شکوه سوگواری های محرم در سرزمین اقوام + فیلم

به گزارش ایرنا، اینجا آیین‌های عزاداری ماه محرم در شهرستان گچساران مشهور به بام نفت ایران متشکل از هیات های عزاداری با زبان‌ها و گویش‌های لری، ترکی، عربی،بندری، اصفهانی و بهبهانی جلوه ای از ارادت اقوام مختلف ایرانی به حضرت اباعبدالله حسین (ع) است.

این شهرستان به دلیل موقعیت نفت خیز خود حدود یک قرن پیش تاکنون محل سکونت اقوام مختلف ایرانی برای اشتغال در صنعت نفت است که همین مساله سوگواری های محرم در گچساران را به جورچینی از عزاداری های اقوام مختلف ایرانی تبدیل کرده است.

گهواره حضرت علی اصغر(ع) همراه با شروه خوانی ، سینه زنی سنتی به شکل دایره ای یا به صورت خطی، زنجیرزنی ، دمام زنی و گل مالی از آیین های مرسوم محرم در این شهرستان ۱۲۶ هزار نفری است.

سینه زنی به سبک بوشهری

از آنجا که بومی هایی که با گویش لری صحبت می کنند عمده ترین جمعیت گچساران را شامل می شود بیشترین تعداد هیات های عزاداری محرم این شهرستان را این قوم سرفراز تشکیل می دهند که به سبک بوشهری ها و دایره ای سینه زنی می کنند.

در این شیوه مردان کمر همدیگر را می ‏گیرند و دور علم و نوحه خوان می‏ چرخند و با مداح هم نوایی می کنند، زنان حاضر در محافل سینه زنی های سنتی نیز در فاصله چند متری مردان نشسته اند، با شنیدن نوحه ها به یاد شهیدان دشت نینوا گریه و زاری می کنند.

دهه نخست محرم یکی از پرشورترین سوگواری های محرم در روستای دیل به عنوان پرجمعیت ترین روستای گچساران متجلی شده جایی که مانند بسیاری از نقاط گچساران سینه زنی به شکل دایره ای و به سبک مردمان بوشهر انجام می گیرد.

روستای سه هزار نفری دیل به علت وجود هفت امامزاده بی بی کریمه ،امامزاده علی (ع) ،امامزاده بی بی رشیده(س) ،امامزاده بی بی کیهانه ،امامزاده میرحمزه،قدمگاه امام رضا (ع) و امامزاده ابراهیم(ع) معروف به آقای شهدا با فعالیت چهار هیات عزاداری حال و هوای حزن انگیزی در ماه محرم دارد.

روستای دیل که در شمال غربی شهر دوگنبدان قرار دارد به گواه بناهای تاریخی گنبدان گبر و قلعه شاه بهمن سرزمینی به جامانده از دوره ساسانیان است که شلوغ ترین عزاداری های حسینی مناطق روستایی کهگیلویه و بویراحمد از سوی مردمان این روستا برپا می شود.

دمام زنی جلوه ارادت آبادانی های مقیم گچساران

آیین دمام زنی که تداعی کننده صحنه کارزار سیدالشهدا (ع) و یارانش در عاشورای سال ۶۱ است و در فضایی سرشار از حزن و اندوه انجام می گیرد جلوه ای از ارادت آبادانی های مقیم شهرستان گچساران است.

مراسم دمام زنی در گچساران که ازسال ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی آبادانی های مقیم این شهرستان اجرا می شده و بعدها در میان ساکنان بومی هم مرسوم شده است ۲۰ تا ۶۰دقیقه به طول می انجامد و در برخی موارد مثل شب و ظهر عاشورا این آیین در چند ساعت در مسافت های طولانی و همراه با دسته های عزاداری در خیابان های اصلی شهر تا گلزار شهدای شهر دوگنبدان انجام می شود.

تعداد دمام زنان در این شهرستان از هفت نفر شروع و تا ۲ برابر یا بیشتر هم می‌رسد، در آیین دمام زنی چند نفر با دست بر نوعی طبل می‌کوبند و تعدادی با نواختن سنج و شیپور، دمام زنان را همراهی می‌کنند.

برخی هیات ها در گچساران تنها دمام زنی می‌کنند و برخی در ابتدای سوگواری دقایقی به دمام زنی می‌پردازند و سپس سینه زنی یا زنجیرزنی می کنند.

در گذشته‌های دور برای خبردار کردن عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) به شروع آیین‌های محرم دمام زنی می‌کردند،سنج و دمام و بوق (شیپور) هر سه از سازهای تشکیل دهنده این همنوازی است که به گفته بسیاری از کارشناسان این عرصه، طبل، صدای سم اسبان؛ سنج، صدای به هم خوردن شمشیرها و بوق، صدای شیپور جنگ را برای مخاطب تداعی می‌کند.

گِل‌مالی تجلی عشق خرم آبادی های ساکن گچساران

آیین گِل‌مالی که ماه محرم در استان‌های غربی ایران نظیر لرستان، کرمانشاه و ایلام انجام می‌شود نیز از دیگر آیین هایی است که سال هاست از سوی خرم آبادی های ساکن گچساران اجرا می شود.

گِل‌مالی در زبان محلی با عنوان «خره گیری» تلفظ می‌شود که خره به‌معنای «گل» است،لُرها زمانی که عزیزی را از دست می‌دهند، گل و خاک به سر و صورت خود می‌زنند؛ با این تعبیر که با این عزا به خاک نشستیم.

عاشقان اباعبدالله حسین (ع) در گچساران اعتقاد دارند که عزاداری سیدالشهدا (ع) حزن و اندوه بزرگی است که به همین خاطر گل و خاک به سر و صورت خود می‌زنند.

اصفهانی ها و بهبهانی ها صاحب قدیمی ترین هیات های عزاداری در گچساران

اصفهانی و بهبهانی های مقیم گچساران در کنار حسینیه بیت العباس و مسجد صاحب الزمان شهر دوگنبدان که سابقه عزاداری های آنان به دهه ۵۰ برمی گردد از دیگر هیات های معروف شهرستان گچساران است.

ارادتمندان اباعبدالله حسین (ع) در این هیات ها که البته حالا پس از چند سال لرها و ترک ها گچساران آنان را همراهی می کنند در این روزها و شب های گرم تابستانی در شرایط اقلیمی بسیار دشواری زنجیرزنی می کنند.

ترک های ساکن گچساران هم صاحب یکی از شلوغ ترین هیات های عزاداری سید وسالارشهیدان در میدان امام خمینی (ره)هستند که با سرایش نوحه هایی به این زبان بسیارسوزناک است.

آیین گهواره حضرت علی اصغر(ع)تجلی ارادت زنان لر

آیین گهواره حضرت علی اصغر (ع) یکی از حزن انگیزترین آیین های محرم در گچساران است که معمولا از سوی زنان لر به شکل خانگی برگزار می شود در این آیین که از سوی لرزبان های این شهرستان انجام می شود.

در این آیین گهواره‌ای (به گویش محلی تهته) برای حضرت علی‌اصغر (ع) طفل ۶ ماهه شهید دشت کربلا درست می‌کنند و به آن زنگوله و چشم زخم، آویزان می‌کنند و روی آن را پارچه سبز می‌کشند و بانوان با نوای نوحه شهادت کوچک ترین شهید دشت کربلا اشک عزا و ماتم می ریزند.

زنان در شب های محرم به‌صورت دایره‌ای دور این گهواره می‌نشینند و برای حضرت علی‌اصغر(ع) و شهیدان کم سن و سال عاشورا نوحه (شروه) خوانده و سوگواری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه بر گهواره از طلب حاجت می‌کنند.

بانوان در روز عاشورا به شکل کاروانی یا تکی گهواره حضرت علی اصغر(ع) را بر روی سر خود می گذارند و آن را با کاروان دلسوختگان حسینی تا گلزار شهدای شهر دوگنبدان حمل می کنند.

ماه محرم هر سال ۲۰۰ هیات عزاداری در مناطق مختلف شهرستان گچساران در جنوب غربی کهگیلویه و بویراحمد بر مصیبت های وارد شده به سید و سالار شهید سوگواری می کنند.