پارک فناوری یا شهرک صنعتی؛ ضرورت تجدیدنظر در سیاست‌های نگهداشت شرکت‌های فناور

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، به طورحتم یکی از مسائل و مشکلات بسیاری از جوانان مبتکر، خوش فکر و حتی فعال در حوزه نوآوری نبود یک فضای کار اشتراکی برای پیگیری ایده های نوآورانه خود و تبدیل آن به محصول اولیه است.

چراکه برخلاف کشورهای صنعتی که در آنجا ایده پردازان و مبتکران توسط شرکت های بزرگ صنعتی تا تبدیل آن به محصول به شکل ویژه حمایت می شوند، اما در ایران هنوز فرهنگ شتاب بدهی درمراکز صنعتی به شکل مناسب جا نیفتاده است و شرکت های بزرگ صنعتی کشور نیز بیشتر بدنبال محصولات فناورانه تکمیلی و آماده ورود به چرخه تولید هستند.

از سویی در پارک های علم و فناوری نیز فضای لازم برای استقرار حجم بالای ایده پردازان متقاضی وجود ندارد و بسیاری از مبتکران کشور به دلیل هزینه های سرسام آور اجاره محلی برای کار و البته سایر هزینه های مربوطه، از پیگیری و نهایی سازی طرح ها و ایده های خلاقانه خود باز می مانند.

هرچند برخی معتقدند پارک های علم و فناوری گاها به محلی ثابت برای برخی شرکت های فناور و تیم آنها تبدیل شده و این معضل، ورود ایده پردازان جدید دارای طرح های نوآورانه به این مراکز را با مشکل مواجه کرده است.

پارک علم و فناوری پردیس ذیل معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری از جمله مجموعه های بزرگ موفق دولتی است که انصافا در طول سال های گذشته عملکرد بسیار مناسبی در حمایت از زیست بوم نوآوری و فناوری کشور داشته است، به طوریکه هم اکنون ۴۷۰ شرکت در آن عضویت دارند و فروش سال ۱۴۰۰ آنها ۴۲ هزار میلیارد تومان بوده است و بالای ۲۰ شرکت فناور این مجموعه دارای تولیدات صادراتی هستند.

در حال حاضر نزدیک ۲ هزار محصول و خدمت در پارک فناوری پردیس تولید می شود و نزدیک به هشت هزار نفر هم در این شرکت ها مشغول به کار هستند.

اگرچه مجموعه مدیریتی پارک فناوری پردیس با درایت و درک شرایط محیطی استان تهران که بسیاری از مجموعه های بزرگ علمی، دانشگاهی، صنعتی و البته خیل جوانان فناور و مبتکر دانشگاهی را در خود جای داده است، اقدام به تاسیس و راه اندازی دو کارخانه نوآوری آزادی و های وی برای ارائه فضای کاری اشتراکی و امکانات لازم به این بخش کرده است، اما برخی صاحبنظران معتقدند این مجموعه برای حمایت جدی تر از مبتکران و نوآوران نیازمند تجدید نظر در سیاست های خود در جانمایی و نگهداشت شرکت های فناور است.

جای شرکت فناور دارای صادرات هزاران میلیاردی در پارک نیست

احمد عسکرنجفی یکی از مبتکران ایرانی است که چالش اصلی فناوران و ایده پردازان در واقع نبود یک بستر و زیرساخت برای پیگیری ایده ها و تست و ساخت نمونه اولیه محصول می داند.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به پیگیری های خود برای طرحی نوآورانه در زمینه خودرو اشاره کرد و گفت: ما یک روندی را برای ثبت اختراع دستگاه توربوشارژ در حوزه خودرو از سال ۱۳۹۰ شروع کردیم که ثبت این اختراع حدود سه سال زمان برد.

این مبتکر با بیان اینکه، این طرح خودرویی هنوز بر روی زمین مانده است، افزود: این درحالی است که آن موقع که ما آنرا ثبت کردیم در دنیا طرحی جدید و نو بود، یعنی در خودروهای به روز مثل مدل های جدیدی همچون پورش تازه پیاده شده بود و هم اکنون که همه با بحث توربو شارژ آشنا شده اند ما برقی آن را آن موقع به ثمر رساندیم.

عسکرنجفی یادآور شد: دستگاهی که روی چند خودرو سوار کردیم و تست گرفتیم و در مسافت های طولانی جواب داد، هرچند هزینه تست سنگین بود و جایی نبود که از ما حمایت کند.

این مبتکر تاکید کرد: چرا باید به شرکتی که درحال حاضر نوآوری آنها در حوزه تجهیزات پزشکی به مرحله انبوه رسیده و حتی از صادرات هزاران میلیاردی به چندین کشور برخوردارند در پارک فناوری فضای کاری داده شود؟ و حتی انواع و اقسام حمایت های بیمه ای و مالیاتی نیز از آنها صورت گیرد، این درحالی است که آنها به مرحله بلوغ رسیده اند و باید به شهرک های صنعتی منتقل شوند.

پارک های علم و فناوری نباید به شهرک های صنعتی تبدیل شوند

معضل حمایت نکردن از ایده پردازان را سیدمهدی میرصالحی نماینده مرجع ملی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد یونیدو در ایران، ناشی از نبود فضای کاری مناسب برای آنها و البته فقدان حمایت جدی شرکت های بزرگ از ایده پردازان و مبتکران می داند.

وی معتقد است تجاری سازی یک ایده و نوآوری و رسیدن یک نوآوری به محصول از ریسک بالایی برخوردار است و در ایران نیز بسیاری از شرکت ها زیربار این ریسک نمی روند.

میرصالحی می گوید: از طرفی پارک های علم و فناوری نباید به شهرک های صنعتی تبدیل شوند و به محض اینکه مجموعه ای از ظرفیت تولید انبوه برخوردار شد و حتی تعدادی از آنها که موفق به صادرات محصول خود نیز شده اند باید به شهرک های صنعتی منتقل شده تا فضای لازم برای ورود هرچه بیشتر ایده پردازان و مبتکران جدید به پارک ها فراهم شود.

وی با ذکر مثالی با بیان اینکه، در سال ۱۴۰۱ حدود ۹۵۰۰ اظهارنامه ثبت اختراع در کشور داشته ایم که از این تعداد حدود ۲ هزار و ۴۰۰ اختراع ثبت شد، گفت: این تعداد نوآوری به طورحتم اگر به مرحله تجاری سازی برسد، بسیاری از مسائل و مشکلات بخش های مخلتف از جمله صنعت کشور مرتفع می شود.

وی اظهار داشت: در ایران کمتر از ۱۰ درصد اختراعات توسط شرکت ها انجام می شود و این تنها به دلیل نبود شرایط و فضای کاری لازم برای نوآوران است، این درحالی است که در کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن و چین ۸۰ درصد اختراعات توسط شرکت های بزرگ صنعتی و یا با حمایت زیست بوم نوآوری و فناوری آنها انجام می شود.

رییس پارک فناوری پردیس در پاسخ به این شبهات تاکید دارد: اگر محصول شرکتی فناور در این مجموعه به تولید صنعتی رسید باید به شهرک های صنعتی منتقل شود.

مهدی صفاری نیا در توضیح بیشتری با بیان اینکه هم اکنون در دنیا مجموعه های مختلف حمایتی از حوزه نوآوری از جمله مراکز رشد فناوری، شتاب دهنده های فناوری، پارک ها و شهرهای نوآوری شکل گرفته است، افزود: به عنوان مثال در حال حاضر شهر چند هزار هکتاری داژئون در کره جنوبی به‌عنوان یک مرکز مهم در زمینهٔ تحقیقات و نوآوری شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: این شهر علاوه بر مراکز علمی و دانشگاهی، پژوهشگاه ها، همچنین شرکت های بزرگ دارای تولیدات و محصولات فناورانه و استارتاپ ها را نیز در خود جای داده است.

رییس پارک فناوری پردیسگفت: در پارک فناوری پردیس آن چیزی که فکر می کنیم صرفا باید حمایت کنیم، شامل شرکت های نوپا، استارتاپ ها و ایده های نوآورانه است که وظیفه حمایت از این بخش ها نیز در دنیا برعهده دو نهاد مراکز رشد و شتاب دهنده ها است.

صفاری نیا افزود: به طوریکه مراکز رشد جایی است که به یک مجموعه ای که محصول آن هنوز به بازار نرسیده با سوبسید بالا، خدماتی از جمله امکانات و لوازم کار و فضای کار اشتراکی و خدمات مشترک و مشاوره ارائه می کند تا این مجموعه نوپا محصول خود را بتواند یک لایه بالا برده و مراکز رشد نیز در واقع یک جای موقت و گذرگاه برای این شرکت ها و مجموعه ها محسوب می شود.

وی ادامه داد: اینها باید سه یا در نهایت پنج سال در این مراکز رشد مستقر شوند که یا موفق می شوند خارج می شوند یا شکست می خورند و خارج می شوند.

رییس پارک فناوری پردیس تصریح کرد: اگر مجموعه ای موفق شود، طبق آنچه که در دنیا نیز مرسوم است نباید به حال خود رها شود و پارک های فناوری مرحله بعد از مرکز رشد به حساب می آیند، یعنی شرکتی که از این مرکز رشد موفق خارج شد، می تواند در پارک فناوری کار خود را توسعه دهد و اگر محصول آنها به مرحله تولید صنعتی رسید باید به شهرک های صنعتی منتقل شوند.

صفاری نیا با یادآوری اینکه در حال حاضر بسیاری از شرکت های موجود در پارک فناوری پردیس تولید فناوری می کنند و فناوری تولیدی خود را به فروش می رسانند، افزود: آنها فناوری خود را در برنامه آزمایشی شامل هفت پایلوت و یک مرحله نمونه سازی به مرحله صنعتی رسانده و بعد آن را به بخش صنعت عرضه می کنند.

وی ادامه داد:پس یک سری از شرکت هایی که از این جنس تولید فناوری می کنند و حتما پایلوت plan دارند و بخش نمونه صنعتی دارند در کارگاه فناوری مستقر می شوند.

تنها به محصولات بافناوری پیشرفته اجازه تولید با تیراژ بالا داده می شود

رییس پارک فناوری پردیس در ادامه اظهار داشت:بخش دومی که ما ارزیابی کردیم در دنیا هم به همین شکل است و من نیز از آنها بازدید داشته ام، شرکت هایی هستند که محصول نهایی آنها، محصول با فناوری پیشرفته با تکنولوژی بالا یا همان های تک است.

صفاری نیا گفت: در حال حاضر در پارک فناوری پردیس به شرکتی که محصول نهایی آن های تک نباشد اجازه تولید با تیراژ بالا نمی دهد مگر اینکه محصول آنها با تکنولوژی بالا باشد.

وی با ذکر مثالی ادامه داد:به عنوان مثال در پارک فناوری پردیس بخش تجهیزات پزشکی مبتنی بر تخت اتاق عمل تولید کننده ای وجود ندارد، اما تولید کننده مانیتورینگ علائم حیاتی یا دستگاه همودیالیز وجود دارد چراکه سطح محصول تولیدی آنها در سطح گرید جهانی است و در رتبه بندی جهانی جزو محصولات با فناوری پیشرفته محسوب می شود.

شرط بقای شرکت های فناور در پارک ارائه محصول با فناوری پیشرفته است

رییس پارک فناوری پردیس همچنین بیان کرد: ما در پارک فناوری پردیس شرکت هایی داریم که از این جنس هستند اما شرط بقای شرکت های که محصول آنها با فناوری پیشرفته و های تک است نیز ارائه محصولات نوآورانه است و هرسال آنها ارزیابی می شوند و به آنها کارنامه می دهیم.

صفاری نیا در توضیح بیشتری گفت: این نوآوری ها یا باید در محصولات تولیدی موجود آنها باشد یعنی باید یک محصولی تولید کنند که حتما یک نسخه جدیدی از محصول فعلی آنها باشد به عنوان مثال دستگاه برش جراحی که در اتاق های عمل استفاده می شود و در حال حاضر شرکت تولید کننده آن به نسبت زمانی که (سال ۱۳۸۵) به پارک آمده در حال تولید چهارمین نسل این دستگاه است.

وی ادامه داد: این شرکت تاکنون سه نسل محصول خود را ارتقا داده است و همزمان با اینکه دانش این محصول در جهان توسعه یافته است، این شرکت هم محصول خود را توسعه داده است.

رییس پارک فناوری پردیس همچنین گفت: شرط دوم ادامه استقرار در پارک فناوری پردیس این است که شرکت محصول جدیدی را به سبد محصول خود اضافه کند یعنی باید حتما نرخ نوآوری آن مجموعه بالا باشد تا اینکه بتواند در پارک ماندگار باشد.

صفاری نیا تاکید کرد: بنابراین یک شرکت که محصولی های تک را تولید می کند، صرفا به خاطر آن محصول نمی تواند مثلا ۲۰ سال در پارک ماندگار باشد، بلکه می تواند پنج سال باشد اما باید حتما آن نرخ تولید محصولات نوآورانه خود را ارتقا دهد.

وی همچنین اظهارداشت: البته در پارک فناوری پردیس آیین نامه ای داریم که به جز شاخص هایی همچون های تک بودن محصول، نرخ نوآوی بالا، همچنین تیراژ محصول هم مورد توجه قرار می گیرد و اگر محصول آنها پرتیراژ باشد نمی توانند در پارک ماندگار باشند.

رییس پارک فناوری پردیس ادامه داد: ضمن اینکه سطح صنعتی بودن شرکت نیز ارزیابی می شود، به طوریکه نسبت نیروی انسانی تحصیل کرده آن به نیروی انسانی عادی آنها از جمله تکنسین و خدماتی مورد سنجش قرار می گیرد و اگر سطح نیروی انسانی تحصیل کرده یک مجموعه فناور پائین باشد این جزو خطوط قرمز پارک است و البته آلایندگی زیست محیطی که اینها موارد تکمیلی است که به طور معمول برای ماندن یا نماندن یک مجموعه نوآور در پارک فناوری پردیس مورد توجه قرار می گیرد.

صفاری نیا درعین حال گفت: البته در دنیا پارک های علم و فناوری هزاران هکتاری هستند به عنوان مثال سیلیکون ولی در آمریکا یا شهرهای نوآوری در چین که این شهرها نیز در حال افزایش است و به طور حتم وظیفه آنها با آن ابعاد به حمایت از تیم های استارتاپی و شرکت های نوپا خلاصه نمی شود و این مجموعه ها درکنار حمایت از شرکت استارتاپی و نوپا در مراکز رشد، سایر شرکت های مشغول در رده های دانشی و نوآوری را نیز مورد حمایت خود قرار می دهند.

نحوه ارزیابی شرکت های فناور در پارک فناوری

وی در پاسخ به این سوال که نحوه ارزیابی پارک فناوری پردیس از مجموعه های مستقر در این مجموعه برای ادامه استقرار آنها چگونه است، تصریح کرد: این ارزیابی سالانه انجام می شود و اگر شرکتی دارای نرخ نوآوری پایین باشد و تیراژ بالا تولید کند به آن تذکر داده می شود و این کار هم یکدفعه نیست و دارای مراحلی است.

رییس پارک فناوری پردیس ادامه داد: ضمن اینکه نرخ نوآوری در صنایع مختلف نیز یکسان نیست به عنوان مثال در حوزه دارویی یک شرکت هر سال نمی تواند محصولی نوآورانه را ارائه کند در حوزه های مختلف به این مسئله توجه می شود که این شرکت در چه حوزه تخصصی کار می کند.

صفاری نیا افزود: به طور معمول ما ارزیابی می کنیم و بازخورد را به آنها می دهیم و اگر ایراداتی به کار شرکت باشد مرحله اول تذکر و مرحله دوم اخطار است و مرحله بعد مجوز آن باطل می شود و در مراحل بعدی این مجموعه به بیرون از پارک هدایت می شود.