به گزارش ایرنا، سفر روز دوشنبه (۱۲ آذر ۱۴۰۳) «جو بایدن» به آنگولا اولین سفر او در مقام رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا به قاره آفریقا و همچنین اولین سفر یک رئیس جمهوری آمریکا به آنگولا از زمان استقلال این کشور از پرتُغال در سال ۱۹۷۵ تا کنون به شمار می‌رود.
آنگولا دومین تولیدکننده بزرگ نفت آفریقا پس از نیجریه و همچنین چهارمین تولیدکننده بزرگ الماس در جهان است. این کشور علاوه بر نفت و الماس، منابع و ظرفیت‌های بزرگی در بخش کشاورزی دارد اما با وجود منابع سرشار و سرمایه انسانی، به علت مشکلات گذشته و ویرانی‌های بر جا مانده از جنگ داخلی ۲۷ ساله که جنگی نیابتی در دوران جنگ سرد بین آمریکا و شوروی ( با نیابت آفریقای جنوبی و کوبا) بود، هنوز با چالش‌هایی در روند توسعه رو به رو است.
آنگولا پس از کسب استقلال در نوامبر ۱۹۷۵ (پاییز ۱۳۵۴) گرفتار جنگی داخلی بین دو جنبش چریکی ضد استعماری سابق یکی با گرایش‌های کمونیستی (جنبش خلق برای آزادی آنگولا) و دیگر ضدکمونیستی (اتحادیه ملی برای استقلال آنگولا) شد؛ جنگی که با وقفه‌هایی تا سال ۲۰۰۲ ادامه داشت. این کشور در دوران جنگ سرد کشوری مارکسیستی و تک حزبی متحد شوروی و کوبا بود و گروه ضد کمونیستی اتحادیه ملی برای استقلال آنگولا (UNITA) پس از مجاهدین افغانستان تا سال ۱۹۹۲ دومین دریافت کننده بزرگ کمک‌های پنهانی آمریکا به شمار می‌رفت.
از سال ۱۹۹۳ و در پی فروپاشی شوروی اوضاع شروع به تغییر کرد و دولت «بیل کلینتون» در آمریکا دولت برآمده از اولین انتخابات چند حزبی در آنگولا را به رسمیت شناخت. پس از آن شرکتهای نفتی آمریکایی در آنگولا حاضر شدند و این کشور به یکی از منابع مهم نفت وارداتی آمریکا تبدیل شد. اما این تجارت از سال ۲۰۰۶ با رونق صنعت ماسه‌های نفتی (نفت شیل) در آمریکا رو به کاهش گذاشت و آنگولا درصدد تقویت روابط دیپلماتیک و اقتصادی با کشور چین بر آمد. در این چهارچوب، کشور چین در ۲۰ سال گذشته حدود ۴۵ میلیارد دلار در زیرساخت‌های آنگولا سرمایه‌گذاری کرده است.
این در حالی است که طرح عظیم «کمربند و جاده» چین (BRI) برای کشورهای شریک این پروژه از جمله آنگولا فرصت‌های زیادی به همراه آورده است و «ژوآئو باپتیستا بورخس» وزیر نیروی آنگولا در گفت‌وگویی با «گلوبال تایمز» چین، از تغییرات مثبت ناشی از فعالیت شرکتهای چینی در زمینه توسعه آنگولا قدردانی کرده است. وزیر نیروی آنگولا همچنین تبلیغات و اتهامات غربی‌ها در خصوص «تله بدهی» چین را رد کرده و این اتهامات را «غیرواقعی و غیرمنصفانه» توصیف کرد.
آنگولا اما اکنون با روابط خارجی متوازن معطوف به منافع ملی این کشور در دولت «ژوآئو لوورنسو» (João Lourenço) درصدد غلبه بر مشکلات و دستیابی به رشد و توسعه پایدار است. لوورنسو در سال ۲۰۱۷ پس از نزدیک به چهل سال زمام‌داری «خوزه دوس سانتوس» به ریاست جمهوری آنگولا رسید. دوس‌سانتوس از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۷ ریاست جمهوری این کشور را بر عهده داشت.
لواندا (پایتخت و مرکز سیاسی آنگولا) در سال‌های اخیر برای ایجاد توازن در سیاست خارجی تلاش کرده و از جمله در سال ۲۰۲۲ به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در محکومیت همه‌پرسی‌های الحاق روسیه در اوکراین رای موافق داد. آنگولا در عین حال درصدد توسعه و گسترش روابط با کشورهای مختلف جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و امارات متحده عربی بوده است. آنگولا اوایل اکتبر امسال به عنوان ناظر رسمی در سازمان کشورهای «فرانکوفونی» (فرانسه زبان) پیوست و لورنسو قرار است اوایل سال ۲۰۲۵ به پاریس سفر کند.
شهید آیت‌الله رئیسی رئیس جمهوری فقید ایران تابستان سال گذشته هنگام دریافت استوارنامه «مارتینس پاتریسیو» (Martins Patricio) سفیر آنگولا تاکید کرد که ظرفیت‌های مختلف و فراوانی برای همکاری وجود دارد که تحقق آنها وظیفه سفیران و مسئولان دو کشور است. پاتریسیو نیز در این دیدار با تاکید بر ظرفیت‌های گسترش روابط بین آنگولا و ایران خاطرنشان کرد که برای گسترش همکاری‌های دو کشور تلاش خواهد کرد.
رویکردهای واقع‌گرایانه (پراگماتیک) چند سال گذشته دولت لوورنسو در سیاست خارجی آنگولا برای ایجاد توزان در سیاست خارجی و استفاده از تمام ظرفیت‌های جهانی و رابطه با تمام مراکز قدرت جهانی، موجب شده که دولت آمریکا نیز از این فرصت برای تجدید و تقویت روابط با آنگولا استفاده کند.
این درحالی است که موقعیت راهبردی آنگولا نیز برای آمریکا حائز اهمیت است. آنگولا در سال‌های اخیر نقش ارزشمندی برای پایان دادن به مناقشه و درگیری بین «جمهوری دموکراتیک کنگو» و «رواندا» ایفا کرده و توافق آتش‌بس ژوییه امسال در لواندا به امضا رسید. آمریکا نیز برای تداوم این آتش‌بس تلاش کرده تا بتواند منافع سیاسی و تجاری خود را در منطقه به پیش ببرد.
سفر بایدن به آنگولا پیش از این دو بار به تعویق افتاده است. اواخر سال گذشته میلادی به علت تنش‌ها در خاورمیانه و اکتبر امسال هم به علت طوفان در آمریکا این سفر به تعویق افتاد و بایدن یک ماه مانده به پایان ریاست جمهوری خود می‌خواهد اولین رئیس جمهوری باشد که به آنگولا می‌رود.
انتظار می‌رود در سفر بایدن به آنگولا توافق‌نامه‌هایی در حوزه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی و نظامی به امضا برسد. «کلودیو سیلوا» تحلیلگر سیاسی آنگولایی به «دویچه وله» گفته که این سفر نتیجه چند سال تلاش سیاسی و یک پیروزی سیاسی و دیپلماتیک برای رئیس جمهوری آنگولا به شمار می‌رود.
«کریدور لوبیتو» رقیبی برای طرح‌های چینی
آنگولا میزبان چندین پروژه با مشارکت آمریکا است که شامل احداث و بهره‌برداری از یک پالایشگاه نفت در «سویو» در شمال این کشور است. اما ساخت و توسعه کریدور «لوبیتو» مهمترین پروژه همکاری است که شامل ارتباط راه آهن بین لوبیتو در ساحل اقیانوس اطلس آنگولا و مناطق معدن مس در «زامبیا» و معادن کوبالت در کشور جمهوری دموکراتیک کنگو است. این پروژه مناطق غنی از معادن آفریقای مرکزی را به ساحل اقیانوس اطلس در غرب آفریقا متصل خواهد کرد.
این کریدور بخشی از طرح موسوم به «مشارکت آمریکا برای سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌های جهانی» (PGII) است که برخی ناظران و کارشناسان آن را رقیبی برای برنامه توسعه زیرساختی مهم «کمربند و جاده» چین می‌دانند. این کریدور شامل ساخت یک هزار و ۳۴۴ کیلومتر راه آهن از غرب تا شرق آنگولا و اتصال به خطوط راه آهن کنگو است. این کریدور با هدف انتقال منابع معدنی شامل مس و کوبالت اجرا می‌شود که برای ساخت نسل جدید باتری‌ها اهمیت حیاتی دارند.
سیلوا تحلیلگر سیاسی در این خصوص گفت: آمریکایی‌ها نمی‌خواهند منابع ارزشمند این منطقه را به چینی‌ها ببازند اما سوال این است که آیا می‌توانند با چینی‌ها رقابت کنند یا نه بخصوص که چینی‌ها چند دهه در حال سرمایه‌گذاری بوده‌اند و مزیت بزرگی در منطقه دارند. چین هم اکنون در حال ساخت خط آهن جدیدی به سمت ساحل اقیانوس هند در شرق آفریقا است. چین در ماه مارس سال جاری میلادی اعلام کرد که خط آهن تانزانیا زامبیا (TAZARA) را با هزینه یک میلیارد دلار تا ساحل اقیانوس هند گسترش خواهد داد.
به گزارش «گلوبال تایمز» چین، آمریکا تلاش دارد تا کریدور لوبیتو را به عنوان گام مهمی در توسعه زیرساخت‌های آفریقا عرضه کند اما اجرای واقعی آن با تردید رو به رو است. «سونگ وِی» استاد روابط بین‌الملل و دیپلماسی در دانشگاه مطالعات خارجی پکن گفت: پروژه کریدور لوبیتو یکی از ابتکارهای کلیدی آمریکا با تمرکز بر تضمین دسترسی آمریکا به مواد معدنی مهم در منطقه برای ثبات زنجیره‌های تامین جهانی آمریکا است.
همچنین بنا به گزارش مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی (CSIS) ، زمان این سفر سوالاتی در خصوص اهداف آن و همچنین درباره رویکرد آینده دولت «دونالد ترامپ» به آفریقا ایجاد می‌کند. در همین حال، «لین جیان» سخنگوی وزارت امور خارجه چین در ماه اوت امسال گفت: چین وارد بازی‌های ژئوپلتیک در آفریقا نمی‌شود و از مشارکت اساسی همه کشورهای جهان برای توسعه آفریقا خوشنود می‌شود.
همکاری‌های نظامی و تاسیس احتمالی پایگاهی در شمال آنگولا
برخی رسانه‌ها از جمله دویچه‌وله آلمان به موضوع همکاری‌های نظامی و احداث احتمالی پایگاه نظامی آمریکا در آنگولا پرداخته‌اند. «پائولو اینگلس» کارشناس سیاسی آنگولایی به این رسانه گفت: همکاری نظامی بین آمریکا و آنگولا نیز بتازگی افزایش یافته است. این کارشناس که در دانشگاه مونیخ تحقیقاتی انجام داده است، ادعا کرد که آمریکا قصد تاسیس یک پایگاه نظامی در شمال آنگولا دارد.
وی گفت: طرح آمریکا ایجاد شبکه‌ای از پایگاه‌های نظامی در آتلانتیک (اطلس) جنوبی است و آنگولا بخشی از این شبکه است. اما سفارت آمریکا در لواندا در ژوئن امسال گفت که آمریکا در حال حاضر طرحی برای ایجاد پایگاه نظامی در آنگولا ندارد. «ما هانژی» پژوهشگر مطالعات کشورهای در حال توسعه در موسسه مطالعات بین‌المللی چین نیز گفت که آمریکا و آنگولا در حال حاضر همکاری‌های امنیتی و نظامی نزدیکی دارند. اینگلس با اشاره به موافقتنامه نظامی گسترده لواندا و مسکو در سال ۲۰۱۴ گفت: تا جایی که به همکاری‌های نظامی مربوط می‌شود، روسیه مهمترین رقیب آمریکا در منطقه محسوب می‌شود.
نظر شما