به گزارش روز یکشنبه ایرنا به نقل از خبرگزاری کازینفورم، در هشتاد و پنجمین نشست کمیسیون بین دولتی کشورهای آسیای مرکزی، وزیران امور آب کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قزاقستان توافق کردند که تا اول آوریل (۱۲ فروردین) سال ۲۰۲۴ میلادی به میزان ۱۱ میلیون متر مکعب آب به مناطق ترکستان و قیزیلوردا در قزاقستان سرازیر شود.
وزارت منابع آب قزاقستان گزارش داد که کشورها پروتکلی را در مورد نحوه پیش‌بینی عملکرد آبشار مخازن در حوضه رودخانه سیرداریا و آمودریا امضا و همچنین محدودیت‌های برداشت آب برای فصل غیر رویشی برای سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴ را تصویب کردند.
به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود تا اول فروردین ۱۱.۱ کیلومتر مکعب آب به مخزن شردره سرازیر شود و میزان آب مصرفی از کانال بین دولتی دوستیک ۴۸۷ میلیون مترمکعب باشد. این امر امکان انباشت حجم آب مورد نیاز برای فصل رویشی سال ۲۰۲۴ را در مناطق ترکستان و قیزیلوردا و همچنین تامین ۱.۶ میلیارد متر مکعب آب را برای دریای آرال فراهم می کند.
به گزارش ایرنا تیر ماه امسال نیز محدودیت میزان آب مصرفی کشورهای آسیای مرکزی در نشست کمیسیون هماهنگی بین دولتی مدیریت آب در عشق آباد تصویب شد.
بر اساس این گزارش، حد مجاز در یک سال (از اول اکتبر ۲۰۲۲ تا ۱ اکتبر ۲۰۲۳) آب ورودی از حوزه آمودریا باید ۵۵.۴ میلیارد متر مکعب باشد که بر اساس این قرارداد، تاجیکستان ۹.۸ میلیارد متر مکعب، ازبکستان حدود ۲۳.۶ میلیارد متر مکعب و ترکمنستان - ۲۲ میلیارد متر مکعب آب دریافت خواهند کرد.
حد مجاز آب مصرفی از حوزه سیر دریا۴.۲ میلیارد متر مکعب است که تاجیکستان ۳۶۵ میلیون متر مکعب، ازبکستان ۳.۳ میلیارد، قزاقستان ۴۵۲ میلیون متر مکعب و قرقیزستان ۴۷ میلیون متر مکعب دریافت می کنند.
آمودریا پرآب‌ترین رود آسیای میانه است که رود دوم سیردریا محسوب می‌شود. تاجیک ها به رود، دریا می گویند. آمودریا از کوه‌های پامیر سرچشمه گرفته و حدود ۱٬۱۲۶ کیلومتر از آن در قسمت مرزهای شمالی افغانستان با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان جاری و بخش‌هایی از آن قابل کشتیرانی است. در سواحل آن شیرخان بندر و بندر حیرتان قرار گرفته است که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان به کشورهای آسیای میانه از این طریق مبادله می‌شود.
سیردریا بعد از آمودریا، دومین رود پرآب در آسیای میانه است که به دریاچه خوارزم (آرال) می‌ریزد. این رود دو سرچشمه دارد، یکی کوه‌های تیان‌شان در قرقیزستان کنونی و دیگری شرق ازبکستان است. این رود در۲۲۲۰ کیلومتری در غرب و شمال غربی سرچشمه دارد و پس از گذر از جنوب کشور کنونی قزاقستان به دریاچه خوارزم می‌رسد. این رود در گذر خود سرتاسر کشتزارهای پنبه را در آسیای مرکزی آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای خجند و قیزیل‌اوردا و خوقند می‌گذرد.
در زمان اتحاد جماهیر شوروی، دو کشور تاجیکستان و قرقیزستان با داشتن منابع آبی فراوان در فصل تابستان کمبود آبی کشورهای دیگر از جمله قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان را تامین می کردند و در مقابل در زمستان مبادله انرژی به صورت عکس انجام می شد، اما در حال حاضر چنین توافقی میان کشورهای آسیای مرکزی برقرار نیست و برخی کشورها از کمبود شدید آب رنج می برند.
براساس مرکز مطالعات مانیتورینگ آسیای مرکزی در قزاقستان، علاوه بر این در نبود توافق تامین آبی میان کشورهای آسیای مرکزی، مشکلات دیگری مانند رشد جمعیت و استفاده غیرمسئولانه و غیرمنطقی برخی از کشورها باعث تشدید مشکلات آبی منطقه شده است.
کمبود آب در آینده نزدیک تنها بخشی از مشکلات در آسیای مرکزی است. این مشکلات کمبود آب برای کشاورزی و نیز آلودگی آب آمودریا و سیردریا را به خاطر سطح بالای نمک و مواد شیمیایی ناشی از آب مصرفی در کشاورزی شامل می‌شود. در نتیجه آسیای مرکزی شاهد یک بحران اجتماعی و اقتصادی در منطقه‌ای که در پایین دست این دو رود قرار دارند و نیز کاهش کیفیت زندگی در این نواحی، خواهد بود. چرا که جمعیت با کمبود آب روبه‌رو می‌شود و مجبور می‌شود آبی را مصرف کند که نمک زیادی دارد.
استفاده نامناسب و اتلاف منابع آب یکی از ویژگی‌های کشورهای این منطقه است. بر اساس گزارش ها، ازبکستان و قرقیزستان سالانه دو هزار متر مکعب آب به ازای هر نفر مصرف می‌کنند و به ترتیب در رتبه چهارم و پنجم پرمصرف‌ترین کشورها در جهان قرار دارند. تاجیکستان و قزاقستان نیز به ترتیب در رتبه‌های هفتم و یازدهم قرار دارند.
همچنین بر اساس گزارش یورو نیوز از سال ۲۰۰۰ تاکنون منطقه آسیای مرکزی با رشد جمعیت ۱۰ درصدی مواجه بوده و ترکمنستان در کنار دیگر کشورهای این منطقه به عنوان پرمصرف‌ترین کشور جهان در زمینه مصرف آب شناخته شده است. هم اکنون میزان مصرف آب در کشور ترکمنستان ۱۳ برابر بیشتر از آمریکا اعلام شده است.
آسیای میانه یا آسیای مرکزی (Central Asia) سرزمین پهناوری در قارهٔ آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین محصور در خشکی تعریف نشده‌است، ولی به‌طور معمول آن را دربرگیرندهٔ کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان می‌دانند.
نظر شما