به گزارش خبرنگار ایرنا، روزانه حدود ۵۸ هزار تن زباله در کشور تولید می‌شود که در این میان سهم استان های گردشگر پذیر مانند گیلان، مازندران و گلستان بسیار نگران کننده است؛ در این سه استان در حالت عادی روزانه حدود ۶ هزار تُن پسماند تولید می‌شود که این رقم در ایام نوروز گاه تا سه برابر افزایش می یابد و این موضوع فاجعه ای برای محیط زیست شمال کشور است زیرا شیرابه های این حجم زباله، جنگل و طبیعت آن منطقه را نابود می کند و در نهایت با ورود به محصولات کشاورزی، زندگی و سلامت مردم را تحت تاثیر قرار می دهد.
پسماند سالهاست که بزرگترین و بارزترین چالش گیلان محسوب می‌شود، بطوریکه هم اینک براساس آمارهای ارائه شده روزانه نزدیک به ۲ هزار تُن زباله در مناطق شهری و روستایی گیلان تولید می شود و در این میان بیشترین تولید زباله در روز، مربوط به کلانشهر رشت است که در ایام نوروز با ورود مسافران و گردشگران میزان زباله تولیدی این شهر به حدود ۲۵۰ تن می رسد و همگی سر از قلب سبز سراوان درمی آورند.
اما گذشته از موضوع زباله های شهری و روستایی و مشکلات ناشی از آن و مدیریت، گیلان نوروزی را پش سر گذاشت که بر خلاف ۲ سال گذشته با رشد ۴۰ درصدی مسافر روبرو بود و از حدود هفت میلیون مسافر میزبانی کرد. بازگشت گیلان به گردشگری به طور حتم برای گروههای شغلی و اقتصادی استان خوشایند بوده ، اما برای محیط زیست داستان طور دیگری رقم می خورد.
مهم ترین مسیر مسافر پذیری استان گیلان هماننددیگر استانهای کشور جاده ها و راههای هستند که در این خطه از شمال کشور خود بخشی از جاذبه های گردشگری محسوب می شود. جاده های گیلان چه روستایی، شهری، مواصلاتی، فرعی و اصلی همگی دارای چشم اندازی خیره کننده هستند که بسیاری از مسافران تفریح خود را در مسیر تعریف می کنند.
اما با این حال همواره رهاسازی زباله در حاشیه راههای زخمی کهنه و به نظر التیام ناپذیر بوده است که نه تنها چهره گردشگرپذیری استان را مخدوش کرد، بلکه محیط زیست پیرامونی و شکننده ان را نیز به مخاطره انداخته و می اندازد. درا ین میان پلاستیک ها و کیسه های نایلونی بیشترین آسیب را می زنند زیرا برخلاف مواد غذایی فاسد شدنی، این محصولات شیمیایی مدت زمان زیادی را بدون تغییر در طبیعت ساکن هستند.
به همین منظور اسفند ماه سال گذشته و در آستانه نوروز پویش " مسیر سبز - ایران پاک " به تمامی استانداران و مدیران ارشد و مرتبط استانی ابلاغ شد تا یکبار برای همیشه بساط پسماندهای ناخوانده از جاده های زیبای کشور به خصوص گیلان برچیده شود.
سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی طبیعت، طرح " مسیر سبز - ایران پاک " را با هدف اجرای طرح های پاکسازی طبیعت، به ویژه حاشیه محورهای مواصلاتی شهری، روستایی و مناطق تفرجی و طبیعی راه اندازی و برای اجرا آنرا به تمام استانداران ۳۱ استان کشور ابلاغ کرد.
حال باید دید که با عبور از نوروز پر هیاهوی ۱۴۰۱ این پویش چه تاثیری بر فضای گردشگری و محیط زیست استان داشته و ایا به درستی اجرایی شده است یا خیر.
پویش مسیر سبز از اجرا تا نتیجه
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان در این ارتباط به خبرنگار ایرنا بیان کرد: پیش از آغاز سال نو با مصوبه کارگروه پسماند و دستور استاندار، برنامه پاکسازی طبیعت در آستانه بهار با همت همه فرمانداران وبخشداران و دهیاران اجرا شد.
رضا زمانی افزود: ۲۵ برنامه پاکسازی در اجرای طرح نوروز انجام شد و ۲۵۰ بنر با محتوای هشدار ،آموزش و توجه زیست محیطی در مسیرهای مواصلاتی و مسیرهای پرتردد نصب شد. همچنین نزدیک به ۴۰ اکیپ زیست محیطی در شهرستان ها مستقر شدند و نزدیک به ۲۰ هزار کیسه زباله توزیع شد و با همکاری شهرداری ها و نهاد های مسئول بروشورهای اطلاع رسانی منتشر و توزیع شد.
وی بیان کرد: با همه اقدامات انجام شده پس از اتمام تعطیلات نوروزی آخرین وضعیت شهرستان ها بررسی شد اما متاسفانه به رغم پاکسازی های قبل و پاکسازی در حین اما گزارش ها رضایت بخش نبود.
مدیرکل محیط زیست گیلان افزود: بعد از ۲سال وقفه کرونایی بار دیگر شاهد حجم عظیم گردشگر در استان بودیم و تصور کنید اگر هر گردشگر بطور متوسط دستکم ۵۰۰ گرم زباله در روز تولید کنید، نتیجه نامطلوبش برای محیط زیست گیلان چه خواهد بود.
زمانی با بیان اینکه اجرای طرح مسیر سبز ایران در بحبوحه نوروز لازم بود اما برای برطرف شدن این معضل چندین دهه‌ای کافی نیست، ادامه داد: نخستین قدم در موضوع مدیریت پسماند اجرای حداکثری برنامه های تفکیک از مبدا است؛ امیدوارم روزی برسد که هر گردشگر عوارض زیست محیطی سفرش را بپردازد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان، یکی از رسالت های محیط زیست با وجود مشکلات بسیار را اطلاع رسانی درست و دقیق دانست و گفت: بدون مشارکت رسانه و مردم هیچ کاری در حوزه محیط زیست پیش نخواهد رفت و گره های زیست محیطی بدون کمک رسانه و مردم باز نمی شود.
همانطور که از گفته های مدیرکل محیط زیست پیداست، پویش مسیر سبز در گیلان بر اساس دستورالعمل ها انجام شده است، اما با نگاهی به حجم حدود هفت میلیونی مسافران چیزی بیش فراتر از اقدامات دستگاههای اجرایی برای زیباسازی و خلاص شدن جاده ها از شر زباله های رهاسازی شده نیاز است.
الزام مدیریت پسماند حلقه مفقوده گردشگری
مدیرعامل یک موسسه زیست محیطی در گیلان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پسماند ، بزرگترین چالش استانهای شمالی بخصوص گیلان است که سالهای طولانی گیلانیان با آن درگیر هستند و متاسفانه بیش از هفت میلیون گردشگر در استان در حالی پذیرش شد که مدیریت پسماند بعنوان الزام گردشگری مطرح نشده است.
نسیم طواف زاده در ادامه گفت: فعالیت در راستای پویش مسیر سبز- ایران پاک در استان مشهود بود بطوریکه وجود بنرهای اطلاع رسانی و زیست محیطی بسیار بارز بود و حضور اکیپ های زیست محیطی و ضابطان محیط زیست برای هشدار و آموزش بصورت واضح در بین گردشگران دیده می شد؛ اما با این حجم از پذیرش مسافر بعید میدانم انجام این پویش ها راهکاری برای مدیریت پسماند باشد.
وی ادامه داد: با همه اقدامات زیست محیطی بدلیل حجم بالای گردشگر زباله پراکنده در شهر و مناظر طبیعی به وضوح دیده می شد ؛بنابراین اجرای چنین طرح هایی تنها یک اقدام مثبت است.
کمکاری رسانه ها در پیوست محیط زیستی سفر
این فعال اجتماعی و زیست محیطی ادامه داد: چرخ را نمی خواهیم دوباره بسازیم؛ در تمام دنیا کرونا محدودیت گردشگری ایجاد کرد و با بهبود فضا و چرخش دوباره چرخه گردشگری الزاماتی طراحی شد.
به گفته طواف زاده، ما نیز باید در کشور و استان همانند الزامات بهداشتی برای گردشگری نیز دستوراعمل هایی تدوین و اجرا کنیم زیرا حفاظت از محیط زیست و توجه دادن به پسماند باید بعنوان الزامات گردشگری به گردشگران آموخته شود و گمان می کنم برای این اهتمام ، از سوی رسانه ها و نهادهای متولی کم کاری می شود.
بحران نابودی محیط زیست که امروزه به یک مساله جدی و قابل تامل تبدیل شد، شاید با توسعه پایدار تا حدودی رفع شود، توسعه پایدار فرآیندی است که آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌شود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌سازد؛توسعه پایدار انتخاب نیست بلکه تنها راه نجات زمین برای آیندگان است و این انتخاب بیش از حرف نیازمند عمل است.
حال " مسیر سبز - ایران پاک " در گیلان اجرایی شد اما خبرنگار ایرنا در مصاحبه با مردم و متولیان امر به این برآیند دست یافت که اجرای این پویش در گیلان شاید مثبت باشد اما درمانگر نیست.
زباله جاده ای یک بُعد از معضل پسماند گیلان
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: سفرهای نوروزی سنتی است که در میان ما ایرانیان رواج دارد، سال نخستی که ویروس کرونا در کشور شیوع یافت فرصت مغتنمی بود تا طبیعت نفس بکشد.
حسن پسندیده با بیان اینکه محیط زیستی خواهان تعطیل مشاغل و اقتصاد نیست گفت: اکنون دیگر آن فرصت از دست رفته و هموطنان به راحتی در جمع های چندین نفره وارد طبیعت می‌شوند که می تواند علاوه بر عواقب سلامتی برای محیط زیست هم عواقب بدی به همراه داشته باشد، یکی از معضلات بعد از پایان تعطیلات حجم انبوه پسماند است که در جنگل، کوه، دشت و رودخانه ها دیده می شود.
به گفته وی، میانگین سرانه تولید زباله برای هر نفر در روز در شرایط عادی در کشور حدود ۷۵۰ گرم است اما با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و شروع خانه تکانی ها بعضا تا یک کیلوگرم در روز نیز افزایش می یابد.
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در ایام پایانی سال، یکی از چالش‌های مهم محیط زیستی در کشور، پخش و پراکنش انواع زباله، پلاستیک، نخاله های ساختمانی و سایر پسماندها در طبیعت، خصوصاً حاشیه جاده ها و محورهای مواصلاتی است که علاوه بر آلوده کردن محیط زیست، موجب ایجاد ناهنجاری و نازیبایی این مناطق می شود.
پسندیده اظهار داشت: بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست به منظور حرکتی ملی به منظور پاکسازی محیط زیست از زباله و پسماندها، پویشی را تحت عنوان مسیر سبز - ایران پاک راه اندازی و به تمامی استانداران ۳۱ استان ابلاغ کرده است.
مسیر سبز نیازمند تداوم و فرهنگ سازی
آنطور که به نظر می رسد صرفاً اجرایی شدن یک پویش برای دستگاههای اجرایی ولو به بهترین شکل ممکن نمیتواند یک مشکل یا معضل اجتماعی به خصوص در حوزه محیط زیست را برطرف کند، زیرا رای رفع چنین معضل نیازمند مسئولیت پذیری اجتماعی از راه فرهنگ سازی است.
حتی اگر در هر کیلومتر از جاده چندین نفر و ماشین حمل زباله قرار دهید که در واقعیت امکان پذیر نیست، باز هم در هر دقیقه میتوان دید که از درون خودروها یا توسط خانواده ها و افرادی که در کناز خیابان در حال استراحت هستند زباله ها به حاشیه جادهها سرازیر می شود.
این مسئله نشان میدهد فرهنگ سفر حلقه مفقوده گردشگری است که همانطور که فعال زیست محیطی در بالا به ان اشاره کرد توسط رسانه ها اطلاع رسانی و همنطور با ضوابط جریمه ای همانند نبستن کمربند ایمنی با آن برخورد شود.
البته در این میان نباید نقش پر رنگ فقدان زیرساختهای جمع‌آوری پسماند همچون سطل های زباله در جاده های را نادیده گرفت که آنقدر اندک هستند که میتوان گفت: اصلا سطلی وجود ندارد.
معضل زباله گیلان فراتر از جادهها
با تماماین تفاسیر معضل زباله ها فراتر از جادههای استان است زیرا حتی چناچه از خیابانها جمع شود بار دیگر در دامن سبز طبیعت که اکنون سراوان میزبان آن است رهاسازی و دپو خواهد شد. در بالا اشاره ای کوتاله به تفکیک از مبدا شد که البته در جای خود مسئله ای بسیار مهم است اما امروز معضل پسماند گیلان از این فراتر رفته و در ایستگاه هضم متوقف شده است.
ساخت زباله سوز در حال حاضر تنها راه برای برون رفت از کوههای سربه آسمان کشیده زباله است که تا به امروز برزمین مانده است. قرارداد ساخت نیروگاه ۶۰۰ تنی زباله سوز رشت در سال ۱۳۹۲ توسط شهرداری رشت منعقد شد که تاکنون با گذشت حدود یک دهه و عبور از ۲ شورای شهر کمتر از ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. برای این نیروگاه، قابلیت تولید ۳۸ هزار مگاوات برق در سال نیز پیش بینی شده است.
کل اعتبار پیش بینی شده برای احداث نیروگاه زباله سوز در قرارداد سال ۹۲، حدود ۴۰ میلیون دلار بود که شهرداری رشت ابتدا باید ۲۵ درصد پیش پرداخت را برای خرید تجهیزات تزریق می‌کرد اما بر اساس آخرین گزارش رسمی تاکنون ۱۸.۵ درصد آن تزریق شده است.
نیروگاه زباله سوز رشت که بزرگترین از نوع خود در کشور بشمار می رود گویا دیگر امید خود را نسبت به مدیران شهری و متولیان امر از دسته داده است که با ورود دستگاه قضا انتظار می رود جان دوباره ای به عملیات تکمیل و ساخت این نیروگاه دمیده شود.
آیت الله پروایی نماینده مردم گیلان در مجلس خبرگان رهبری سال گذشته در جلسه معارفه و تکریم استانداران جدید و پیشین استان گیلان که با حضور وزیر کشور برگزار شد، رسیدگی و رفع مشکلات محیط زیستی و موضوع پسماند سراوان را از خواسته های مردم گیلان عنوان کرد؛همچنین پرونده ای از سوی دستگاه قضای گیلان ،مصمم در برخورد با مسئولان کم کار، در خصوص وضعیت نیروگاه ۶۰۰ تنی زباله سوز رشت و قراردادهای مربوط به احداث آن تشکیل شد و تمامی موضوعات مربوطه از جمله تصفیه خانه شیرابه، کود آلی، نیروگاه زباله سوز، قراردادها و نحوه مصرف بودجه اختصاص یافته به پروژه های ذیربط نیز در حال بررسی و رسیدگی قضایی است.
اسدالله عباسی، استاندار گیلان نیز پیش از نوروز در جلسه کمیته پسماند در محل دفن زباله سراوان رشت، با اشاره به شیرابه های محل دفن زباله سراوان رشت و ورود آن به رودخانه زرجوب و درنهایت به تالاب انزلی خاطر نشان کرد: روزانه در ایام بارانی ۱۵ لیتر بر ثانیه و در روزهای غیربارانی ۶ لیتر بر ثانیه شیرابه به زرجوب و انتها به تالاب انزلی ریخته می شود.
نماینده عالی دولت در استان گیلان افزود: ما میراث دار مدیرانی هستیم که یک میلیون تن زباله در این مکان به ارث گذاشتند و هیچ راهی برای برون رفت انجام نداده و فرار به جلو داشتند.
عباسی اظهار داشت: به دنبال گفتار درمانی نیستیم، کاری برای رفع مشکل دفن زباله سراوان رشت نشده، اگر اقدامی صورت گرفت اعلام کنند؛ دلیل اینکه امروز در این مکان جلسه را برگزار کرده ام نه اینکه قبلا این محل را ندیده بودم، بلکه باید دست به دست هم بدهیم به معنی واقعی جهادی غصه این مشکل را از دل بیرون ببریم.
موارد مطرح شده شمه ای از معضل پسماند در گیلان است که به نظر می رسد نیازمند عظم استانی و حمایتی ملی می باشد تا استان سبز بار دیگر رنگ زیبای خودرا بازیابد.
نظر شما