محمد حمیدی‌مقدم (متولد ۱۳۴۷) از اوایل دهه ۶۰ کار فیلمسازی را با انجمن سینمای جوان شروع کرد، سال ۱۳۶۸ وارد دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر و در سال ۱۳۷۵ در مقطع کارشناسی ارشد از این دانشکده دانش‌آموخته شد. وی از سال ۱۳۷۴ کار برنامه‌سازی در تلویزیون را آغاز کرد و برنامه‌های مختلفی؛ از جمله سینما دو و سینما ۴ و مستند ۴ را روی آنتن برد و در همین برنامه بود که اواسط دهه ۸۰ مستندهایی از مستندسازان مطرح ایران؛ مانند کامران شیردل، فرهاد ورهرام و منوچهر طیاب را پخش می‌کرد که در فضای آن روزها و با توجه به امکانات موجود، فرصت مغتنمی برای علاقه‌مندان به مستند بود و گاه هم از جشنواره‌های خارجی مستندی که می‌رفت؛ مانند جشنواره ایدفا (در آمستردام) گزارش‌هایی می‌داد.
وی تیرماه امسال توسط حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی به عنوان مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و جانشین محمدمهدی طباطبایی‌نژاد منصوب شد و به همین مناسبت دبیری سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت (۱۸ تا ۲۵ آذر) را نیز برعهده گرفت، جشنواره‌ای که در گام سیزدهم با تغییرات مختلفی؛ از جمله فروش بلیت به علاقه‌مندان، با قصد برگزاری منظم‌تر و کسب پایگاه آماری از مخاطبان، شکل هنری یکسان، ایجاد کتابخانه تصویری video library و امثال آن روبرو شد، گفت وگوی ما را با حمیدی‌مقدم در مورد این تغییرات و تغییرات بیشتر در سال بعد را بخوانید.
رشد مخاطبان با زیرساخت‌ها در جشنواره سینماحقیقت همگن نبود
امسال شاهد تغییراتی در جشنواره سینماحقیقت بودیم، این تغییرات حاصل حضور شما در جشنواره‌های مستند خارجی مختلف بود یا گفتوگو با مستندسازان و اهالی این حوزه و نیاز به ایجاد برخی تغییرات در جشنواره؟
هر دو. در جشنواره‌های معتبر خارجی شاهد تفاوت‌هایی هستیم که دوست داریم در جشنواره‌های داخلی نیز روی دهد؛ به ویژه که جشنواره‌های ما از سطح منطقه بالاتر است ولی نکات ظریفی وجود دارد که باید رعایت شود. همچنین من در دوره‌های دیگر غیر از چند دوره در اشکال مختلف مانند حضور در شورای برنامه‌ریزی با جشنواره سینماحقیقت به نوعی همراه بوده و همکاری کرده و شاهد رشد این جشنواره بودم؛ ولی آسیب‌هایی هم داشت. مخاطب در این جشنواره گسترش یافته؛ ولی زیرساخت‌ها همگن با گسترش مخاطب نبود. هیجانی که اکران فیلم‌های مستند برای مخاطبان و دانشجویان دارد باعث شده این جشنواره محل رفت و آمد آنها باشد؛ ولی از نظر استانداردهای جشنواره‌ای، یک جشنواره معتبر باید با نظم و هدف برگزار شود، نه اینکه تعدادی متقاضی پیش از نمایش هر فیلمی دم سالن باشند و هر تعداد توانستند وارد شوند، هر جشنواره‌ای باید هدف خود را طراحی کند که برگزاری جشنواره با نظم و داشتن آماری از مخاطبان برای استفاده در سال‌های آتی، هویت یافتن مخاطبان و طبقه‌بندی و بررسی بازخوردهای مثبت و منفی از جمله اهداف ما بود.
این تغییرات را برای مرحله اول به صورت نسبی اجرا کردیم و در نتیجه امسال بیش از ۷۰ درصد مخاطبان ما بلیت را از طریق رزرو آنلاین و با استفاده از کارت جشنواره به صورت رایگان تهیه کردند؛ در مراحل بعدی راه‌های دوم و سوم را برای این کار گذاشتیم. یعنی اگر کسی اکران اول را از دست داد می‌توانست اکران دوم را ببیند و اکران فیلم‌های پرفروش شب گذشته در نوبت صبح روز بعد نیز راهکار دیگری بود برای اینکه علاقه‌مندان بتوانند با طیب خاطر فیلم‌هایی را که ندیده‌اند ببینند. نکته مهم اینکه جشنواره‌های مطرح فقط صبح یا بعدازظهر برنامه ندارند و کسی که در جشنواره شرکت می‌کند طی روزهای برگزاری جشنواره تمام‌وقت در جشنواره است. سالن‌های ما در نوبت صبح تقریبا دوسوم پر بود، همچنین امکان ویژه کتابخانه ویدئویی را ایجاد کردیم که با وجود ۱۵ سیستم و ۱۶۸ فیلم در آن اگر هر کسی فیلمی را ندیده بود ولی حتما می خواست ببیند در ایام جشنواره می‌توانست در این سیستم ها ببیند.
آمار مخاطبان ما در این دوره ۳۵ هزار و ۸۶ نفر است، اما این اولین آماری است که به دست آمده چون مخاطبان ما شناسنامه پیدا کردند و آمارسنجی و شناسایی کیفی مخاطبان از اهداف ما بود و سال آینده می توانیم با توجه به مخاطبان بگوییم در اجرای اهداف موفق بوده ایم یا خیر.
درآمد ناشی از بلیت فروشی به صاحبان آثار برگردانده شد
آیا اینکه جشنواره به دلیل تامین بخشی از هزینه‌های خود مجبور به بلیت‌فروشی شده، درست است؟
قاطعانه این گزاره را رد می‌کنم. فروش بلیت بخش ناچیزی از هزینه‌های فراوان جشنواره را شاید پوشش دهد؛ ولی ما از درامد فروش فیلم‌ها برای گردش بهتر چرخه اقتصادی سینمای مستند استفاده کردیم. این نکته را باید بگویم که هیچ جشنواره‌ای در دنیا برای نمایش فیلم به صاحب اثر پولی نمی‌دهد؛ اما با تصویب شورای سیاستگذاری سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت تصمیم گرفتیم بدون اینکه هزینه‌های سالن یا دیگر هزینه‌ها را کسر کنیم هر عددی که از فروش بلیت برای هر اثری به دست آمد به مالک اثر پرداخت کنیم تا هم مستندساز تشویق شود هم مخاطب بداند باید برای تماشای فیلم مستند پول بپردازد. معتقدیم برای ساخت این آثار وقت و هزینه زیادی گذاشته شده است و باید بخشی از هزینه‌ها برگردد.
برخی بی‌نظمی‌ها در جشنواره ...
با تمام تلاشی که برای برقراری نظم در جشنواره شده بود شاهد برخی بی‌نظمی‌ها بودیم؛ مثلا با اینکه برای فیلمی بلیت خریده شده بود در سالن اصلا جا نبود یا بعضی فیلم‌های بخش مسابقه ملی زیرنویس نداشت....
بر اساس پروتکل اگر کسی که بلیت دارد تا یک ربع قبل از شروع فیلم به سالن مراجعه نکند و متقاضی برای خرید بلیت وجود داشته باشد، صندلی او به صورت خودکار به فرد دیگری داده می‌شود؛ البته در مورد خبرنگاران این استثنا وجود داشت که ۱۰ یا ۱۵ صندلی همیشه برای آنها ذخیره بود. هر چند بعضی مستندسازان هم این استدلال را مطرح می‌کنند که بخشی از هیجان جشنواره مربوط به سالن‌های شلوغ و نشستن روی زمین است این وضع برای ما مطلوب نبود و می‌خواستیم نظم برقرار باشد که باید سال آینده این موارد را اصلاح کنیم.
در مورد زیرنویس هم در سال‌های گذشته فیلم‌های بخش مسابقه ملی زیرنویس نداشته‌اند، ولی ما امسال تاکید کردیم حتما همه فیلم‌های بخش ملی باید زیرنویس داشته باشند؛ زیرا قرار نیست فیلم‌های بخش مسابقه ملی و بین‌الملل جداگانه در سالن‌های مختلفی نمایش داده شوند و مهمانان خارجی ما هم باید بتوانند فیلم‌ها را ببینند ولی بعضی تهیه‌کننده‌ها فیلم‌ها را با زیرنویس ندادند و از این بابت از آنها گله مندیم. ولی برای دوره بعدی اگر فیلمی بدون زیرنویس یا حتی در مرحله راف کات (تصاویر اولیه) ارسال شود در زمان انتخاب اصلا پذیرفته نمی‌شود ضمن اینکه جشنواره وظیفه زیرنویس کردن فیلم را ندارد و فقط باید نظارت کند که همه فیلم‌ها زیرنویس داشته باشند.
هیات داوران بخش مسابقه ملی (شامل کامران شیردل، یونس شکرخواه، سیف‌الله صمدیان، پیروز کلانتری، حبیب احمدزاده، محمدحسین مهدویان و مونا زندی) امسال ترکیبی از مستندساز، عکاس و حتی روزنامه‌نگار بود که بعضی مستندسازان معتقدند این ترکیب متنوع، چندان متخصص حوزه مستند نبوده‌اند.
هیات داوران مثل هر جای دیگری محل بحث و گفت وگو و اختلاف است؛ اما با توجه به حضور بیش از بیست‌ساله‌ام در فضای مستند می‌گویم یکی از شاخص‌ترین گروه‌های داوری را در ۱۵ سال گذشته در جشنواره داشته‌ایم. بر اساس تجربه و ساخت مستند یکی از متوازن‌ترین و باوزنه‌ترین گروه‌های داوری بودند که از حوزه‌های بین‌رشته‌ای و رسانه و مطبوعات انتخاب شدند که تاکنون از آن غافل بودیم، ولی این دوره انتخاب شدند تا از منظر دیگری به آثار نگاه کنند و این امتیازی برای هیات داوران و جشنواره بود.
فضای نمایشی را باید گسترش دهیم
تغییراتی که باید منتظر باشیم تا سال آینده در جشنواره روی دهد چه خواهد بود؟
سال آینده همین مسیر را می‌رویم اما باید آسیب‌های امسال را رفع کنیم، با توجه به سنجشی که از مخاطبان به دست آوردیم باید امکانات را افزایش دهیم و فکری برای حلقه‌های دانشجویی و علاقه‌مندانی بکنیم که معمولا به صورت گروهی به تماشای دیدن فیلم‌های مستند می‌آمدند و امسال حضورشان کمتر شده بود. همچنین در نهایت باید فضای نمایشی را گسترش دهیم. موزه سینما و بعضی سینماها در شهرهای دیگر مانند اصفهان امسال همکاری خوبی با ما کردند؛ ولی باید سالن‌ها در سال بعد افزایش یابد ضمن اینکه کیفیت حفظ شود، باید بخش بین‌الملل را قوی‌تر برگزار کنیم، امکانات و تخفیف‌های بیشتری برای مخاطبان اصلی قائل شویم و مشارکت‌های خارجی را برای جشنواره جلب کنیم.
سیزدهمین و جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت در بخش مسابقه ملی شامل ۶۲ فیلم بود. از این تعداد ۲۷ فیلم به گونه مستند کوتاه، ۱۵ فیلم به گونه مستند نیمه‌بلند و ۲۰ فیلم به گونه مستند بلند اختصاص داشتند که کامران شیردل، یونس شکرخواه، سیف‌الله صمدیان، پیروز کلانتری، حبیب احمدزاده، محمدحسین مهدویان و مونا زندی داوری برای انتخاب برترین مستندها را در این بخش به عهده گرفتند.
همچنین در بخش مسابقه بین‌الملل امسال که حدود شش هزار فیلم از بیش از ۱۰۰ کشور جهان متقاضی شرکت در آن بوده اند، ۵۴ فیلم در ۷ بخش مسابقه و غیررقابتی پذیرفته شدند. زلاتینکا روسوا، کارول پیشاروک و مهرداد اسکویی داوران این بخش بودند. در بخش مسابقه بین‌الملل به تفکیک ۸ مستند کوتاه، ۸ مستند نیمه‌بلند و ۸ مستند بلند نمایش دارند که منگ شیه، رائد فریدزاده و وتون نورکلاری داور بخش کوتاه و نیمه‌بلند بودند. همچنین نمایش‌های ویژه ۸ فیلم و پرتره شامل ۸ فیلم می شود.
جایزه شهید آوینی ویژه نمایش و تقدیر از فیلم‌های مستند منتخب حوزه انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت در منطقه نیز برای ششمین سال متوالی، به عنوان بخش ویژه جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت برگزار می‌شود و امسال ۲۹ فیلم در آن شرکت دارند و داوری این بخش به عهده محمدمهدی طباطبایی نژاد، مسعود فراستی و مهدی قربان‌پور بود.
گفت وگو از: منصوره شوشتری
نظر شما