تحقق یک رویا برای هیرکانی

به گزارش خبرنگار ایرنا، در ماه های اخیر خبرهای نگران کننده و شوک آوری در خصوص حمله های پی در پی سوداگران اراضی ملی و چوب درختان هیرکانی در مازندران شنیده شد که حال بسیاری از شهروندان و دوستداران این میراث کهن را ناخوش کرده بود.

شهروندان و فعالان محیط زیست نگران این داستان غم انگیز بودند که درختان سر به فلک کشیده هیرکانی که شور و نشاط را برای اهالی منطقه و گردشگران به همراه می آورند و کارکردهای مثبت چند بعدی دارند چرا باید این گونه مورد بی مهری قرار گیرند.

فعالان محیط زیست در ماه های اخیر به این نتیجه رسیدند که هر طرح گردشگری یا اقامتگاه های بوم گردی که در قلب جنگل یا در کنار این میراث کهن فعال می شوند باید سهمی هر چند کوچک از درآمد خود را برای حفظ و توسعه جنگلهای هیرکانی سرمایه گذاری کنند.

در این بین جوان آملی با ابتکار خود قبل از این که قانون یا نهادی وی را ملزم به این کار کند در اقدامی خود جوش و شادی آفرین، بخشی از درآمد اقامتگاه خود را برای حفظ و توسعه جنگلهای هیرکانی سرمایه گذاری کرده است.

این جوان که در کنار اقامتگاه بوم گردی و خانه مسافر خود زمینی را برای نهال کاری درختان هیرکانی اختصاص داد، بعد از مدتی این درختان را در محدوده گردشگری خود کاشته و تعدادی از آنها را هم در اختیار اهالی روستاهای همجوار که علاقمند به کاشت درختان هیرکانی هستند، قرار داد.

درختانی همانند بلوط، شیردار، افرا، توسکا، کلهو و انجیلی از جمله درختان نادر هیرکانی هستند که در این مجموعه تکثیر و در محدوده گردشگری، جنگلهای هیرکانی و روستاهای همجوار این طرح در آمل توزیع و کاشته می شوند.

اقدام این جوان آملی بسیار مورد توجه و اقبال شهروندان و دوستداران محیط زیست و جنگلهای هیرکانی قرار گرفت و این حرکت را یک خبر بسیار شادی بخش برای زنده ماندن این میراث کهن برشمردند.

قدمت جنگل های هیرکانی به طور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس آخرین نظرات کارشناسان قدمت جنگل‌های هیرکانی بیش از ۴۰ میلیون سال برآورد شده و بازمانده دوره سوم زمین شناسی هستند. از همین جهت به فسیل‌های زنده شهرت دارند و در حوزه باستان شناسی و گیاه شناسی یک موزه طبیعی به شمار می روند.

در دنیایی که تاکنون هزاران گونه گیاهی و جانوری منقرض شده اند، مجموعه ای کهن با قدمتی این چنینی نه تنها یادگاری با ارزش از دل تاریخ است، بلکه منبع عظیمی از گونه های منحصر به فرد زنده است که باید حفظ شود.

اما اهمیت جنگل های هیرکانی تنها از بعد قدمت آن نیست، چرا که این جنگل‌ها علاوه بر تامین اکسیژن، در ذخیره مقادیر بسیار زیاد آب، حفاظت از بافت خاک و جلوگیری از جاری شدن سیل نقش بسیار مهمی دارند.

همچنین از بعد توسعه گردشگری و ایجاد درآمد برای ساکنین نواحی شمالی کشور نیز جنگل های هیرکانی بسیار موثر بوده اند. به طوری که نوار شمالی کشور از محبوب ترین سایت‌های گردشگری ایران به شمار می رود و ورود گردشگر به این خطه موجب درآمد پایدار از راه گردشگری برای اهالی سرزمین های شمالی کشورمان شده است.

بازگشت امید به هیرکانی

یکی از فعالان محیط زیست و جنگلهای هیرکانی در گفت گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: دغدغه ارزشمند جوان آملی برای حفظ جنگلهای هیرکانی بسیار امید آفرین و شادی بخش است و بعد از مدتها انتشار خبرهای ناخوش در این حوزه، امید به هیرکانی برگشت.

محمد زمان روحی گفت: این جوان آملی به این باور رسید که اگر نسل جنگلهای هیرکانی منقرض شود دیگر زندگی در شمال کشور برای هیچ انسانی لذت بخش نخواهد بود و تمام طرح های گردشگری در این استان جمع خواهد شد.

وی با بیان این مطلب که مردم ایران به شدت به این درختان سر به فلک کشیده هیرکانی نیاز دارند و حفظ آن وظیفه همگان است، اظهار کرد: با فرهنگ سازی و روشنگری باید اقدام شایسته جوان آملی در حفظ و توسعه این میراث کهن برای همه نهادینه شود.

این فعال محیط زیست آملی ادامه داد: یک مجموعه گردشگری بدون این که کسی به وی تکلیف کند خود جوش بخشی از درآمد خود را به عنوان سهم هیرکانی برای حفظ آن سرمایه گذاری کرد و این امری بسیار پسندیده است.

روحی این را هم گفت که در شرایط فعلی خواسته همه شهروندان و فعالان محیط زیست آن است که این امر به یک قانون و تکلیف برای همه طرح های گردشگری کنار جنگل تبدیل شود و بخشی از درآمد خود را برای حفظ هیرکانی سرمایه گذاری کنند.

وی با اشاره به این مطلب که کمبود زیرساخت ها در حوزه منابع طبیعی رنج آور است، ادامه داد: بخشی از درآمدهای طرح های گردشگری می تواند برای خرید تجهیزاتی سرمایه گذاری شود که در زمان آتش سوزی جنگل مورد استفاده قرار گیرد.

عاشق هیرکانی

مدیر مجموعه طرح گردشگری "عاروس ویشه" در گفت گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: با توجه به این که پدران ما نسل ها ساکن جنگل بودند خودمان عاشق این جنگل هستیم و برای حفظ آن از هیچ تلاشی فروگذاری نخواهیم کرد.

امیر هوشنگ پریدار گفت: به خاطر علاقه ای که به جنگلهای هیرکانی داشتم بخشی از درآمد خود را هر چند اندک برای حفظ و توسعه این میراث کهن که امانتی برای ما است سرمایه گذاری می کنم.

وی با بیان این مطلب که همه درختانی که توسط مجموعه ما کاشته می شود شناسنامه دار هستند، اظهار کرد: پیگیری برای سرنوشت درختان غرس شده از جمله دغدغه های جدی ما محسوب می شود.

پریدار ادامه داد: تاکنون ۶۰۰ اصله نهال درختان نادر هیرکانی همانند بلوط، افرا، شیردار، انجیلی و درختان دیگر در این مجموعه تکثیر و توزیع شد.

وی با اشاره به این مطلب که تعدای از این درختان در زمین های مجموعه گردشگری و اقامتگاهی "عاروس ویشه" غرس می شود، گفت: تعدادی دیگر از این درختان در روستاهای همجوار که اهالی علاقمند به کاشت این درختان هستند در اختیار آنها قرار می گیرد.

مدیر طرح گردشگری آمل افزود: زمانی اقامتگاه ها و طرح های گردشگری زنده خواهند بود که درختان هیرکانی حیات داشته باشند در غیر این صورت همه آنها باید جمع شوند.

هوشنگ پریدار تصریح کرد: اگر همه اقامتگاه ها و طرح های گردشگری بزرگ مازندران که در جنگلهای هیرکانی فعال هستند بخش اندکی از درآمد خود را برای توسعه و حفظ این میراث کهن سرمایه گذاری کنند برای ماندگاری و توسعه هیرکانی بسیار اثر بخش خواهد بود.

جنگل های هیرکانی در زبان رایج و عامیانه مردم ایران جنگل های شمال نامیده می شود و این جنگل ها متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می دهند. این جنگل ها که در جنوب دریای خزر قرار گرفته اند بین کشورهای ایران و آذربایجان مشترک هستند. جنگل های هیرکانی از سال های بسیار دور به جا مانده اند و حتی برخی عمر آنها را با دایناسورها (دوره سوم زمین شناسی) برابر می دانند.

البته این جنگل ها را به دلیل قرار گیری در مجاورت دریای خزر، به نام کاسپینی – هیرکانی (Caspian Hyrcanian mixed forests) نیز می شناسند.

ارتفاع رویش درختان هیرکانی از سطح دریا آغاز می شود و تا ۲ هزار و ۸۰۰ متری ادامه می یابد. این پوشش گیاهی زمانی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت که تاکنون ۵۱ درصد آن منقرض شده و تنها از ۱۰ درصد آن حفاظت صورت می گیرد.

همچنین در حال حاضر جنگلهای هیرکانی از غنی ترین اکوسیستم های جهان محسوب می شوند به طوری که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته ای بومی (اندمیک) مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل ها زندگی می کنند.

از گونه های پرندگان ساکن در اکوسیستم جنگلهای هیرکانی می توان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن، قرقاول خزری، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، شاهین، قوش، دال، قرقی، اردک خاکستری، عقاب و جغد اشاره کرد و از گونه های پستانداران ساکن در این زیست بوم می توان مرال، شوکا، گرگ، گراز، خرس قهوه ای، روباه سر دو سیاه، شغال، سمور، تشی، خارپشت، موش جنگلی، خرگوش، گربه وحشی، گورکن و اسبچه خزر را نام برد.

درختان این جنگل ها از نوع مختلط پهن برگ حاشیه جنوب دریای خزر است که با آب و هوای نیمه مدیترانه ای و مرطوب سازگارند. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه های کم ارتفاع، کوهپایه های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالباً پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می توان راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک و شمشاد را نام برد.

به طور کلی از نظر علمی در عرض های جغرافیایی بیش از ۴۰ درجه جنگل، شرایط برای رشد درختان راش وجود ندارد، اما در جنگل های هیرکانی ایران که به طور متوسط در عرض ۳۸ درجه قرار گرفته اند، توده های فشرده درخت راش به صورت انبوه رشد کرده اند که از این نظر منحصر بفرد هستند.