به گزلرش ایرنا، همدان آمیزه‌ای از لایه‌های تاریخی از دوران باستان تا معاصر را در خود جای داده است، گنجینه های گران‌بها، این خطه را به سرسلسله تاریخ و تمدن ایران زمین تبدیل کرده که آوازه آن مرزهای جهانی را پشت سر گذاشته است.
استان همدان به واسطه پیشینه چندین هزار ساله خود توانست در سال ۱۳۸۵، عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران را از آن خود کند و تاریخ و هویتش را که به بلندای الوند است به رخ همگان بکشاند.
کارشناسان میراث فرهنگی، همدان را قلب تاریخ ایران می دانند چرا که وجود هزاران سند تاریخی و متن های تحقیقاتی بیانگر این است که شهر کهن همدان آلبوم زیبا و رنگارنگ و همچنین تجلی‌گاهی از هویت باستانی مردم ایران زمین از دوره های مختلف تاریخی است و دیرینگی این شهر و ابنیه های باشکوه و تاریخی آن همواره مورد تحسین باستان شناسان قرار گرفته است.
هگمتانه، آمادای، اکباتان، آکسایا، آمادانا، آنادانا، همه‌دانا، و حالا همدان نام‌هاییست که در طول تاریخ و در دوران مختلف برای این خطه اسرارآمیز از ایران زمین نهاده شده است.
روزی که آریایی‌ها این سرزمین را برای سکونت انتخاب کردند و مادها آن را برای پایتختی برگزیدند، گمان نمی‌کردند که روزی برسد همدان امروزی به این شهرت جهانی دست یابد و در فهرست آثار ثبت جهانی یونسکو قرار گیرد.
حالا پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین به عنوان تنها گزینه کشور در سال آینده، برای ثبت در فهرست جهانی در یونسکو معرفی شده، گزینه ای که پرونده آن با نام «منظر تاریخی و فرهنگی از هگمتانه تا همدان» برای یونسکو ارسال شده است.
ترکیب سایت باستانی تپه هگمتانه، بافت و آثار تاریخی شهر، آرامگاه باباطاهر، آرامگاه بوعلی، مسجد جامع، گنبد علویان و همه آثار تاریخی بازار قدیمی همدان مفهوم تازه‌ای به نام «منظر تاریخی» است که میراث فرهنگی به دنبال ثبت جهانی آن است، نامزدی که در کشور رقیب ندارد و برای یونسکو موضوعی جذابی محسوب می‌شود.
همدان پایتخت گردشگری آسیا در سال ۲۰۲۴
همدان ۱۶ سال پیش، به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین نام گذاری شد و مجمع گفت و گوی کشورهای آسیایی (ای.دی.سی) نیز این شهر کهن را شایسته عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال ۲۰۱۸ میلادی دانست.
این القاب نه تنها حاصل لابی‌گری نبود بلکه نشان از داشته های غنی و پیشینه باستانی این شهر داشت تا همدان در عرصه پرهیاهوی گردشگری بین‌المللی بدرخشد و به یک مقصد گردشگری جهانی تبدیل شود.
شهردار همدان در این خصوص گفت: با تلاش کمیسیون گردشگری شورای اسلامی شهر همدان و ستاد گردشگری شهرداری، همدان به عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال ۲۰۲۴ میلادی انتخاب شد.
سید مسعود حسینی افزود: معرفی همدان به عنوان «پایتخت گردشگری آسیا» در نشست "میت آپ" مجمع شهرداران آسیایی اعلام شد.
وی با اشاره به اهمیت معرفی ظرفیت ها و قابلیت های گردشگری همدان اظهار کرد: کمیسیون گردشگری شورای شهر از ابتدای دوره ششم با شناسایی ظرفیت‌های گردشگری و اقدامات موثر و اجرای برنامه‌های مختلف تمام تلاش خود را صرف معرفی هر چه بیشتر پتانسیل‌های گردشگری همدان در جهان کرده است.
حسینی با اشاره به اقدامات انجام شده توسط ستاد گردشگری شهرداری در زمینه گردشگری شهری بیان کرد: این ستاد با محوریت عضویت فعال در مجامع بین المللی به ویژه مجمع شهرداران آسیایی و معرفی همدان به عنوان «پایتخت گردشگری آسیا» در سال ۲۰۲۴ با توجه به اقدامات مرتبط و پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های گردشگری موجود در این شهر تاریخی اقدامات قابل ملاحظه ای را انجام داده است.
شهردار همدان ابراز امیدواری کرد: با همکاری نزدیک شهرداری و مجمع شهرداران آسیایی، شهر همدان بتواند ظرفیت‌های گردشگری را بیش از پیش معرفی کند.
وی با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای معرفی ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل گردشگری شهر توسط شهرداری خاطرنشان کرد: اتخاذ سیاست های مربوط به توسعه گردشگری و اولویت‌بخشی به این بخش و اشتراک‌گذاری ایده‌ها، راه حل‌ها و تجارب با سایر شهرهای عضو مجمع شهرداران آسیایی برای آشنایی با تجارب موفق و رویکردها از جمله اقدامات مورد انتظار توسط شهرداری است.
حسینی با تاکید بر بهره گیری از تجربیات و رویدادهای بین المللی در راستای توسعه گردشگری همدان پیشنهاد داد: شهر همدان طی سال جاری میلادی با برگزاری رویدادهای بین‌المللی با مشارکت سایر شهرهای عضو به تبادل تجارب و دانش با دیگران پرداخته و همکاری خود با بخش خصوصی در این زمینه را نیز توسعه دهد.
وی یادآور شد: دبیرخانه مجمع در طول سال جاری میلادی آمادگی هرگونه همکاری با شهر همدان را به منظور تحقق اهداف پایتخت آسیایی گردشگری داشته و در این مسیر در کنار شهرداری خواهد بود.
شهردار همدان با بیان اینکه ثبت جهانی هگمتانه از جمله اقدامات موثر در حوزه گردشگری و معرفی همدان بود، یادآور شد: بهره‌مندی از این موقعیت پیش آمده و معرفی هر چه بیشتر همدان در سطح بین‌المللی نیازمند هم‌افزایی و همکاری همه دستگاه‌ها و همراهی شهروندان است.
یک گام تا ثبت جهانی هگمتانه
از سوی دیگر این روزها وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به پشتوانه همین القاب و عناوین، بافت تاریخی همدان را نامزد ثبت جهانی اعلام کرد.
بدون شک موفقیت همدان در این عرصه مسیرهای جدیدی برای توسعه صنعت گردشگری جهانی این شهر باستانی می گشاید که بیش از هر چیز نیازمند همدلی میراث‌دوستان است.
چندی پیش ارزیاب یونسکو و همراهانشان در این بازدید از میدان امام (ره) و جداره‌های این مکان، پیاده راه اکباتانو بوعلی، مسجد جامع و آرامگاه بوعلی سینا دیدن کردند و ظرفیت های این عرصه به عنوان نامزد ثبت جهانی برای آن‌ها تشریح داده شد.
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این پرونده به دنبال ثبت تاریخ شهر همدان است، شهری که از هگمتانه آغاز شده و دوران مختلف تاریخی را سپری کرده و امروز میراث دار آثاری از هر دوره هست و این تور دوران‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد آن مفهومی است که می‌تواند برای یونسکو جذابیت داشته باشد.
«منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» تنها نماینده ایران برای ثبت جهانی است
قائم مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: ۱۴ تیم کارشناسی کار ارزیابی ثبت های جهانی را بر عهده دارند و برای سال آینده، پرونده «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» تنها نماینده ایران برای ثبت جهانی است.
علی دارابی افزود: هر کشور سالانه یک سهمیه برای ثبت جهانی دارد، که سهمیه ایران برای سال جاری پرونده «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» است.
وی اظهار داشت: ما در ایران ۲۶ اثر ثبت جهانی داریم و سال گذشته نیز ثبت جهانی کاروانسراها را داشتیم که بر اساس آن «کاروانسراهای ایران» شامل ۵۴ کاروانسرای تاریخی در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان بیست و هفتمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد..
دارابی با اشاره به اینکه مسوولان استان همدان و میراث فرهنگی مجاهدانه برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند تلاش کردند، تصریح کرد: «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» شایسته ثبت جهانی است.
وی با اشاره به اینکه پرونده های ثبت جهانی آثار ایران تا ۱۰ سال آینده مشخص شده است، بیان کرد: در سراسر کشور، آثار ارزشمندی برای ثبت جهانی داریم که ثبت جهانی قله دماوند و دیگر مکان‌ها بر اساس اولویت بندی های صورت گرفته مشخص است.
قائم مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد: در پرونده «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان»، ۱۴۰ اثر تاریخی وجود دارد که هر بازدید کننده‌ای را به وجد می‌آورد.
وی با بیان اینکه باید پرسید که «ثبت جهانی در زندگی مردم چه تاثیری می‌گذارد؟»، افزود: وقتی ثبت جهانی صورت می‌گیرد، یعنی آن اثر متعلق به همه بشریت است و همه باید در حفظ و نگهداری آن تلاش کنند و آن اثر تضمین و امنیت ملی از منظر جهانی ایجاد می‌کند.
دارابی با اشاره به اینکه ۱۴ تیم کارشناسی ارزیابی ثبت جهانی را بر عهده داشتند، اظهار کرد: فرماندهی این ثبت جهانی را بنده بر عهده دارم و در وزارتخانه همه تلاش خود را برای این ثبت جهانی به کار می‌گیریم.
وی با تاکید بر اینکه شهرداری همدان و صدا وسیما در این حوزه نقش محوری دارند، بیان کرد: ثبت جهانی پرونده «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» موجب ایجاد ارزش افزوده در حوزه املاک تجاری محدوده این طرح می شود.
قائم مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: کشور ایران در حوزه ثبت جهانی آثار رتبه نهم دنیا و پنجم آسیا را دارد.
وی با اشاره به ثبت جهانی ۱۲ اثر ناملموس ایران افزود: ما آثار تاریخی و ارزشمند بسیاری داریم، اما متناسب با آن تاکنون گردشگر و ارزآوری نداشتیم و امیدواریم پرونده «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» با رای بالایی در یونسکو ثبت جهانی شود و ما هم یک جشن بزرگ برای این نهضت صیانت از میراث فرهنگی بگیریم.
دارابی تصریح کرد: وسعت پرونده «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» ۱۰۰ هکتار است که نظیر آن در اینچنین ثبت‌های جهانی وجود ندارد.
وی تاکید کرد: ثبت جهانی پرونده «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» در ۲ حوزه ملموس و ناملموس به صورت جداگانه انجام می شود که در حوزه ناملموس، آداب، رسوم و سنت‌ها و لهجه همدان در فهرست آثار ناملموس ثبت جهانی می‌شود.
قائم مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه داد: فرهنگ،گویش و سنت همدان است که در پرونده جداگانه ناملموس ارسال می شود.
۱۶۰۰ میلیارد ریال برای ثبت جهانی «هگمتانه تا همدان» اختصاص یافت
استاندار همدان نیز گفت: به همت دولت سیزدهم و با تاکید رییس جمهور برای ثبت جهانی «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان»، ۱۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند در نظر گرفته شده است.
علیرضا قاسمی فرزاد افزود: اعتبارات خوبی برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند در نظر گرفته شده است و با این وجود اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، برای کمک به این طرح به دنبال جذب اعتبارات وزارتخانه‌ای است.
وی با اشاره به اینکه ثبت جهانی «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» نقش بسیار ارزشمندی در معرفی همدان به مردم جهان دارد، اظهار داشت: در کنار این اثر، غار علیصدر به عنوان شگفت انگیزترین غار آبی جهان، گنجینه ارزشمندی است که می‌توانیم با استفاده از ظرفیت آن، حوزه گردشگری استان همدان را توسعه دهیم.
قاسمی فرزاد تصریح کرد: هگمتانه و آثار آن آنقدر عمیق و ارزشمند هست که هر ارزیابی را برای ثبت جهانی آن مجاب می‌کند.
استاندار همدان ادامه داد: وجود ساختمان‌ها و نماهای آزار دهنده برای ما هم چندان خوشایند نیست و تلاش می کنیم فضا را برای ثبت جهانی «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» آماده کنیم و از سوی دیگر فضاها باید متناسب با فرهنگ، تاریخ و تمدن ما بازسازی شود.
وی بیان کرد: فارغ از هر نگاه سیاسی، تمدن آثار تاریخی هگمتانه آنچنان عمیق و تماشای آثار تاریخی سه هزار و ۵۰۰ ساله آن برای هر بازدید کننده‌ای وجدآور است.
قاسمی فرزاد افزود: از زمان مطرح شدن ثبت جهانی «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان»، شهرداری همدان همکاری مناسبی را با میراث فرهنگی استان داشته و شرایط را برای این ثبت ارزشمند فراهم کرده است.
وی با اشاره به اینکه منظر و فضای اطراف این اثر باید متناسب با هگمتانه همگون شود، اظهارداشت: محیط پیرامونی، مغازه ها و محوطه اطراف باید با یک معماری منسجم و متناسب با فضای تاریخی هگمتانه مرمت شود.
استاندار همدان خاطرنشان کرد: وزارت میراث فرهنگی و گردشگری نیز تاکنون از هیچ اقدامی فروگذار نکرده و تا پایان کار همراه است تا میراث ارزشمند «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» ثبت جهانی شود.
پرونده ثبت جهانی «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» شامل تپه هگمتانه، بازار، بافت و ۱۴۰ اثر تاریخی است که برای ثبت جهانی آماده‌سازی شده است.
منظر تاریخی هگمتانه در شهر همدان مسیر «آرامگاه بوعلی تا آرامگاه باباطاهر» را شامل می شود که با ثبت این اثر، میراث فرهنگی این محدوده شامل بافت تاریخی، بازار سنتی، مسجد جامع و پیاده راه‌های شهر همدان حفظ می‌شود.
براساس اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پرونده ثبت جهانی هگمتانه به یونسکو ارسال شده و در بین آثار تاریخی و فرهنگی ایران برای ثبت جهانی در یونسکو، «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» تنها اثریاست که به یونسکو ارسال شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان همدان هم می‌گوید: ثبت جهانی هگمتانه نقطه آغاز تحول اقتصادی برای جامعه محلی همدان است و با همراهی و حمایت مدیران ارشد استانی، شهرداری، حضور دستگاه‌های اجرایی و همکاری مردم، این اثر در آستانه ثبت جهانی است.
محسن معصوم علیزاده اظهار کرد: یکی از پروژه های بزرگ و اثرگذار که با جدیت در دولت سیزدهم با همکاری و حمایت استاندار همدان انجام شد موضوع ثبت جهانی هگمتانه بود که پروژه ای بسیار ارزشمند اتفاق افتاد.
وی با اشاره به اینکه هر سال یونسکو ۳۵ پرونده را پذیرش می‌کند خاطر نشان کرد: در سال گذشته مستندات پرونده هگمتانه به یونسکو ارسال و کار ارزیابی انجام و در شهریور ماه سال گذشته میزبان ارزیابان بودیم و برای ارائه هرچه بهتر داشته های تاریخی همدان ستادی با محوریت شورای راهبردی ثبت جهانی هگمتانه به ریاست استاندار تشکیل و هماهنگی و همدلی بین همه دستگاه ها ایجاد شد.
معصوم علیزاده ادامه داد: اقدامات عمرانی لازم، اقناع سازی و اطلاع رسانی به مردم، برنامه ریزی شد و برهمین اساس تاثیرات ثبت جهانی هگمتانه بر زندگی مردم و کسبه، اقتصاد منطقه و همه زوایا به مردم معرفی شد.
ثبت جهانی هگمتانه فرصت طلایی برای مردم همدان
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت: همراهی مردم و همکاری همه دستگاه ها در راستای ثبت جهانی هگمتانه دوران طلایی را برای مردم همدان رقم زد که همه در کنار هم قرار گرفتند و جنب و جوش مطلوبی شکل گرفت و اقدامات فیزیکی مناسبی رخ داد.
به گفته وی فعالیت های عمرانی از سوی اصناف، اداره آب، برق، گاز، شهرداری، روزنامه ها و فضای مجازی همه در کنار هم یک حرکت عظیم عمرانی در سطح شهر ایجاد کرد.
وی ادامه داد: ارزیاب در پایان بازدید از عملکرد و حوزه نگهداری فضاهای تاریخی همدان اظهار رضایت کرد و آماده این هستیم که در نخستین شورای جهانی یونسکو که در سال آینده برگزار می‌شود خبر خوش ثبت جهانی را به همه مردم اعلام کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت: ما باید مفهوم همدان متحد را به جهانیان معرفی کنیم و همصدایی با محوریت استاندار در همدان شکل بگیرد تا منجر به رونق گردشگری شود.
نوع اطلاع رسانی با فناوری جدید به‌روز شود
معصوم علیزاده افزود: امروزه اتفاقات جدیدی با چیره شدن فناوری اطلاعات در حوزه اطلاع رسانی بوجود آمده و تغییر در روندهای اطلاع رسانی رقم خورده و بر همین اساس باید نوع اطلاع رسانی را با فناوری جدید به روز کنیم.
وی اظهار کرد: هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی در همدان وجود دارد که حدود هزار و ۱۰۰ مورد به ثبت رسیده و با معرفی این آثار سطح وسیعی از گردشگران به استان روانه می شوند و به طور قطع اقتصاد منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت: شهر همدان با سابقه تمدنی سه هزار و ۵۰۰ ساله می‌تواند پایه خوبی برای گردشگری تاریخی و طبیعی باشد و رتبه های خوبی در این زمینه کسب کند که نیاز به معرفی دارد.
معصوم علیزاده افزود: مناطق گردشگری و اقامتی مطلوبی در استان شکل گرفته و در حوزه های اقامتی در حال رایزنی با چند سرمایه گذار هستیم.
وی اظهار کرد: ایجاد امید و شادی در جامعه طبق تاکیدات مقام معظم رهبری و رئیس جمهور در دستور کار این اداره کل قرار دارد و برهمین اساس جشنواره های مختلف در سطح استان در طول سال برگزار می‌شود، تقویم رویدادها با محوریت تزریق امید و شادی و رونق اقتصاد تهیه شده تا اقتصاد آن مناطق را تحرک ببخشیم.
وظیفه نهادهای مسوول برای حفظ و حراست از این عناصر
حالا هگمتانه برای ثبت به عنوان سومین اثر جهانی استان همدان آماده می‌شود، کاروانسراهای «تاج‌آباد» بهار و «شاه عباسی فرسفج» تویسرکان ۲ اثر ارزشمندی هستند که سال پیش توسط یونسکو ثبت جهانی شد.
بدون شک حفظ این عناصر و شیوه مداخله و برخورد ما با بافت تاریخی شهر باید بسیار حساب شده و فنی باشد و در گام نخست از هرگونه تهدید این ویژگی‌های ارزشمند پرهیز کرده و با احتیاط بیشتری رفتار کنیم تا در مسیر ثبت جهانی دچار چالش نشویم.
در گام بعدی برای ساماندهی و رفع تخریب ها و جلوگیری از مداخله‌های غیراصولی مانند سقف های بازار همدان باید به دنبال تدوین و اجرای برنامه مدیریتی باشیم.
هرچند الزامی برای اجرای این اقدامات پیش از ثبت جهانی نیست اما در نقشه مدیریتی باید آسیب های وارد آمده به بافت تاریخی شهر را ترمیم و احیا کرده و تمام دستگاه‌های مرتبط با مدیریت و معماری شهری و حوزه اجتماعی اقتصادی باید وارد عمل شده و مشارکت کنند.
در بافت تاریخی شهر مردم و همه نهادهای مسوول باید از هرگونه اقدام انفرادی اجتناب کرده و مصالح عمومی و بلندمدت را ترجیح دهند و مهمتر از همه بر اساس معیارهای کارشناسی و با هماهنگی دستگاه متولی حرکت کنند.
نظر شما