آغاز فصل سرد؛ پاکستان غافل از «آی-پی»، نااُمید از «تاپی»

به گزارش روز شنبه ایرنا، پاکستان که سالها پیش می توانست با اجرای تعهدات خود در قبال قرارداد گازی با ایران (خط لوله گاز آی-پی)، بحران کمبود شدید گاز در زمستان را یک بار برای همیشه برطرف کند اما به بهانه تحریم ها از تعهداتش شانه خالی کرد، این گونه تصور می کرد که می تواند از طریق طرح های جایگزین نظیر خط لوله گاز  TAPI تاپی  (Turkmenistan -Afghanistan-Pakistan-India) یا پروژه برق کاسا-۱۰۰۰ ، نیاز خود به انرژی را برطرف کند.

اما حالا بعد از گذشت چند سال، این طرح های جایگزین هم راه به جایی نبرده است. خط لوله تاپی که قرار بود از ترکمنستان ، به افغانستان، پاکستان و هند کشیده شود و گاز ترکمنستان را به این سه کشور منتقل کند، مسکوت و راکد رها شده است.

مصدق ملک وزیر انرژی پاکستان به تازگی با انتقاد از روند کند اجرای پروژه تاپی ضمن اشاره به اینکه هیچ قرارداد تجاری برای عرضه نفت و گاز با هیچ شرکت خارجی که تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، امضا نمی‌شود اظهار داشته است که در این بین تنها ترکمنستان تعهد راهبردی خود را برای به ثمر رسیدن این پروژه ارائه داده است.

وزیر انرژی پاکستان گفت دولت فدرال این کشور برای ساخت خط لوله گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند (تاپی) تنها از ترکمنستان تعهد راهبردی دریافت کرده است.  این در حالی است که وزارت معادن و پتروشیمی حکومت طالبان پیش تر در زمینه آغاز کار عملی پروژه تاپی در افغانستان قول مساعد داده بود.

وزیر انرژی پاکستان در مصاحبه با رسانه‌های پاکستانی گفت برای تامین گاز و احداث زیرساخت‌های خط لوله در پاکستان با کشورهای آسیای مرکزی گفت‌وگو کرده است.

براساس اظهارات مصدق ملک، ترکمنستان بر سر هزینه عبور گاز با افغانستان اختلاف نظر دارد.

وزیر انرژی پاکستان گفته است هیچ قرارداد تجاری برای عرضه نفت و گاز با هیچ شرکت خارجی که تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، امضا نمی‌شود. پیش از این، سرپرست وزارت معادن و پتروشیمی طالبان گفته بود که در حال حاضر، زمینه برای آغاز کار عملی پروژه تاپی در افغانستان مساعد شده و آنان متعهدند که امنیت این پروژه را تأمین کنند.

پروژه انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان و هند بیش از بیست سال است که به شکل نظری مطرح شده است. هرچند در زمان دولت پیشین افغانستان کار عملی این پروژه افتتاح شد؛ اما به دلایل امنیتی و نبود بودجه و در نهایت سقوط دولت پیشین کار عملیاتی آن به شکل کامل متوقف شد.

پاکستان سال هاست که به تعهداتش در قبال قرارداد گازی آی-پی (Iran-Pakistan) به بهانه تحریم ها عمل نکرده است و امیدوار بود که از طریق خط لوله TAPI تاپی  (Turkmenistan -Afghanistan-Pakistan-India)   گاز مورد نیاز خود را تامین کند اما این پروژه هم عملا به دلال مشکلات فراوان، سالهاست بلاتکلیف مانده است.

طرح احداث خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند، اگرچه طرحی عظیم با ظاهری جذاب و دارای صرفه اقتصادی برای هر چهار کشور به نظر می رسد اما واقعیت های موجود در منطقه و شرایط کنونی حاکم بر کشورهایی که قرار است مسیر عبور این خط لوله و مصرف کنندگان گاز آن باشند، باعث شده تا زمینه برای اجرای این طرح عظیم گازی، چندان مناسب و مساعد نباشد.

اختلاف های کهنه و شدید سیاسی و سرزمینی میان پاکستان و هند و همچنین دعواهای انکارناپذیر میان پاکستان و افغانستان بر سر مسائل مرزی، امنیتی و مبارزه با تروریسم، بخشی از مشکلات پیش روی طرح تاپی به شمار می رود.

پاکستان به رغم همه بدقولی ها و عمل نکردن به تعهداتش درقبال قرارداد خط لوله گاز ایران پاکستان معروف به طرح 'آی-پی'، همچنان وعده می دهد که گاز ایران را می خواهد و اراده جدی برای اجرا و تکمیل خط لوله آی-پی دارد.

ایده احداث خط لوله صلح در سال ۱۹۹۰ مطرح شد و قرار بود که این خط لوله که گاز ایران را به پاکستان و هندوستان منتقل می کرد، پیام آور صلح و دوستی در شبه قاره باشد. با توجه به اینکه توافق شده بود هند و پاکستان برای تامین امنیت این خط لوله، اختلافات خود را کاهش دهند، این خط لوله انتقال گاز به خط لوله صلح موسوم شد.

براساس توافق اولیه، قرار بود این خط لوله ۲۷۰۰ کیلومتری گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند. پیش بینی شده بود که در صورت توافق نهایی ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران، ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان و ۶۰۰ کیلومتر در هند احداث شود.

طبق آنچه اکنون روی کاغذ به عنوان پیش نویس های قرارداد تاپی وجود دارد، این خط لوله به طول یکهزار و ٨٠٠ کیلومتر بر اساس طرح اولیه، ظرفیت تحویل ٩٠ میلیون مترمکعب در روز گاز یا ٣٠ میلیارد مترمکعب در سال را دارد، از شمال شرق ترکمنستان، جایی که بزرگترین میدان گازی این کشور در آن واقع شده است، آغاز می شود و قرار است با عبور از مسیرهای ناامن افغانستان و پاکستان، از طریق مرز پاکستان و هند، به این کشور به عنوان سومین و آخرین مقصد آن، متصل شود.

قرارداد اولیه، در سال ۲۰۰۸ میان سه کشور افغانستان، پاکستان و هند به عنوان ذی نفعان طرح تاپی و خریداران گاز ترکمنستان امضا شد و قرارداد اولیه میان سه کشور با ترکمنستان نیز در سال ۲۰۱۰ به امضا رسید.

در صورت اجرای این طرح، قرار است روزانه ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز ترکمنستان با خط لوله تاپی در اختیار افغانستان قرار گیرد و سهم هر یک از کشورهای هند و پاکستان از گاز ترانزیتی با این خط لوله نیز روزانه یک میلیارد و ۳۲۵ میلیون فوت مکعب خواهد بود.