فرمانده مرزبانی خراسان شمالی روز یكشنبه در خصوص معرفی اسطوره مرزبانی این خطه به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: این اسطوره مرزبانی در پی تحقیقات و مطالعات اخیر از سوی دفتر تحقیقات كاربردی این فرماندهی شناسایی شده است.
سرهنگ 'محسن عزیزی' اظهار داشت: سردار عوض خان دفاع از روستاهای 'فیروزه و
قوشخانه' شیروان، از توابع خراسان آن روز را در برابر تهاجم روسها عهده دار بوده است.
وی گفت: علت اصلی سرداری عوض خان شجاعت و در واقع مرزبان بودن وی است كه 25 سال بیشتر نداشت و با شنیدن افسانه ها از پدربزرگش 'محمد دردی خان' افكار بلندی را در سر می پرورانید كه آیا می شود این قدرتهای افسانه ای را احیا كرد؟
سرهنگ عزیزی افزود: عوض خان از طایفه 'جلالی ها' است كه 350 سال در ایران حفظ و حراست مرزهای شمال شرق ایران را عهده دار بوده اند.
گفته می شود قیام عوض خان پس از امضای معاهده ننگین 'آخال' توسط ناصرالدین قاجار و واگذاری بخشی از ایران از جمله روستای 'فیروزه' زادگاه وی به روسیه تزاری آغاز شد كه طایفه جلالی به سركردگی عوض خان از این اقدام به خشم آمده و علیه روسها قیام كردند.
سرهنگ عزیزی گفت: 'عوض خان' وقتی از تصرف فیروزه (كه امروز جزو كشور تركمنستان است) توسط روس ها شنید چون شیر غرید كه چرا 'فیروزه' از آن روس ها شود؟ مگر 'عشق آباد' كم است كه حالا فیروزه و 'سرانی' هم باید یورتگاه روس ها شود؟
فرمانده مرزبانی خراسان شمالی گفت: از مادر سردار عوض خان نقل شده است: شنیدم عوض به ناصرالدین شاه قاجار دشنام می داد كه پادشاه ایران ما را فروخته است.
وی افزود: عوض خان برای جلب حمایت خانهای شمال خراسان در بخش 'سرحد' نزد 'حیدرخان'، خان بیچرانلو و نیز 'علی خان بیگ' از رجال شاملو رفت كه آنها حمایت شدیدی از گروه 'عوض خان'به عمل آوردند.
سرهنگ عزیزی گفت: سردار عوض خان با تحویل گرفتن سلاح و نفرات از خان سرحدی، گروهی از جوانان جلالی را مسلح و به پاسداری از 'فیروزه' پرداخت و چیزی نگذشت كه روسها به فیروزه نزدیك شدند و با فریاد عوض خان روسها مورد هدف قرار گرفته و شماری به زمین افتادند.
وی افزود: با این برخورد گروه عوض خان نخستین مرحله از جنگ تاریخی فیروزه شروع شد و درگیری بالا گرفت و عوض خان كه دیگر او را 'سردار عوض خان' می نامیدند ذهن فرمانده یگان نظامی 'عشق آباد' را حسابی درگیر كرده و حكم دستگیری سردار را صادر كرده و با سربازان بی شماری راهی فیروزه شدند.
وی گفت: سردار عوض خان با ورود سربازان روسی به فیروزه، این منطقه را ترك كرد و در كوههای اطراف فیروزه سنگر گرفت و جنگ های نامنظم خود علیه روسها را آغاز كرد.
فرمانده مرزبانی خراسان شمالی افزود: دشمن گمان می كرد در این جنگ می تواند در یك سال سردار عوض خان را شكست دهد اما این جنگ 12 سال طول كشید و سرانجام هزاران سرباز در بهار سال 1213 هجری قمری برای دستگیری این سردار وارد 'گلیل' شدند و در این جنگ نابرابر با محاصره ارتفاعات و با استفاده از 'تیربار' و 'پنج تیر' ساخت روس، در برابر سلاحهای قدیمی و شكاری با ماموران سردار جنگیدند و در محاصره و زد و خوردهای شدید سردار عوض خان مورد اصابت گلوله قرار گرفت و با مرگ سردار عوض خان، فیروزه نیز سقوط كرد.
نقل است كه همسر دلیر 'سردار عوض خان' به نام 'تیفه گل' (تحفه گل) كه پس از كشته شدن مردان 'فیروزه' سرپرستی مردم آن دیار را بر عهده گرفت و شعر زیبای سردار عیوض خان را سرود كه بعدها 'بخشی ها' (نوازندگان محلی كرمانج) آهنگی زیبا بر شعر نهاده و نام و یاد این جانبازان میهن را جاودانه كردند.
وی گفت: داستان سردار بعد از مرگ سبزش تبدیل به حكایت سرخی در دل تاریخ شد و آرامگاه این سردار در شهر 'فیروزه' در كشور تركمنستان كنونی واقع است.
استان خراسان شمالی در شمال شرق كشور، دارای 301 كیلومتر مرز مشترك با كشور تركمنستان است. ك/3
623/626
بجنورد - دفتر تحقيقات كاربردي فرماندهي مرزباني خراسان شمالي از شناسايي و معرفي سردار 'عوض خان' به عنوان اسطوره مرزباني اين استان در ادوار گذشته خبر داد.
