واقعیت ماجرا در بافت تاریخی شیراز چیست؟

بحث تازه از کجا آغاز شد؟
روز چهارشنبه ۱۲ بهمن ۱۴۰۱ انتشار خبری با تیتر “آغاز شمارش معکوس تخریب خانه های تاریخی شیراز” در یک رسانه، واکنش مسئولان استان فارس و دوستداران میراث فرهنگی را بر انگیخت.
در این خبر به نقل از یک استاد دانشگاه به تخریب تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی اشاره و عنوان شده بود که در این شرایط سخت زندگی، به ساکنان این خانه‌های تاریخی فرصتی چند روزه برای ترک منازلشان داده شده و چنانچه خانه‌ را ترک نکنند آب، برق و گاز آن‌ها قطع خواهد شد.

در پی انتشار این خبر که بازخوردهای بسیاری در شبکه‌های اجتماعی داشت و موجب نگرانی مردم و دوستداران میراث فرهنگی از تخریب خانه‌های تاریخی پیرامون حرم شاهچراغ (ع) شد، اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل استانداری فارس این ادعا را تکذیب و اعلام کرد: استاندار فارس بارها مخالفت خود را با هرگونه تخریب و تعرض به بافت تاریخی شیراز و خانه‌های ارزشمند این بافت را اعلام کرده است.
در این متن آمده بود: بهبود شرایط سکونت در بافت تاریخی شیراز و ایجاد محیط شاداب و متناسب با فرهنگ غنی شیراز از برنامه‌های جدی مدیریت استان محسوب می‌شود و دستگاه‌های مسئول در حوزه بافت تاریخی مانند میراث فرهنگی و گردشگری و راه و شهرسازی و شهرداری باید طرح‌های کارشناسی برای حراست از این بافت و ارتقاء سطح کیفی زندگی در آن ارائه دهند.

واکنش میراث فرهنگی فارس
اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس نیز در واکنش به این خبر اعلام کرد: وزارت میراث فرهنگی و به تبع آن اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس بر اساس وظیفه ذاتی و مطابق با ضوابط قانونی با هر گونه تخریب بافت تاریخی مخالف بوده و هیچگونه مجوز یا پاسخ استعلام مثبتی از طرف این اداره کل که منجر به تخریب بافت و از بین رفتن تاریخ، فرهنگ و هویت شود صادر نکرده و با آن مخالف است.
در این تکذیبیه به نقل از علی اکبر صادقی سرپرست معاونت میراث فرهنگی فارس آمده است: در طرح مصوب کمیسیون ماده ۵ خط پروژه ای که تصویب شده در واقع محدوده تملک را مشخص می‌کند. در این محدوده که حدود ۹۰ پلاک را شامل می‌شود انواع مداخلات از جمله حفاظت، مرمت و نوسازی در نظر گرفته‌شده است. بنابراین خط مذکور به معنای خط تخریب نبوده و این اداره کل مخالفت جدی خود را با هر گونه تخریب در بافت تاریخی مجددا اعلام می‌کند.

هیچ تخریب جدیدی در بافت تاریخی شیراز صورت نگرفته است
در این میان برخی از فعالان حوزه میراث فرهنگی هم ضمن تکذیب شایعه تخریب بافت تاریخی شیراز بر اهمیت پیشینه درخشان بافت تاریخی و لزوم صیانت از شاکله این منطقه به عنوان سند هویت شهر و تلاش برای ثبت ملی آن تأکید کردند.
سیامک بصیری کارشناس و فعال حوزه میراث و بافت تاریخی روز پنجشنبه ۲۰ بهمن‌ماه با بیان اینکه هیچ تخریب جدیدی در بافت تاریخی شیراز صورت نگرفته است، گفت: مباحثی که اخیرا مبنی بر تخریب بافت تاریخی منتشر شده است صحیح نیست، هرچند بنده اطلاعاتی از تصمیمات اتخاذ شده توسط مسئولان در این زمینه ندارم اما تخریب جدیدی در این منطقه از شهر صورت نگرفته است.

فعال میراث فرهنگی:‌ تخریب جدیدی در بافت تاریخی شیراز صورت نگرفته استبافت تاریخی، قلب معنوی، گردشگری و اقتصادی شیراز است
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی گفت: باید بپذیریم که بافت تاریخی شیراز به دلیل وجود حرمین مطهر و برخورداری از آثار متعدد و ارزشمند از دوره‌های مختلف تاریخی، قلب معنوی و گردشگری این شهر محسوب می‌شود؛ همچنین این بافت به دلیل بهره‌مندی از مجموعه باارزش بازار وکیل قلب اقتصادی این کلانشهر به شمار می‌رود.
وی با اشاره به اهمیت میراث فرهنگی شیراز و استان فارس برای ملت ایران گفت: به همین خاطر، افکار عمومی رخدادهای بافت تاریخی شیراز را با حساسیت دنبال می‌کند به ویژه آنکه بیش از صد اثر تاریخی ارزشمند در محدوده این بافت تاریخی قرار دارد.

بافت تاریخی شیراز نیازمند ساماندهی و طرح جامع تفصیلی است
این فعال میراث‌فرهنگی ضمن اشاره به اثرات عوامل طبیعی در فرسودگی خانه‌های تاریخی گفت: بافت تاریخی شیراز در شرایط کنونی نیازمند ساماندهی، طرح جامع تفصیلی و اعتباراتی برای ساماندهی است.
وی پیشنهاد داد که پرونده این منطقه فرهنگی تاریخی به عنوان یک عنصر واحد در سطح ملی به ثبت برسد.

نه خانه‌ای تخریب شده و نه کسی تحت فشار قرار گرفته است
محمود رضا طالبان‌ مدیر کل راه و شهرسازی فارس با اشاره به مباحث مطرح شده در خصوص تخریب خانه‌های تاریخی شیراز گفت: بافت تاریخی هویت ماست و کسی به دنبال تخریب آن نیست.
مدیرکل راه و شهرسازی فارس افزود: با اینکه گفته می شود به ساکنین این خانه‌ها فرصت چند روزه داده شده که خانه‌های خود را ترک کنند و اگر چنین نکنند آب و برق و گاز آنها قطع می شود از اساس نادرست و کذب است.
وی ادامه داد: کسانی که اینگونه مطالب را مطرح می کنند بگویند که چه کسی به ساکنین خانه های تاریخی گفته تخلیه کنند یا گفته است که آب، برق و گاز را قطع می کنند.
مدیرکل راه و شهرسازی فارس: مصوبه کمیسیون ماده ۵ شهرداری شیراز در جهت حفظ بناهای ارزشمند و بافت تاریخی است و بر اساس آن بناهای دارای ارزش نه تنها تخریب نمی‌شوند بلکه نسبت به احیا و نگهداری آنها نیز اقدام خواهد شداو اظهار داشت: مصوبه‌ای که کمیسیون ماده ۵ شهرداری شیراز داشته در جهت حفظ بناهای ارزشمند و بافت تاریخی است و بر اساس آن بناهای دارای ارزش نه تنها تخریب نمی‌شوند بلکه نسبت به احیا و نگهداری آنها نیز اقدام خواهد شد.
مدیرکل راه و شهرسازی فارس گفت: در بحث اجرای طرح توسعه حرم مطهر در شیراز در حوزه راه و شهرسازی نه خانه‌ای تخریب شده و نه کسی تحت فشار قرار گرفته است.

بنا نیست،‌ ملکی خریداری و تخریب شود
طالبان که سابقه عضویت در شورای اسلامی شهر دوره چهارم شیراز را دارد، در ادامه چنین بیان کرد: در گذشته برخی خانه‌های تاریخی تخریب شده که اقدامی نادرست بوده و ما آنرا به شدت محکوم می کنیم و از مقطعی که ما این مساله را دنبال کردیم حرف تمام مسئولان استان این بوده که خانه‌های تاریخی تحت هیچ شرایطی نباید تخریب شود و مصوبه کمیسیون ماده پنج هم در جهت حفظ خانه‌های تاریخی و بافت تاریخی است.
وی اضافه کرد: مشخص نیست کسانی که امروز شایعه تخریب خانه‌های تاریخی را در جامعه نشر می دهند به دنبال چه اهدافی هستند.
او بیان کرد: امروز هر خانه تاریخی که خریداری می شود قطعا حفظ و مرمت خواهد شد و اگر هم خانه ای قرار است تخریب شود حتما فاقد ارزش است و چیز مناسب تری که به فضای آنجا معنا دهد جایگزین خواهد شد.
طالبان افزود: عمده فضای طرح ۵۷ هکتاری بر اساس طرح تفصیلی منطقه در اختیار مالکان است و آنها حق انجام هر اقدامی را در آن دارند و تنها در حد فاصل بین دو حرم مطهر یک فضای حداقلی معناداری ایجاد می شود که در مرحله طراحی شهری است.
وی ادامه داد: شاید این ذهنیت ایجاد شده که قرار است یک محدوده ۵۷ هکتاری به فضای حرم افزوده شود در حالی که بنا نیست چیزی خریداری و تخریب شود و از طرفی تأمین اعتبار خرید و تملک چنین فضایی نیز برای دولت مقدور نیست.

بنای استانداری فارس ساماندهی است نه تخریب
محمدهادی ایمانیه استاندار فارس نیز روز جمعه ۲۱ بهمن ماه در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه ضمن اشاره به شایعات مطرح شده پیرامون تخریب خانه های تاریخی اطراف حرم مطهر شاهچراغ (ع) گفت: بنای ما ساماندهی محدوده ۵۷ هکتاری اطراف حرم مطهر است و این ساماندهی به معنای تخریب نیست.
استاندار فارس: این شایعات توسط سلبریتی هایی مطرح می شود که در دام برخی کشورهای همسایه گرفتار هستند که تاریخ اسلام را با آن شدت تخریب کرده‌انداستاندار فارس افزود: جالب اینکه این شایعات توسط سلبریتی هایی مطرح می شود که در دام برخی کشورهای همسایه گرفتار هستند که تاریخ اسلام را با آن شدت تخریب کرده و ما را متهم می کنند که بنا داریم اطراف حرم شاهچراغ را تخریب کنیم.
وی ادامه داد: بنای ما این است که اطراف حرم مطهر از وضعیت امروز که مورد گلایه بسیاری از ساکنین این محدوده نیز هست خارج شود و معابر و ظواهر و بسیاری از فضاهای فرهنگی، مساجد و زائرسراهای آن سامان یابد.
او اظهار داشت: ما هیچ تضمینی برای افزودن فضا به حرم های مطهر احمدی و محمدی را نداریم و فقط یک قسمت کوچک در شرق حرم مطهر سید علاءالدین حسین (ع) افزوده خواهد شد که در این فضا نیز ساختمانی وجود ندارد.
استاندار فارس بیان کرد: بنابراین بنای استان و مدیریت استان این است که این ۵۷ هکتار به شکل آبرومندی ساماندهی شود و اطراف حرم نسبت به وضعیت امروز به مراتب، شایسته تر شود.

آن روز ساکت بودند، امروز مدعی شده اند
سید محمدرضا رضازاده عضو هیأت امناء آستان های مقدس و مشاور تولیت حرم مطهر شاهچراغ (ع) نیز در یادداشتی نوشت:‌ دو دهه قبل، پروژه تجاری و اقامتی " بین الحرمین" بافت تاریخی شیراز لطمه ای جدّی به بافت تاریخی مرکز شیراز وارد کرد که اعتراض تولیت وقت آستان مقدس شاهچراغ (ع) در مخالفت با این طرح به جایی نرسید.
رضازاده افزود: مخالفان امروز ساماندهی اطراف حرم، آن سال‌ها اقدام درخوری برای جلوگیری از اجرای آن پروژه بعمل نیاوردند، همانها که بعضی شان آن زمان بر کرسی های مسئولیت میراث فرهنگی کشور تکیه زده بودند و امروز طلبکارانه در جایگاه مدعی ایستاده اند!

عضو هیات امنای حرم شاهچراغ در ادامه نوشت: سفر مقام معظم رهبری در سال ۸۷ به شیراز ، نقطه عطفی بود در توجه دادن به میراث گرانبهای معنوی شیرازیان ، در کنار دیگر داشته های ارزشمند تاریخی و فرهنگی مردم این خطه ، که همان مجاور و ساکن حرم اهل بیت (ع) بودنشان است.
وی افزود: پس از آن سفر بود که شورایعالی شهرسازی و معماری مصوب کرد که طرح تفصیلی شیراز در محدوده ۵۷ هکتاری اطراف حرم با رویکرد احیاء هویت فرهنگی – مذهبی مرکز تاریخی شهر شیراز تهیه شود. گرچه طی ۱۵ سال گذشته عناصری اجازه ندادند این تصمیم به نتیجه مطلوب خود برسد.

آیا قرار است صحن حرم توسعه یابد؟
یکی از شبهات و ادعاهای طرح شده درباره طرح ساماندهی پیرامون حرم شاهچراغ، این است که هدف از اجرای این طرح،‌افزودن به وسعت صحن و شبستان های حرم است.
عضو هیأت امنا آستان مقدس احمدی و محمدی در این باره گفت: ۵۷ هکتار وسعت منطقه ای است محدود به خیابان هایی که حرم مطهر در آن واقع شده است و هرگز به معنای توسعه دادن صحن و شبستان و رواق در این وسعت نیست که بعضی به دروغ نشر می دهند.
وی ادامه داد: در فاصله میان دو حرم حضرت شاهچراغ (ع) و سید علاء الدین (ع) محدوده ای حدود ۲۰ هزار متر مربع که بیش از نیمی از آن نیز امروز فضای باز است ، با هندسه ای که کمترین تداخل با ساختمان های واجد ارزش داشته باشد، به عنوان میدان پیاده راه شهری ، نه صحن میان دو حرم ( که بعضی به دروغ نشر می دهند) پیش بینی شده است.

ادعا درباره درآمدزایی از فروش قبر!
یکی از مباحثی که اخیرا در واکنش به موضوع بافت تاریخی شیراز مطرح شده، بسترسازی برای فروش قبر و درآمدزایی از آن است،‌ ادعایی که توسط مسئولان رد شد.
عضو هیات امنای حرم شاهچراغ در واکنش به ادعای درآمدزایی از قبرفروشی:‌ مکان مورد نظر مدعیان، صحن نیست که در سطح یا با احداث زیر زمین قبری در آن ساخته و فروخته شودمشاور تولیت حرم مطهر شاهچراغ (ع) در این باره گفت: آنجا صحن نیست که در سطح یا با احداث زیر زمین قبری در آن ساخته و فروخته شود ( که بعضی به دروغ نشر می دهند) بلکه یک فضای عمومی شهری است که موجب احیاء زندگی در بافت تاریخی اطراف خود خواهد شد.

مقایسه شیراز و مشهد؟!
یکی از انتقادهای وارد شده به طرح ساماندهی بافت تاریخی، اشاره به تجربه مشهد است.
عضو هیأت امنا حرم شاهچراغ (ع)در این باره به شهروندان اطمینان داده است که "طرح ساماندهی پیرامون حرم مطهر در شیراز بر خلاف مشهد مقدس حلقه وصل میان آستان های مقدس و بافت قدیمی شیراز را دوباره احیا می کند."

تهمت‌های بی‌مهابا
رضازاده در بخش دیگری از این یادداشت نوشته است: چه خوب بود استاد محترم دانشگاهی که حتما صاحب دانش و تجارب ارزشمندی در رشته علمی خود هستند ، در مفاد نامه ای هم که به امضای تمامی مسئولین شهر( استاندار، نماینده ولی فقیه و امام جمعه شیراز، همه نمایندگان شیراز در مجلس شورای اسلامی، رئیس شورای اسلامی شهر ، شهردار و تولیت های آستان های مقدس)رسیده است تامل بیشتری می کردند و از این صدای تظلم به مثابه یک فاجعه تاریخی یاد نمی کردند. بلکه این احتمال را هم می دادند که این افراد که خود اهل و ساکن شیراز هستند و سال ها تجربه مدیریت در عرصه های مختلف را دارند ، اگر نه بیشتر از ایشان ، به اندازه خود ایشان دغدغه حفظ میراث فرهنگی شهرشان را دارند. آخر در کجای آن نامه درخواست تسریع در تخریب بافت تاریخی جهت توسعه صحن های این بقاع متبرک شده است که بعضی بی محابا این تهمت ها را به زبان می آورند؟

ظاهرا عملیات متوقف شده است!
موضوع بافت تاریخی شیراز که به خبری داغ در شبکه های اجتماعی و البته کانال های معاندان تبدیل شده بود، هر از گاهی با انتشار تصاویری از تخریب خانه های تاریخی و انتساب آن به شیراز همراه بود، این در حالی است که به گفته چند تن از مسئولان استان، هیچ خانه تاریخی در دولت سیزدهم در شیراز تخریب نشده است.وقتی دروغشان برملا شد، نوشتند: ظاهرا عملیات تخریب متوقف شده است
رضازاده عضو هیأت امنای حرم شاهچراغ در این باره نوشته است: برای ایجاد فضای ملتهب می نویسند تیغ لودرها و بولدزرها بافت تاریخی شیراز را تهدید می کند. لودرها و بولدوزرها در حال تخریب و آواربرداری بنا های تاریخی هستند و چون چنین اتفاقی نیفتاده است و دروغ شان به زودی بر ملا می‌شود در جمله بعدی ادامه می‌دهند، " ظاهرا عملیات تخریب متوقف شده است" !