فتح‌الله فروغی در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایرنا، با بیان اینکه فلوشیپ (برنامه حمایتی توسط وزارت فرهنگ یا نمایشگاه‌های کتاب برای ناشران، نویسندگان، تصویرگران و غیره است تا با هزینه مسئولان برای تبادل حق مالکیت فکری در آن رویداد شرکت کنند) برنامه‌ای حمایتی در حوزه کتاب است و چنین برنامه‌هایی توسط کشورهای مختلف انجام می‌شود، گفت: متاسفانه در ایران این اتفاق هنوز محقق نشده و امیدواریم هرچه زودتر براساس گفته‌هایی که در شورای سیاست‌گذاری انجام شده است، بتوانیم در سال ۱۴۰۳ برای نخستین بار فلوشیپ ایران را برگزار کنیم، احتمالا این رویداد قبل از نوروز برگزار خواهدشد.
برگزاری برنامه‌های با اهمیتی که هدف آن توسعه فرهنگ و کتاب کشور مبدا به کشورهای مقصد است، نیازمند سیاست‌گذاری است
رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان با تاکید بر قانون‌مند بودن برگزاری فلوشیپ، توضیح داد: طبیعی است که برگزاری چنین برنامه‌های با اهمیتی که هدف آن توسعه فرهنگ، کتاب و آثار کشور مبدا به کشورهای مقصد است، دارای قاعده و قانون یعنی در حقیقت نیازمند سیاست‌گذاری است. نهادهای دولتی و مسئولان باید بر این سیاست‌گذاری‌ها اشراف داشته باشند، در کشور ما نهاد سیاست‌گذار معاونت فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
عضو شورای سیاست‌گذاری نخستین فلوشیپ ایران درباره اجرا و اصول و چگونگی انجام آن اعلام کرد: برای اجرای فلوشیپ لازم است کار به نهادهای درگیر این موضوع سپرده شود، یعنی پدیدآوران و دست‌اندرکاران تولید کتاب که نویسنده، تصویرگر و ناشر است و بسترهای تسهیل کننده آن یعنی کارگزاران ادبی، باید در حوزه اجرا دخالت داشته باشد، زیرا چهار رکنی که از آنها نام بردم دست‌اندرکار و به موضوع نزدیک هستند و بهتر از دیگر کارشناس‌ها می‌توانند درباره این موضوع اظهارنظر کنند، پیچیدگی آن را بشناسند و برای آن راه حل داشته باشند.
تمرکز نخستین فلوشیپ بر حوزه کتاب کودک
فروغی با اشاره به «رویداد نشر تهران» که در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد و ارتباط آن با نخستین فلوشیپ ایران بیان کرد: شاهد برگزاری رویدادی نه به معنای فلوشیپ بلکه محدودتر از آن در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال ۱۴۰۳ بودیم. طبیعتا با زمان اندکی که برای برگزاری و تصمیم‌گیری درباره آن وجود داشت، بهتر از آن نمی‌شد؛ اما به اعتقاد من، برگزاری آن رویداد، تجربه ابتدایی برای رویداد جدی‌تری بود که می‌توانیم از آن به عنوان «فلوشیپ ایران» نام ببریم. برگزاری یک فلوشیپ به معنی درست کلمه، الزاماتی دارد که مهم‌ترین آنها برنامه‌ریزی است.
بعد از مدتی می‌توانیم زمینه برگزاری فلوشیپ برای حوزه‌های دیگر را هم فراهم کنیم
به گفته مدیر انتشارات شورا اگر برنامه‌های از پیش تعیین شده و زمان‌بندی مشخص، پشتوانه فلوشیپ نباشد، ممکن است این رویداد برگزار شود، اما معنی خاص فلوشیپ را نداشته باشد؛ زیرا فلوشیپ باید بستری را آماده کند تا خریداران آثار ایرانی بتوانند برای این اقدام ترغیب و تشویق شوند.
این نویسنده ادامه داد: جای خوشحالی است که در شورای سیاست‌گذاری قبلی و فعلی کوشش بر این شد که نخستین فلوشیپ بر حوزه کتاب کودک تمرکز پیدا کند. متمرکز شدن روی حوزه کتاب کودک به این دلیل مورد توافق اعضای شورای سیاست‌گذاری قرار گرفت که ظرفیت‌های بالقوه‌ای در این حوزه به لحاظ محتوا و تصویر وجود دارد، طبیعی است که انگیزه بیشتری را برای خریداران ایجاد خواهد کرد، به این دلیل که تجربه در این حوزه وجود دارد تلاش خواهدشد که کار بهتر انجام بگیرد.
او انتخاب حوزه کتاب کودک در نخستین فلوشیپ را به نوعی رسیدن به هدف به صورت جز به کل اعلام کرد و افزود: کتاب کودک ظرفیت دارد و ما می‌توانیم بعد از مدتی برای حوزه‌های دیگر هم قدم برداریم و زمینه برگزاری فلوشیپ برای حوزه‌های دیگر را هم فراهم کنیم.
برگزاری خلق‌الساعه فلوشیپ ممکن نیست
فروغی با تاکید بر لزوم برنامه‌ریزی برای اجرای فلوشیپ، ادامه داد: برگزاری خلق‌الساعه فلوشیپ شدنی نیست، البته طبیعی است که در سال‌های آغازین هر رویداد، ممکن است ضعفی هم وجود داشته باشد، اما به مرور زمان انباشت تجربه‌ها می‌تواند موجب برگزاری بهتر آن شود. همچنین بهره‌گیری از تجربیات کشورهایی که فرهنگ‌های نزدیک به ما دارند و همسوتر با فرهنگ ما هستند می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند.
عضو شورای سیاست‌گذاری نخستین فلوشیپ ایران بر لزوم کسب آمادگی برای شرکت در فلوشیپ اشاره کرد و افزود: عناصر شرکت‌کننده (نویسنده، تصویرگر، ناشر و کارگزاری ادبی) باید خود را برای مذاکره آماده کنند، زیرا چگونگی مذاکره کردن، لازمه گفت‌وگوی ارزشمند است، گفت‌وگویی که می‌تواند ما را به مقصد برساند؛ اما متاسفانه ما آموزش‌های لازم برای رسیدن به چنین حرکتی را نداشتیم.
رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان درباره ارائه امکانات آموزشی توسط این انجمن، توضیح داد: انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان از سال گذشته اقداماتی را انجام داده، کارگاه و میزگرد برگزار کرده است و این روند را ادامه خواهد داد و تا در این جریان به آنچه نمی‌دانیم و باید بدانیم توجه بیشتری کنیم و برای فلوشیپ خوب آماده شده باشیم.
برگزاری فلوشیپ در ایران اقدامی ملی است
فروغی با اشاره به نقش طرح گرنت (طرح گرنت به منظور حمایت از ترجمه و انتشار کتاب ایرانی در بازارهای جهانی راه‌اندازی شده است) در برگزاری فلوشیپ، گفت: طرح گرنت باید اینجا خوب بدرخشد، یکی از حمایت‌هایی که دولت‌ها برای توسعه فرهنگشان به بیرون از مرزها قائل هستند، طرح‌های حمایتی است که در ایران این حمایت‌ها در قالب گرنت انجام می‌شود، اما متاسفانه گرنت ایران تا الان نتوانسته است موفقیت‌های لازم را داشته باشد و ناشران بیرونی را برای اقداماتی که بتواند فرهنگ ما را در دیگر کشورها گسترش بدهد، متقاعد کند.
گرنت هنوز تسهیل‌گری لازم را انجام نداده است، ناشران برای خرید مالکیت فکری با سختی مواجه هستند
این نویسنده با اعلام اینکه گرنت هنوز تسهیل‌گری لازم را انجام نداده است، ادامه داد: انجام اقدامات حمایتی پیچیدگی‌هایی دارد و مسائل را باید بر اساس نیازها و گفت‌وگوهایی که مطرح می‌شود، حل و فصل کنند؛ تا اگر ناشری برای خرید حق مالکیت فکری کتاب ادبیات کودک ایران اقدام کرد، با سختی‌ها و گرفتاری‌ها مواجه نشود. بلکه گرنت او را تشویق کند که بعد از اولین کتاب به دومی و بعد از دومی به سومین اثر علاقه نشان دهد، الان شاهد این اتفاق نیستیم.
عضو شورای سیاست‌گذاری نخستین فلوشیپ ایران برگزاری این رویداد فرهنگی را اقدامی ملی خواند و توضیح داد: همه عناصر تاثیرگذار در تولید کتاب و نهادهای مدنی فعال در این حوزه باید برای برگزاری فلوشیپ کمک کنند، زیرا این رویداد اقدامی ملی است. ما فقط می‌توانیم از نهادهای دولتی انتظار حمایت داشته باشیم، اما خودمان باید برای انجام این کار دست به کار شویم. اقدامی از این دست به توسعه فرهنگ و ادبی کشور کمک می‌کند و اقتصاد تولیدکنندگان فرهنگ رونق پیدا می‌کند.
نظر شما