گفت‌وگوهای فراگیر و درون‌زا کلید حل اختلافات در منطقه خلیج فارس

شیخ صباح الخالد الصباح ، نخست وزیر کویت طی سخنانی که در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد بیان کرد ، خواستار آغاز گفت‌وگو میان تهران و کشورهای عربی خلیج فارس برای رفع تنش و کاهش درگیری‌ها در منطقه شد.

به گزارش ایرنا ، او که جمعه شب در غیاب امیر این کشور و به صورت اینترنتی سخن می گفت ، خواستار انجام اقدامات جدی برای ایجاد اطمینان بین کشورهای خلیج فارس و همکاری برای رفع تنش در منطقه شد.

وی اظهار داشت: کویت بار دیگر خواستار انجام اقدامات جدی تهران برای ایجاد اعتماد متقابل به منظور شروع گفت وگو مبتنی بر احترام به حاکمیت کشورها و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر است.

  اظهارات نخست وزیر کویت برای دعوت ایران به گفت و گو با کشورهای حاشیه خلیج فارس و اتخاذ اقدامات جدی برای جلب اعتماد این کشورها در حالی انجام می‌شود که درست یک سال پیش و در مجمع عمومی سازمان ملل، دکتر روحانی  رئیس جمهوری ایران اعلام کرد: بنا به مسئولیت تاریخی کشورم در حفظ امنیت، صلح، ثبات و پیشرفت در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز، همه کشورهایی را که از تحولات خلیج فارس و تنگه هرمز متأثر می‌شوند به «ائتلافِ امید» یعنی «ابتکار صلح هرمز»  (Hormoz Peace Endeavor) دعوت می‌کنم.

رئیس‌جمهوری با بیان اینکه هدف «ائتلاف امید» ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان حوزه تنگه هرمز و تفاهم متقابل و روابط صلح‌آمیز و دوستانه میان آن‌ها است، ابراز داشت: این ابتکار حوزه‌های مختلف همکاری مانند تأمین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را دربرمی‌گیرد.

روحانی با تشریح طرح «ائتلاف امید» بیان کرد:  «ائتلاف امید» بر پایه اصول مهمی همچون پایبندی به اهداف و اصول ملل متحد، احترام متقابل، منافع متقابل، جایگاه برابر، گفت‌ و گو و تفاهم، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، خدشه‌ناپذیریِ مرزهایِ بین‌المللی، حل و فصلِ مسالمت‌آمیزِ تمامیِ اختلافات و از همه مهم‌تر، دو اصلِ بنیادینِ «عدم تجاوز» و «عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر» قرار دارد. 

جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارد ؛ امنیت مشترک با همسایگان مبتنی بر پایبندی به اصولی مشترک است که اسناد سازمان ملل آن را مشخص می کند، اصولی مانند حاکمیت، خودداری از تهدید به استفاده از زور، حل بحرانها به شکل مسالمت آمیز، احترام به حاکمیت کشورها بر اراضی و حریم مرزهایشان، خودداری از دخالت در امور داخلی کشورها و حق تعیین سرنوشت.

جمهوری اسلامی امنیت و ثبات خویش را در گرو امنیت و ثبات منطقه - به ویژه امنیت و شکوفایی همسایگان عرب خود – می داند. این مسأله ای است که باید برای همگان در اولویت باشد. در همین راستا، جمهوری اسلامی ایران در فرصت های مختلف، خواستار بنیان نهادن یک پیمان امنیتی مشترک شده است که بر پایه گفت وگو، اصول مشترک و سازوکارهای اعتمادسازی استوار باشد تا مقدمه ای برای خروج منطقه از 'دالان تاریکی' باشد که توان همۀ کشورها در آن دچار فرسایش می شود.

تهران بارها تأکید کرده که برای حفاظت از حسن همجواری، امنیت و منافع مشترک، آماده همکاری با همه طرف ها است.

این سخن به معنای فراموش کردن اختلافها نیست اما نباید اختلاف ها، دوستی ها را مکدر کند. هدف جمهوری اسلامی از پیشنهاد بازمهندسی منطقه، آن است که ضمن احترام به اختلاف نظرها، منافع مشترک همۀ کشورهای منطقه تأمین شود؛ زیرا مبنای این بازمهندسی پیشگیری از تحکم کشورهای نیرومند بر کشورهای دیگر است. به این ترتیب، کشورهای کوچک منطقه اجازۀ مشارکت در مسائل آن را می یابند و می توانند منافع خود را حفظ کنند.

اصولا یکی از علل اصلی بروز مشکلات و اختلافات در منطقه خلیج فارس به خاطر حضور و سیاست های تفرقه افکنانه برخی قدرت های فرامنطقه ای است که تنها راه تامین و ادامه منافع، فروش سلاح های خود و بازگرداندن درآمدهای نفتی منطقه را در چنین اختلافاتی دنبال می کنند و اجازه نمی دهند کشورهای منطقه خود راسا در کنار یکدیگر مشکلات را حل کرده و به دور از برخی تنش ها به حیات و بهره مندی از مزایای آن ادامه دهند.

در مقابل جمهوری اسلامی ایران مکررا ابتکاراتی را برای یک ساز و کار گفت گوهای منطقه ای مطرح کرده است . تهران همچنین از گفت وگوهای فراگیر و درون زا میان کشورهای منطقه خلیج فارس برای صلح وثبات این پهنه آبی استقبال می کند.

از نگاه تهران کشورهای منطقه به جای اینکه امنیت خود را از طریق بازیگران فرامنطقه ای یا سلاحهای پیشرفته تامین کنند با ایجاد روابط مستحکم با همسایگان و بدون اتکا به بیگانگان می توانند به امنیت پایدار و دراز مدت دست یابند.

تهران بر اساس همین دیدگاه به جای تقابل ، راه همکاری با سایر کشورهای منطقه را در پیش گرفته است و اگر چه برخی همچنان بر طبل اختلافات می کوبند، اما این راهبرد اثرگذار تهران در توسعه روابط با کشوری مانند قطر نقش مهمی داشته است و سطح مناسبات دو کشور همسایه را از سه  سال گذشته به میزان قابل توجهی ارتقا داده است.

قطر هم سیاست خارجی فعال و  در عین حال مثبتی در عرصه منطقه ای و بین المللی، تحت عنوان موازنه مثبت و دیپلماسی سازنده، اتخاذ کرده است که بر اساس آن این کشور تا امروز توانسته است یک سیاست منطقه ای متعادل و متعامل را پیش ببرد.

تحلیلگران با اشاره به روابط رو به توسعه تهران – دوحه، معتقدند که این روابط می تواند به عنوان یک مدل و الگوی حداقلی در روابط میان کشورهای منطقه بکار گرفته شود.

از همین منظر از دولت کویت که  همواره حامی جریان گفت و گوی سازنده میان کشورهای حوزه خلیج فارس بوده انتظار می رود، حرکت های عملی تری را به سمت همکاری ها و تعاملات منطقه ای پیش ببرد.

حمیدرضا بانصیری