قدمت هنر سفالگری به آغاز تمدن بشری باز میگردد و انسانها ظروف و اشیای مورد نیاز خود را با گل با مهارت و زیبایی می ساختند و این هنر همچنان طرفداران فراوانی دارد.
شهرستان سیرجان چون دیگر نقاط استان وسیع کرمان با جاذبه‌های گردشگری فراوان، پتانسیل زیادی در خلق صنایع دستی دارد که گلیم شیرکی پیچ آن با ثبت در فهرست آثار جهانی، پرآوازه شده است.
هنر سفالگری در سیرجان پس از گذشت بیش از ۲ قرن در کارگاه سفالگری یکی از شهروندان فعال است و برغم همه فراز و نشیب های روزگار به حیات خود ادامه می دهد و چرخ سفالگری از حرکت باز نایستاده و همچنان میچرخد.
از سفال و سفالگری که سخن به میان می‌آید در ذهن‌ها نقش کاسه و کوزه حک میشود و دستان هنرمندی به خاطرمان می‌آید که با خاک و آب رنگ هنر گرفته است و پاهایی که بی وقفه چرخ سفالگری را می‌چرخاند.
استاد حسین عرفانی شهروند سیرجانی هم اکنون مشغول تولیدات سفالی است و برای اطلاع از کم و کیف و مشاهده مراحل ساخت این صنایع دستی به محل کارگاهش در منطقه محمود آباد سیرجان رفتیم.
در این کارگاه جذاب، کار با خاک و گل که همه مراحل تولید آن با تلاش و فعالیت سالم و صادقانه است یکی خاک را الک می کند و دیگری خاک را آب می گیرد تا گل و در حوضچه آماده، شود و پس از فرآوری و انتقال به چرخ تولید انتقال پیدا میکند.
این هنرمند سیرجانی به خبرنگار ایرنا گفت: چهار نسل از خانواده ما به این کار مشغول بوده‌اند امروز هم پسرانم حامد و هادی علاقه مند سفالگری و در کارگاه مشغول به کار و تولید مصنوعات سفالی هستند.
وی افزود: چرخ سفالگری ۲۵۰ ساله را هنوز در گوشه کارگاه نگه داشته ام تا یاد آور قدمت سفالگری در خانواده ام باشد و خاطره ساخت ظروف سفالی به یادگار بماند.
عرفانی با بیان اینکه در فصل بهار شرایط فعالیت و کار رونق بیشتری دارد، تصریح کرد: معمولا انواع تنور و نای و کوزه در کارگاه با پخت در کوره تولید می شود، اما اگر گلدان و سایر تولیدات که نیازمند رنگ لعاب باشند، به کوره رنگ و لعاب منتقل میشوند.
وی تاکید کرد: این بخش به دلیل مشکلات مالی کمتر فعال است باید تجهیزات مناسب در آن نصب شود و حتی مشتریان فراوان داشته باشد.
استاد سفالگر سیرجانی با اشاره به سختی و ظرافت کار سفال اظهار داشت: اولین گام سفالگری، تهیه گل مناسب است که این روستا دارای گل رس مناسب سفال و دارای کیفیت خوبی است که از فاصله ۱۰ کیلومتری محل تهیه میشود.
وی افزود: این ماده اولیه به صورت خاک و کلوخه به کارگاه منتقل شده و پس از کوبیده شدن و رد شدن از الک، درون حوضچه‌های مخصوص ریخته میشود که پس از خیساندن و ته نشین شدن سنگ ریزه و شن، گل را به صورت دوغ آب به حوضچه دوم منتقل میکنند.
عرفانی بیان کرد: آب اضافی دوغ آب در این مرحله تبخیر شده و برای دستیابی به کیفیت مطلوب، آماده کار برای سفال است.
وی گفت: با این گل آماده کوزه، خمره آب، انواع گلدان، نای قنوات و چاههای کشاورزی و تنور با دست هنرمندان سفالگر آماده و در بخش نگهداری منتقل شده تا پس از جمع آوری در کوره پخت قرار گیرد.
حامد عرفانی که در شغل خود پیروی از پدر و پدربزرگ دارد، گفت: تولیدات ما در منطقه مشتریان خاص خودش را دارد که اغلب نانوایان، کشاورزان و عشایر هستند و گلدانها، تنور، نای و کوزه را سفارش می دهند.
وی افزود: از شهرستانهای همجوار در استان های کرمان و فارس و هرمزگان این محصولات را خریداری میکنند.
این هنرمند سیرجانی بیان کرد: هم اکنون در این کارگاه سفال ۶ نفر مشغول به کار هستند و هر کس بخشی از کار تولید اعم از تامین خاک رس مرغوب، فرآوری گل مخصوص، پخت مصنوعات در کوره و تولید نای قنوات، کوزه و گلدان را برعهده دارند.
وی تصریح کرد: اگر در گذشته نه چندان دورچرخ سفالگری با دست به حرکت درمی‌آمد و بیانگر قدمت سفالگری در این خطه بود، اما امروز با رسیدن برق به کارگاه این چرخ ها برقی شده است.
عرفانی ادامه داد: پخت در کوره قبلا با هیزم و نفت گاز بود، اما امروز نعمت گاز در منطقه جای هیزم و نفت گاز را گرفته ومصنوعات سفالی در کوره با گاز پخت می شوند.
اگرچه فروش تولیدات در محل است و سفارش قبلی هم گرفته می شود، اما علم روز هم به کمک مشتری یابی آمده و دختر خانواده شیما عرفانی با حضور در فضای ایترنتی و مجازی سفارش تولیدات را برعهده دارد.
در شرایط کنونی و سالجاری که به نام جهش تولید نامگذاری شده ، میطلبد ، مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از این کارگاه در منطقه حمایت های لازم را انجام دهند تا این هنر دستی کهن به فراموشی سپرده نشود و رونق بگیرد.
شهرستان سیرجان در فاصله ۱۸۵ کیلومتری جنوب غرب مرکز استان قرار دارد.
نظر شما