به گزارش خبرنگار معارف ایرنا، رسول اکرم (ص) در سیزدهمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: «اَللّهُمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الْأَقْذَارِ وَ صَبِّرْنِی فِیهِ عَلَی کائِنَاتِ الْأَقْدَارِ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلتُّقَی وَ صُحْبَةِ الْأَبْرَارِ بِعَوْنِک یا قُرَّةَ عَینِ الْمَسَاکینِ» خدایا! مرا در این ماه از آلودگی‌ها و ناپاکی‌ها پاک کن، و بر آنچه مقدّر شده شکیبایم گردان، و به پرهیزگاری و همنشینی با نیکان توفیقم ده، به یاری‌ات ای نور چشم درماندگان.
طهارت در آموزه های دینی به معنای خالی شدن و پاک گشتن از هر چیزی است که موجب ناپاکی‌ها و کثافات ظاهر و باطن آدمی شود. خداوند در سوره شمس پس از چندین سوگند، می‌فرماید: «به تحقیق رستگار شد آن کس که این نفس را پاکیزه کرد و جان خود را پاک ساخت و بی‌بهره گشت آنکه آن را آلوده کرد». این همه تأکید گویای این حقیقت است که طهارت قلب به مراتب از طهارت بدن مهم‌تر است.
امیرمومنان علی (ع) فرمود: دل‌های پاکیزه، نظرگاه‌های خدایند؛ پس هر کس دلش را پاک کرد، خدای سبحان در آن نظر می‌کند.
مرحوم آیت الله حسن زاده آملی در کتاب نور علی نور می نویسد «طهارت ارواح و قلوب موجب زیاد شدن رزق معنوی است، همانطور که طهارت ظاهری، مستلزم فراوانی رزق مادی است»
مرحوم آیت الله علی مشکینی استاد اخلاق درباره ضرورت طهارت باطنی و روش طهارت روح گفت: در کتب فقهی و اخلاقی بحث تطهیر بسیار آمده است. تطهیر اقسام گوناگونی دارد که عبارتند از تطهیر بدن و لباس از نجاسات، تطهیر روح و روان از آلودگی ها و گناهان به وسیله غسل و وضو، تطهیر نفس از رذایل اخلاقی و تطهیر فکر و ذهن از اعتقادات انحرافی و باطل.
وی معتقد بود« مرحله اول تطهیر ظاهراست که فراز النظافه من الایمان مربوط به همین مرحله اول طهارت است. مرحله دوم طهارت، مربوط به طهارت روح از آلودگی های خفیف روح است. زیرا روح یک حالت پلیدی خفیف به وسیله خواب و سایر امور بر آن ایجاد می شود و این پلیدی به واسطه غسل و وضو برای انسان از بین می رود و خوب است که انسان دائم الوضو باشد»
به گفته مرحوم مشکینی «مرحله سوم طهارت عبارت است از این که انسان روح خود را از گناه پاک کند. زیرا با انجام هر گناهی یک پلیدی بر روح انسان ظاهر می شود و انسان باید این پلیدی ها را به وسیله توبه، استغفار و دعاها از بین ببرد. انسان باید اعمال، رفتار، افکار و سخنان خود را کنترل کند زیرا این اعمال و افکار در روز قیامت برای انسان ظاهر و نمایان می شوند»
«عیب بالاتر از گناه این است که انسان از گناه کرده خود غفلت کند و فورا از آن گناه توبه نکند و به جبران آن بر نیاید. دعاها، مناجات ها و زیارت ائمه برای انسان صفای روح پدید می آورد و باعث ریزش گناهان می شود. گناهان کوچک و گناهان بزرگ خیرات و نیکی های انسان را از بین می برد. گناه باعث از بین رفتن علم انسان هم می شود»
مراد، طهارت ظاهری نیست
برخی بزرگان از طهارت باطنی به عنوان حکمت عبادت یاد می کنند و می گویند «اگر روح انسان از تکبر و غرور طاهر شد، دیگر در مقابل پروردگار نمی ایستد، بلکه شکرگزار او می شود». آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی گفت: طهارت به عنوان راز و حکمت عبادت تعیین شده است اما مراد، طهارت ظاهری نیست. اگر خداوند درباره وضو گرفتن می فرمود وضو بگیرید برای آنکه پاک شوید، انسان خیال می کرد که این آب، ظاهرِ بدن را شست و شو می کند و به انسان طهارت ظاهری می‌دهد اما این معنا را درباره تیمم هم می فرماید که تیمم کنید و صورت را خاک آلود کنید تا پاک شوید؛ آب ممکن است انسان را به طهارت ظاهری پاک کند اما دست‌ها را خاک آلود کردن و به صورت کشیدن، انسان را به طهارت معنوی می رساند.
این مرجع تقلید افزود:بدیهی است این عمل غرور و تکبر را از انسان می گیرد و انسان را تطهیر می کند. اگر انسان را تطهیر کرد دیگر انسان در برابر خواسته خداوند سخنی ندارد؛ نمی گوید «من نظرم آن است» پس طهارتی که مطلوب پروردگار است پاک شدن از غرور و کبر است. همانطور که خداوند سبحان، نعمت های ظاهری را بر می شمارد و سپس می‌فرماید شاکر نعمت باشید، تیمم را هم به عنوان نعمت، ذکر می‌کند تا انسان در برابر این نعمت شاکر باشد.
آراستگی ظاهر در کنار پاکی باطنی
برخی کارشناسان دینی پاکی ظاهری و باطنی را نخستین گام در حرکت به سمت خدایی شدن می دانند. حجت الاسلام علی‌رضا شاه فضل قمصری به خبرنگار معارف ایرنا گفت: در این دعا از خدا می خواهیم ما را از آلودگی ها و ناپاکی های ظاهری و باطنی پاک کند. پاک بودن ظاهر و باطن انسان اولین قدم برای حرکت به سمت خدایی شدن است. در آیه چهارم سوره مدثر می فرماید «و ثیابک فطهر» یعنی پیامبر (ص) باید برای هدایت مردم در اولین گام، ظاهر خود را آراسته نماید.
وی افزود: در کنار آراستگی ظاهر، پاکی باطنی مطرح می شود. در این بخش لازم است انسان صفت های زشت را از خود دور کند تا زمینه رشد و تعالی برای او فراهم شود. اولین اثر گناهانی که انسان انجام می دهد، این است که باطن انسان به سمت خباثت می رود و میل انسان را به کارهای زشت بیشتر می کند. از طرف دیگر وقتی انسان کار خوب انجام می دهد، خباثت باطنی او کم می شود و میل او به کار خیر بیشتر می شود و لذا در این دعا از خدا می خواهیم به برکت ماه مبارک رمضان ظاهر و باطن ما را پاکیزه کند تا میل ما به گناه کاهش پیدا کرده و به انجام کارهای خیر متمایل شویم..
نظر شما