به گزارش ایرنا، آذربایجان شرقی یکی از قطب‌های مهم کشاورزی در سطح کشور به شمار می‌رود که سالانه چندین میلیون تن محصول باغی، زراعی، دامی و فرآورده‌های آنها را به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌کند و با کشورهای منطقه خاورمیانه، آسیای شرقی و حتی اروپا مراودات تجاری دارد.
کشاورزی یک فرآیند پر خطر در اقتصاد قلمداد می‌شود که بخش اعظمی از آن خارج از اختیار بهره بردار بوده و به وضعیت جوی، شرایط آب و هوایی، نزولات و حتی زاویه تابش و قدرت تابش نور خورشید بستگی دارد، بر این اساس هرگونه تغییر در شرایط جوی منجر به ایجاد تلاطم‌ها و نوسانات شدیدی در فرایند کاشت تا برداشت محصولات کشاورزی شده و کشاورز را متحمل خسارت می‌کند.
تشدید زندگی ماشینی و استفاده از تکنولوژی‌های جدید، مزایا و معایبی را برای مردم به ارمغان آورده و در کنار تسهیل انجام امور زندگی منجر به افزایش تولید گازهای مضر در هوا، دخالت در نظم طبیعت و در نهایت تغییر اقلیم در نقاط مختلف دنیا شده است که اثر آن را می‌توان در بارش‌های ناگهانی برف و باران (در زمانی که انتظار نمی‌رود)، خشکسالی‌های طولانی و کاهش سطح مخازن آبی مشاهده کرد.
انسان عالم با ذهنی که خداوند متعال در اختیارش قرار داده است، در مقابل چنین شرایط سخت خسارت باری، شیوه‌هایی را یافته که بر اساس آنها می‌توان راه‌های پیشگیری از بروز خسارات را دنبال کرد و یکی از این شیوه‌ها نیز کشت جایگزین یا اصلاح الگوی کشت است.
وقتی سطح آب‌های زیرزمینی در یک منطقه کاهش می‌یابد، به طور قطع تولید محصولاتی که نیاز آبی بالایی دارند، صرفه‌ای نخواهد داشت زیرا آبی برای تولید وجود ندارد در نتیجه درختان و ریشه‌های گیاه مدنظر بدون عمل آوری به خشکی و نابودی می‌رسد و دست کشاورز را در حنا می‌گذارد.
راهکار اصلی در چنین شرایطی، تغییر محصولات تولیدی در منطقه است تا به جای تولید محصولاتی با نیازآبی بالا، محصولاتی با نیاز آبی بسیار کمتر و به صرفه تولید شود تا کشاورز نیز در پایان فصل آبی بتواند به درآمد مدنظرش دست یابد.
از این رو طرح تغییر الگوی کشت (کشت جایگزین) سه سالی می‌شود که در سطح کشور آغاز شده و آذربایجان شرقی نیز جزو استان‌های پیشرو در این طرح است.
تشکیل کمیته فنی برای اصلاح الگوی کشت کشاورزان استان
سرپرست سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با ایرنا، به تشریح این طرح پرداخت و گفت: کشت جایگزین یا اصلاح الگوی کشت در ۲ بخش باغبانی و زراعت اجرایی می‌شود که در بخش باغبانی، محصولات پر آب بر هسته دار از جمله سیب با محصولات کم آب بر جایگزین می‌شوند.
شهرام شفیعی افزود: عمده محصول جایگزین کم آب بر باغی، پسته است که تا امروز در سطح سه هزار هکتار در سطح استان کشت شده است و با تشکیل کمیته فنی بر روی انتقال دانش، ارقام، اقلیم و تجاری کردن آن کار می‌کنیم.
محصولات عناب، زرشک، سنجد و انگور از جمله محصولات مورد هدف با نیاز آبی پایین است که تولید آنها در حال توسعه در سطح استان است.
وی، محصولات عناب، زرشک، سنجد و انگور را از جمله محصولات مورد هدف با نیاز آبی پایین عنوان کرد که تولید آنها در حال توسعه در سطح استان است.
وی ادامه داد: توسعه کاشت گیاهان دارویی نیز در برنامه سالجاری جهش تولید در دیمزارها قرار دارد و تا امروز هفت هزار هکتار کاشته شده است.
شفیعی گفت: اجرای طرح اصلاح الگوی کشت در بخش زراعت نیز با حذف یا کاهش محصولات پر آب بر سبزی و صیفی چون پیاز، گوجه فرنگی و سیب زمینی، علوفه و یونجه همراه است.
وی ادامه داد: ارقام پر آب بر گندم مثل شهریاری را در طول سال‌های گذشته حذف کرده و ارقام مناسبی چون حیدری، میهن و سالار را جایگزین کرده‌ایم و این روند همچنان ادامه دارد و در بخش محصولات علوفه‌ای نیز مانند شبدر، نخود علوفه‌ای، چاودم، سرگوم با نیاز آبی پایین جایگزین یونجه می‌شوند.
وی از کاشت ۳۰ هزار هکتار علوفه دیم در سالجاری خبر داد و گفت: کشاورزان استان از این طرح استقبال خوبی داشتند.
سرپرست سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی در خصوص عمده محصولات جایگزین در حوضه دریاچه ارومیه نیز اظهار کرد: تولیدکنندگان محصول پر آب بر پیاز در حوضه دریاچه به سمت تولید پسته هدایت شده‌اند و در بخشی از اراضی نیز کشت کلزا و گلرنگ آغاز شده است.
رغبت کشاورزان آذربایجان شرقی برای اصلاح الگوی کشت
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایرنا، در خصوص استقبال کشاورزان استان از طرح اصلاح الگوی کشت، گفت: عمده کشاورزان با مشکل کاهش منابع آبی برای آبیاری مزارع و باغات خود درگیر هستند و نمی‌توانند به روش گذشته به سطح تولید مدنظر خود برسند از این رو از اصلاح الگوی کشت برای دستیابی به درآمد مناسب استقبال خوبی دارند.
اکبر کرامتی افزود: برنامه برای جلب رضایت کشاورزان جهت اصلاح الگوی کشت داشتیم ولی رغبت آنها، ما را در رسیدن به اهداف مدنظرمان یاری کرد چون که کشاورزان را به ثبات درآمدی می‌رساند.
وی ادامه داد: در حوضه دریاچه ارومیه باغات درجه سه پر آب بر هسته دار مثل هلو به سمت حذف می‌روند و کاشت ذرت و یونجه نیز به شدت در حال کاهش است.
وی در خصوص چالش اجرای طرح کشت جایگزین نیز اظهار کرد: هزینه تولید افزایش یافته و حذف باغ و احداث دوباره آن بسیار هزینه بر است از این رو باغداران حوضه دریاچه ارومیه برای تامین اعتبار به مشکل برمی‌خورند هرچند از محل اعتبارات دریاچه و اعتبارات سازمان برای این موضوع هزینه می‌کنیم ولی کفاف نمی‌دهد و نیازمند تخصیص اعتبارات بیشتر هستیم.
کرامتی در تشریح برنامه اصلاح الگوی کشت استان در سال زراعی جاری، گفت: کشت زعفران در مساحت ۴۳۰ هکتار، گل محمدی در مساحت هزار و ۴۵۰ هکتار، گیاهان دارویی در مساحت هفت هزار هکتار، پسته در مساحت سه هزار و ۱۱۰ هکتار، عناب در مساحت ۱۰ هکتار، سنجد در مساحت ۳۱۶ هکتار، بادام در مساحت هفت هزار و ۳۱۹ هکتار و زرشک در مساحت ۵۰ هکتار در قالب این برنامه کشت می‌شوند.
وی ادامه داد: در بخش محصولات زراعی نیز قصیل جو دیم در ۶ هزار هکتار، یونجه دیم ۱۷ هزار هکتار، جو دیم ۱۳۸ هزار هکتار، علوفه دیم ۳۵ هزار هکتار، گلرنگ ۳۶ هزار هکتار، کاملیا ۳۳ هزار هکتار، خللر و ماشک آبی ۱۳۰ هکتار، کنجد ۸۰ هکتار، کاملینا یکهزار و ۴۰۰ هکتار، شبدر ۳۵۲ هکتار، سرگوم علوفه‌ای ۲۰۰ هکتار و ارزن علوفه‌ای ۱۵۰ هکتار کشت می‌شود.
در آذربایجان شرقی یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار اراضی قابل کشت وجود دارد که سالانه حدود یک میلیون هکتار زیر کشت می رود؛ از این میزان ۷۰۰ هزار هکتار اراضی زراعی
دیم، ۲۰۰ هزار هکتار اراضی زراعی آبی، ۱۱۵ هزار هکتار باغات استان و مابقی نیز آیش باقی می ماند.
سال زراعی گذشته در استان ۴۵۶ هزار هکتار گندم دیم و ۵۸ هزار هکتار گندم آبی کشت و از این اراضی ۷۹۴ هزار تن گندم تولید شد و ۶۰۳ هزار تن گندم مازاد بر نیاز کشاورزان خریداری شد.
نظر شما