به گزارش ایرنا، اگرچه در یکی دو سال گذشته شاهد بارش نسبتا خوب نعمات الهی از آسمان بوده ایم اما این امر از ضرورت مدیریت مصرف آب نمی‌کاهد و همچنان باید با هدف حفظ منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آن، اقدامات موثر بیشتری را انجام داد.
اقلیم خشک و نیمه خشک خراسان رضوی و تجربیات گذشته همگی حکم می‌کند که حتی در شرایط ترسالی هم مصرف آب با برنامه مدیریت شود تا در زمان خشکسالی کمتر دچار کمبود شویم به همین خاطر است که برنامه‌ریزی برای تداوم اجرای سامانه های آبیاری نوین در وزارت جهاد کشاورزی همچنان باقوت در حال انجام است.
اهمیت و ارزش آب در دنیای امروز و ضرورت مدیریت مصرف و حفظ منابع آبی و نقش آب در توسعه بر کسی پوشیده نیست از این رو اجرای سامانه های کنترل و مدیریت مصرف این مایه حیات در همه بخشها و مناطق کشور از جمله خراسان رضوی امری اولویت دار است. در بخش کشاورزی نیز، با توجه به نقش و سهمی که در تولید و آب‌بری دارد، می توان با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری، تلاشی موثر در راستای افزایش بهره‌وری آب و مدیریت مصرف آن انجام داد.
در این میان استان خراسان رضوی با گستره ۱۱۸ هزار و ۸۵۱ کیلومتر مربع، معادل هفت درصد کل مساحت کشور، ۳۳ شهرستان، ۸۱ شهر، ۷۹ بخش، ۱۷۵ دهستان و سه هزار و ۲۸۱ روستا دارد.
بیش از ۳۳۸ هزار بهره بردار در بخش کشاورزی خراسان رضوی فعالیت دارند و حجم تولید سالانه انواع محصولات باغی، زراعی و دامی این استان هشت میلیون تن است. همچنین ۲ میلیون و ۱۳۸ هزار هکتار عرصه مستعد کشاورزی در خراسان رضوی وجود دارد. سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار زمین در این استان زیر کشت ۸۳ نوع محصول می رود که ۹۰۰ هزار هکتار از این سطح مربوط به زراعت و ۳۰۰ هزار هکتار آن باغ است.
بخش کشاورزی ۱۸.۳ درصد اشتغال و ۴۰ درصد صادرات غیرنفتی خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است. درآمد سالانه بخش کشاورزی این استان بیش از ۱۴۰ هزار میلیارد ریال است. همچنین ۱۰ درصد جمعیت دام کشور به ظرفیت ۱۵ میلیون راس متعلق به خراسان رضوی است که این ظرفیت رتبه‌های اول تا سوم تولید گوشت قرمز، گوشت سفید و تخم‌مرغ کشور را برای این استان به ارمغان آورده است.
آبیاری نوین به معنای آبرسانی به کشتزار و باغ توسط تجهیزات تحت فشار به دو شکل قطره‌ای و بارانی است. بازده آبیاری بارانی تا ۷۰ درصد و آبیاری قطره‌ای تا ۹۵ درصد اعلام شده است به این معنا که با اجرای آبیاری بارانی تا ۲۰ درصد و با آبیاری قطره ای تا پنج درصد آب هدایت شده به زمین کشاورزی تلف می شود و این در حالی است که در آبیاری به روش سنتی حتی با همه روشهای صرفه جویی، بازده آبیاری حداکثر ۵۰ درصد است.
هم اکنون ایران هشت میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی آبی دارد که تاکنون بیش از ۲ میلیون هکتار آن به سامانه نوین آبیاری مجهز شده است.
خراسان رضوی جزو استانهای برتر کشور در اجرای سامانه‌های نوین آبیاری است و تجربه ۱۸ سال پیاپی خشکسالی، نشان داده است که اهمیت اجرای این سامانه‌ها تا چه حد حیاتی است.
کارشناسان با اشاره به اینکه ۹۰ درصد آب تولیدی خراسان رضوی در بخش کشاورزی مصرف می شود بر ضرورت مدیریت مصرف آب در این بخش تاکید دارند.
آب، چالش عمده بخش کشاورزی
آﺑﯿﺎری از روزﮔﺎران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎی ﺳﺎده اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ. اﻣﺎ اﻣﺮوزه روشﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود که ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ روشﻫﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر درﺳﺖ و در ﺟﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺸﺎورزی ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎری ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد.
در آﺑﯿﺎری ﺑﺎﯾﺪ از روشﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻣﺼﺮف آب ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ ﺷﻮد و ﻫﻢ از ﺷﺴﺘﻪﺷﺪن و ﺧﺴﺎرت زدن ﺑﻪ ﺧﺎک ﮐﺸﺎورزی ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ. اما ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ گاه ﻧﺎآﮔﺎﻫﯽ ﮐﺸﺎورزان و ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻮاع روشﻫﺎی آﺑﯿﺎری در ﮐﺸﺎورزی ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻫﺪررﻓﺖ آب در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به چالش ها و مشکلات متعدد برای تحقق و پیگیری اهداف ترسیمی برای این بخش، گفت: آب از مشکلات اساسی در بخش کشاورزی است و با توجه به خشک و نیمه خشک بودن منطقه خراسان رضوی، در این زمینه نیاز فراوان داریم.
غلامرضا قنبری اظهار کرد: تامین آب برای بخش کشاورزی مشکل اصلی است و در این راستا افزایش بهره‌وری آب با استفاده از روش های نوین آبیاری و نیز در الگوهای تولید و کشت مناسب با شرایط اقلیمی و البته مهار آبهای سطحی، که موجب به بارآمدن خسارت های فراوان می‌شود، به جد در دستور کار است.
وی تاکید کرد: در کنار این، اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان‌داری به صورت جدی مورد توجه برای مهار و کنترل آبهای سطحی و البته خسارتهای ناشی از این آبها است.
قنبری با بیان اینکه هم اکنون سهم ضایعات بخش کشاورزی بالاست، گفت: افزایش بهره‌وری از طریق ارتقای دانش در بخش کشاورزی و دامداری بسیار مورد توجه و حمایت است زیرا محور قرار دادن دانش در بخش کشاورزی، موجب تولید محصولات سالم هم می‌شود.
وی تاکید کرد: برای این منظور توسعه و ترویج هوشمندسازی بخش کشاورزی بسیار مهم است و توسعه سامانه های آبیاری نوین از این دست است.
وی با بیان اینکه بخش کشاورزی خراسان رضوی سالانه ۷.۵ میلیون تن محصولات کشاورزی با ارزش بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان تولید می‌کند، افزود: بخش کشاورزی ۱۸.۳ درصد اشتغال استان را دارد و در تولید ۷ محصول کشاورزی و دامی رتبه اول کشور، در ۹ محصول دارنده رتبه دوم است، در ۶ محصول دارنده رتبه سوم و در تولید چهار محصول رتبه چهارم را در میان استانهای کشور دارد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تاکید کرد: بخش کشاورزی این استان با سهم ۴۰ درصدی از کل ارزش تولید ناخالص استان، یکی از پایه‌های اقتصاد و حیات این خطه محسوب می‌شود که هر سال در بخشهای زراعی، دامی و باغی نه تنها رشد و افزایش بهره‌وری را تجربه می‌کند بلکه سهمی بسیار در تامین و تولید محصولات مورد نیاز سایر استانها دارد.
وی افزود: هم اکنون فعالیت در حوزه کشاورزی تنها منبع تامین معیشت افزون بر نیمی از جمعیت یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفری روستایی این استان است که در شرایط اقلیم خشک و نیمه‌خشک خراسان رضوی در جریان تجربه جدی بحرانهایی چون خشکسالی، تغییرات اقلیمی و تبعات گسترده ناشی از آن و دیگر چالشها همچون تورم و گرانی، در حال تلاش برای تامین امنیت غذایی با تولید در بخشهای مختلف کشاورزی هستند.
وی تاکید کرد: بنابراین اهمیت بخش کشاورزی در استانی همانند خراسان رضوی بالاست و نمی‌توان به آن بی‌توجه بود.
توسعه آبیاری نوین طرح محوری جهاد کشاورزی
با ﺑﻬﺒﻮد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری، ذﺧﯿﺮه ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﮐﺸﺎورزان ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽشود، اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﯿﺎت ذﺧﯿﺮهﺳﺎزی، ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﮔﺮدد. ذﺧﯿﺮه آﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزان اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آب زراﻋﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﺑﻬﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻬﺒﻮد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ آب زراﻋﯽ، ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﻓﻦآوریﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ.
قنبری با تاکید بر اینکه توسعه سامانه های نوین آبیاری است از طرح های محوری است، ادامه داد: از سال ۱۳۶۹ تا پایان سال ۱۳۹۱ (طی ۲۳ سال) مجموعا ۱۱۰ هزار هکتار سامانه آبیاری نوین در استان اجرا شده است که این میزان اجرا در سالهای ۹۲ تا ۹۷ معادل ۴۷ هزار هکتار بوده است.
وی گفت: طی سالهای ۹۸ تا پایان ۱۴۰۰ به میزان ۳۵ هزار هکتار سامانه نوین آبیاری در استان اجرا شده است که سالانه ۱۲ هزار هکتار اجرا داشته ایم و این عملکرد خوبی است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: بر اساس آب موجود و در دسترس بخش کشاورزی خراسان رضوی که حدود چهار هزار و ۴۰۰ میلیون متر مکعب در سال است، میزان اراضی دارای ظرفیت اجرای آبیاری نوین در این استان از مجموع یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار سطح زیر کشت و زرع، حدود ۶۰۰ هزار هکتار است.
وی افزود: مدیریت مصرف آب و کنترل آن از مهمترین و ضروری‌ترین سیاست‌های عالی کشور و استان است و در همین راستا توجهات و حمایت‌ها به صورت کامل و با تمام قوا انجام می‌شود.
توجه ویژه دولت به بخش آب و خاک خراسان رضوی
دولت بر توسعه بخش کشاورزی، اصلاح الگوی کشت و توجه به مزیت های بالقوه سامانه آبیاری نوین تاکید دارد و در چند سال گذشته اعتبارات خوبی را برای اجرای طرح های آبیاری تحت فشار اختصاص داده است که استمرار این امر می تواند رونق اقتصادی در بخش کشاورزی را آسان کند.
مدیر امور آب و خاک و فنی، مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی از جمله اقدامات مهم دولت سیزدهم در حوزه آب و خاک را توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در سطح هفت هزار و ۱۰۰ هکتار از کشتزارهای استان برشمرد.
جعفر جوادی افزود: احیای ۸۴ کیلومتر قنوات استان، ساماندهی اراضی و انتقال آب به میزان ۷۵۰ کیلومتر از دیگر اقدامات مهم یکساله دولت جهادی در خراسان رضوی بوده است.
وی بیان کرد: در سفر امسال رییس جمهوری به استان در قالب مصوبات سفر، هزار و ۶۴۵ میلیارد تومان برای بخش آب و خاک استان اختصاص یافت که طی سه سال جذب می شود.
وی افزود: به این ترتیب اعتبارات این بخش ۶۰ درصد افزایش دارد که نشانگر توجه خاص دولت به این حوزه است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: تاکنون سامانه های نوین آبیاری در سطح ۱۹۲ هزار هکتار از عرصه های کشاورزی استان اجرا شده، که خراسان رضوی بعد از استان فارس، دارنده رتبه دوم کشور در این زمینه است.
صرفه‌جویی بالای آب با اجرای سامانه های نوین
مدیر امور آب، خاک و فنی، مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه میزان صرفه جویی در مصرف آب با اجرای این سامانه ها بسیار زیاد و موثر است، ادامه داد: با اجرای هر هکتار آبیاری تحت فشار سالانه به طور میانگین پنج هزار و ۶۰۰ متر مکعب در مصرف آب صرفه‌جویی شده و به ازای اجرای هر کیلومتر خط انتقال آب با لوله حدود ۷۰ هزار متر مکعب صرفه‌جویی محقق می‌شود.
جوادی گفت: ۶۰ تا ۶۵ درصد آب مورد استفاده در بخش کشاورزی از دسترس خارج و بدون اثرگذاری در حوزه کشت و زرع وارد محیط زیست می‌شود، بنابراین میانگین بازده آب در بخش کشاورزی سنتی تنها ۳۵ تا ۴۰ درصد است.
وی افزود: این در حالی است که میانگین بازده در سامانه‌های نوین آبیاری ۷۰ تا ۹۰ درصد است بنابراین میزان هدررفت آب با استفاده از این سامانه ها بین ۱۰ تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد.
۸۵ درصد منابع آب در خدمت بخش کشاورزی
جوادی با بیان اینکه ۸۵ درصد منابع آب استان در اختیار بخش کشاورزی است که ۸۰ درصد آن از منابع زیرزمینی، ۱۲ درصد از قنوات و ۸ درصد از چشمه‌ها و رودخانه ها تامین می‌شود، گفت: توسعه سامانه های نوین آبیاری و افزایش راندمان آب، کاهش تبخیر و رطوبت از سطح اراضی به روش پوشش دار کردن باغها و گلخانه ها، استفاده از ارقام مقاوم و مناسب در برنامه سازگاری با کم آبی و انجام برنامه‌های آموزشی و ترویجی از جمله اقدامات و تلاشها در حوزه آب و خاک استان است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: ایجاد ردیف اعتباری ویژه برای احیا و مرمت قنوات استان از جمله اقدامات شاخص دولت در یکسال گذشته بوده است که این رویکرد در حفظ منابع آبی بسیار مهم و اثرگذار است.
جعفری با بیان اینکه ۱۱ درصد نیاز آبی بخش کشاورزی استان از طریق قناتهای موجود تامین می‌شود، ادامه داد: سهم قناتهای استان در تامین آب بخش کشاورزی حدود ۵۰۰ میلیون متر مکعب است که سالانه از این منابع برداشت می‌شود.
وی بر اهمیت قناتها برای بخش کشاورزی تاکید و بیان کرد: قنات یکی از قدیمی‌ترین فناوری‌ها در زمینه استحصال آب است که ریشه در تاریخ ایران دارد.
این مسوول ادامه داد: هم اکنون خراسان رضوی دارای ۶ هزار و ۸۸۲ رشته قنات مجموعا به طول ۱۳ کیلومتر است که ۵۷ درصد آن در سالهای گذشته مرمت، احیا و بازسازی شده است.
وی گفت: این استان دارنده ۱۷ درصد قناتهای کشور است و امسال نیز با افزایش سه برابری اعتبارات مرمت و احیای قنوات، اعتباری معادل حدود ۴۹۰ میلیارد ریال در این بخش دارد.
جعفری با بیان اینکه از مجموع یک میلیون هکتار زمین کشاورزی (زراعی و باغی) استان خراسان رضوی ۷۲.۶ درصد زیر کشت آبی و ۲۷.۳ درصد زیر کشت دیم می رود، اظهار کرد: در فعالیت های زراعی این نسبتها شامل ۶۴.۴ درصد کشت آبی و ۳۵.۶ درصد کشت دیم است و در فعالیت‌های باغی ۸۷ درصد به کشت آبی و ۱۳ درصد به دیم اختصاص دارد.
نظر شما