تغییر الگوی كشت با توجه به تغییر اقلیم و تداوم خشكسالی ها از رویكردهای اساسی سیاست گذاران بخش كشاورزی است و اجرای این طرح در آذربایجان شرقی با توجه به اینكه متاثر از بحران دریاچه ارومیه است بیش از سایر نقاط كشور احساس می شود.
از این رو خبرگزاری جمهوری اسلامی دفتر تبریز در راستای وظایف ذاتی خود با برگزاری میزگردی با حضور كارشناسان سعی كرد شرایط موجود و تبعات كم توجهی به اصلاح الگوی كشت را تبیین كند.
این میزگرد با حضور معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی، دبیر خانه كشاورز استان، مسوول دبیرخانه ستاد احیای دریاچه ارومیه در سازمان جهاد كشاورزی، مسوول دبیرخانه تالاب های اداره كل حفاظت محیط زیست استان و مدیر جهاد كشاورزی اسكو برگزار شد.
** اصلاح الگوی كشت الزام آور نیست
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی در مورد الزامات اصلاح الگوی كشت، به شرایط اقلیمی در تعیین الگوی كشت اشاره كرد و گفت: هر اقلیم محصولات سازگار با خود دارد.
ایوب ایرانی فام با بیان اینكه وضعیت آب و خاك هم در تغییر الگوی كشت موثر است، افزود: در تغییر الگوی كشت مزیت نسبی محصول از نظر تولید و بازار در نظر گرفته می شود.
وی با اشاره به اینكه اقتصادی بودن محصول عمده ترین دلیل كشت برای كشاورز است، گفت: تعدادی از كشاورزان همچنان كشت محصولات آب بر را به دلیل سوددهی بالای اقتصادی ترجیح می دهند.
ایرانی فام خاطرنشان كرد: سال زراعی گذشته تعدادی از كشاورزان استان به جهت افزایش قیمت سیر به عنوان محصولی با مصرف آب بالا حاضر به جایگزینی كشت این محصول با كلزا نشدند.
وی با اشاره به اینكه ابزار الزام آوری برای تغییر الگوی كشت وجود ندارد، خاطرنشان كرد: رویكرد موجود ترویجی و آموزشی است و از این طریق در جهت همراه سازی كشاورزان تلاش می شود.
دبیر خانه كشاورز آذربایجان شرقی هم با بیان اینكه تغییرات اقلیمی در 15 سال گذشته موجب شده شرایط خشكسالی شدید در استان حاكم شود، گفت: در كنار عوامل طبیعی و زیست محیطی، به شاخص های اجتماعی و اقتصادی هم باید در تغییر الگوی كشت توجه شود.
مصطفی قنبری، توجه به مزیت نسبی محصول را از اولویت های اصلاح الگوی كشت عنوان كرد و افزود: در جایگزینی كشت باید مطلوبیت اقتصادی محصول در نظر گرفته شود.
وی همچنین بر لزوم توجه به شاخص های مدیریت بحران در تغییر الگوی كشت تاكید كرد و گفت: در تغییر كشت محصولی باید انتخاب شود كه در برابر مخاطرات طبیعی مانند سرمای بهاره مقاوم باشد.
مدیر جهاد كشاورزی شهرستان اسكو هم با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای احیای دریاچه ارومیه و مدیریت مصرف بهینه آب در بخش كشاورزی این شهرستان به عنوان یكی از شهرستان های حوضه دریاچه، گفت: تغییر الگوی كشت از محصولاتی با نیاز آبی بالا به محصولات كم نیاز به آب و مقاوم به شوری از مهمترین اقدامات برای مدیریت مصرف آب در این بخش است.
آیت الله عبادپور گفت: كشت پیاز در این شهرستان با سطح زیركشت 1200 هكتار، به كمتر از 30 هكتار در سال جاری كاهش یافته و به جای آن سطح زیركشت كلزا به بیش از 1600 هكتار افزایش یافته است.
وی به جایگزینی باغات درجه 2 و غیراقتصادی با پسته در سطح 310 هكتار در این شهرستان اشاره كرد و گفت: لوله گذاری به طول 160 كیلومتر در چاه های مشاعی با پایاب حدود 2700 هكتار اجرا شده است.
عبادپور به توسعه كشت های گلخانه ای بر اساس سند تدبیر و توسعه شهرستان در حدود 2.8 هكتار و در دست احداث بودن 2.5 هكتار اشاره كرد و گفت: سامانه های آبیاری تحت فشار و كم فشار در سطح 320 هكتار اجرا شده و در سطح 300هكتار دیگر در دست اجراست كه بیش از 15 میلیون مترمكعب صرفه جویی را در پی دارد.
ایرانی فام هم از كشت كلزا در 5 هزار و 500 هكتار از اراضی استان در سال زراعی جاری خبرداد و گفت: محصولاتی با مصرف آب كم همچون زعفران و پسته جایگزین باغات درجه 3 می شود.
وی میزان صرفه جویی حاصل از جایگزینی كلزا با محصولات با مصرف بالای آب را 60 میلیون متر مكعب اعلام كرد و افزود: هدایت محصولات پرتوقع به محیط های كنترل شده گلخانه ای هم در دستور كار است.
وی با اعلام اینكه مساحت گلخانه های استان به 160 هكتار رسیده است، گفت: بر اساس اهداف برنامه ششم توسعه باید به 500 هكتار برسد.
** ضرورت مضاعف تغییر الگوی كشت در حوضه دریاچه ارومیه
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی اظهار داشت: با توجه به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه تغییر الگوی كشت در حوضه آبخیز این دریاچه بیشتر از سایر نقاط استان احساس می شود و یكی از طرح های ستاد احیای دریاچه در كنار اصلاح روش های آبیاری در جهت صرفه جویی 40 درصدی مصرف آب به شمار می آید.
ایرانی فام با بیان اینكه برنامه جامع اصلاح الگوی كشت در حال تهیه است، گفت: هماهنگی بین بخشی از الزام های اساسی در تغییر الگوی كشت است.
مسوول دبیرخانه ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی در خصوص موانع موجود در اجرای این طرح، با بیان اینكه ماده 27 و 28 قانون توزیع عادلانه آب نیاز به اصلاح دارد، خاطرنشان كرد: در این قانون خرید و فروش آب به تبع زمین است .
میرمحسن موسوی با اشاره به اینكه قسمتی از اراضی موجود برای كشاورزی مناسب نیست، گفت: اگر سهمیه آب این بخش به بخش صنعتی اختصاص یابد فشار آب از بخش كشاورزی برداشته شده و مشكل اشتغال هم حل می شود.
وی یكی از چالش های موجود در مدیریت منابع آبی را هماهنگ نبودن سازمان های متولی دانست و گفت: در زمینه نصب كنتورهای هوشمند حجمی، جلوگیری از اضافه برداشت و پركردن چاه های غیرمجاز چندان موفق نبوده ایم.
وی بر ضرورت حفاظت از آب و خاك به عنوان عوامل تولید تاكید كرد و افزود: نداشتن مدیریت یكپارچه منابع آب مشكل اساسی است.
موسوی با اشاره به اینكه اجرای طرح اصلاح كشت در روستای 'قره چپق' شهرستان ملكان با وجود اینكه مسائل فرهنگی و اجتماعی در خصوص جایگزینی كشت كلزا با سیر و پیاز حل شده، اما برنامه كاهش 1200 چاه به 150 فقره چاه به خاطر مسائل حقوقی معطل مانده است، خاطرنشان كرد: برخی سازمان ها به بهانه محدودیت قانونی رفع مسوولیت می كنند.
وی گفت: این در حالی است كه به خانه باغ ها مجوز برداشت سالانه 7500 متر مكعب آب داده می شود بدون توجه به اینكه این میزان آب برابر با مصرف 2 هكتار زمین كشاورزی است.
دبیر خانه كشاورز آذربایجان شرقی هم با بیان اینكه انتظار كشاورزان این است كه اطلاعات عمیق و كاربردی از طرف مروجان در مورد طرح اصلاح الگوی كشت ارائه شود، گفت: متاسفانه برخی از كارشناسان مسلط به مسائل روز نیستند و اطلاعات علمی كافی ندارند.
قنبری با بیان اینكه دولت كشاورزان را نامحرم محسوب می كند و از ایده و تجربه بهره برداران برای اجرای طرح های ملی استفاده نمی كند، اظهار داشت: برای استفاده از سرمایه غنی روستا باید این سد از طرف دولت برداشته شود.
وی همچنین ناهماهنگی بین سازمان های دولتی و روستائیان را از موانع گسترش این طرح دانست.
** لزوم اصلاح حقابه كشاورزان برای تغییر الگوی كشت
معاون جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی در مورد راهكارهای كاربردی برای مشاركت بیشتر بهره برداران با این طرح، اصلاح حقابه كشاورزان را برای اصلاح الگوی كشت ضروری دانست و گفت: در غیر این صورت شاهد آب فروشی یا توسعه سطح كشت خواهیم بود.
ایرانی فام تاكید كرد: كشاورز زمانی مشاركت می كند كه محدودیت را احساس كند.
وی با اشاره به نقش مهندسان ناظر به عنوان كارشناسان پهنه در اجرایی شدن طرح های ملی همچون اصلاح الگوی كشت، گفت: در كنار الزام قانونی باید نسبت به یكپارچه سازی اراضی، خرید تضمینی و حمایت از محصولات خاص اقدام شود.
معاون جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به اینكه تولید با كمترین مصرف آب رویكرد جهاد كشاورزی است، گفت: در شرایط كنونی كه با كم آبی مواجه هستیم، واردات برخی محصولات به صرفه تر از تولید در داخل كشور است.
ایرانی فام خاطرنشان كرد: حفظ منابع آب های زیرزمینی، بیشتر از تولید برخی محصولات كشاورزی ارزش دارد.
وی در عین حال گفت: با توجه به اینكه واردات محصولات در كنار مكانیزه شدن تولید، كاهش فرصت های شغلی در این بخش را در پی دارد، باید در مورد جایگزینی معیشت روستائیان فكر كرد .
مسوول دبیرخانه تالاب های آذربایجان شرقی هم با اشاره به اینكه از سال 1393 مقارن با تشكیل ستاد احیای دریاچه ارومیه، موضوع معیشت جایگزین به عنوان راهكار در حوضه این دریاچه مطرح شده است، گفت: در چند روستای این حوضه، صندوق های خرد زنان فعال شده و از فعالیت های صنایع دستی و فرش بافی حمایت می شود.
یداله آذرهوا افزود: معیشت جایگزین در كنار آبیاری نوین موثرترین راهكار برای كاهش مصرف آب در حوضه دریاچه ارومیه است.
مسوول دبیرخانه ستاد احیای دریاچه ارومیه در سازمان جهاد كشاورزی آذربایجان شرقی هم با بیان اینكه اجرای طرح اصلاح الگوی كشت با هدف كاهش 40 درصدی مصرف آب در حوضه دریاچه ارومیه اجرا می شود، افزود: چنانچه سهمیه آب كشاورزان كاهش داده شود، خواه ناخواه گرایش به تبعیت از الگوی كشت افزایش می یابد.
موسوی با اشاره به اینكه دولت استرالیا حق آبه كشاورزان را می خرد، گفت: ما هم برای جلوگیری از هدر رفت آب باید اقدام به خرید حقابه كشاورزان كرده و بر اساس برنامه الگوی كشت در اختیار تولیدكننده قرار دهیم.
دبیر خانه كشاورز آذربایجان شرقی هم استفاده از سامانه های خاك ورزی نوین را برای حفظ رطوبت خاك ضروری دانست و گفت: در اراضی شیب دار باید دقت بیشتری برای بهره وری بهینه از آب شود.
قنبری با بیان اینكه برای زراعت دیم باید الگوی دیم طراحی شود، افزود: گروه های تسهیل گر می توانند نقش مهمی در انتقال اطلاعات روز و دانش بنیان به مزرعه داشته باشند.
وی با اشاره به اینكه برنامه كاهش 40 درصدی مصرف آب در حوضه دریاچه ارومیه به كل كشور تعمیم یافته است، گفت: كشاورزان نیازمند پوشش بیمه ای و تامین اقتصادی در همراهی با طرح های ملی هستند.
به گزارش ایرنا، موفقیت در اجرای طرح اصلاح الگوی كشت به عنوان طرحی ملی در بخش كشاورزی كشور نیازمند مشاركت كشاورزان از طریق اعتمادسازی است.
3071/518
تبریز- ایرنا - اصلاح الگوی كشت با هدف بهره برداری بهینه از منابع تولید و استفاده از ظرفیت های بخش كشاورزی در راستای اهداف كلان اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی اجرا می شود و یكی از ضرورت های مدیریت منابع آب محسوب می شود.
