مروری بر نشان‌های علمی و تولد دو نشان جدید؛ «دانش» و «سرو»

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، یکی از اقدامات مجموعه حاکمیت و آموزش عالی کشور پس از انقلاب اعطای نشان های جدید علمی است؛ اعطای نشان سرو از سوی وزارت علوم و اعطای نشان عالی‌دانش از سوی دانشگاه تهران نیز طی دولت سیزدهم از جمله جوایزی است که به تازگی به خانواده جوایز علمی کشور پیوستند.

نشان چیست و به چه کسانی اعطا می‌شود؟

نشان، نمادی است که بر اساس مقررات و به منظور قدردانی، تشویق به چهره‌های ماندگار اعطا می‌شود. نشان‌ها در ایران پس از انقلاب انواع مختلفی دارد که یکی از آنها، نشان دولتی جمهوری اسلامی ایران که مجموعه‌ای از نشان‌های رسمی کشوری است و از سوی دولت اعطا می‌شود. این نشان‌ها ترکیبی از نماد نشان و لوازم جانبی آن هستند که با عنوان نشان افتخار شناخته می‌شوند. دریافت‌کنندگان اجازه خواهند داشت که این نشان‌ها را روی لباس خود مطابق دستورالعمل خاص هر نشان نصب کنند. همچنین نشان دارای درجه یک تا سه و نشان عالی هستند که در این بین اعطای نشان عالی ذوالفقار به عنوان بالاترین نشان در سطح فرماندهان نظامی محسوب می‌شود و از سوی رهبر معظم انقلاب و فرمانده معظم کل قوا آیت‌الله العظمی خامنه‌ای به سردار شهید حاج قاسم سلیمانی فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعطا کردند، نشانی که به عنوان عالی‌ترین نشان نظامی برای نخستین بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به یکی از فرماندهان نظامی اعطا شد.

اما نشان‌های دولتی شامل نشان دولتی (انقلاب اسلامی، استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی)، نشان تخصصی (دانش، پژوهش، لیاقت و عدالت)، نشان عمومی (سازندگی، خدمت، کار وتولید، شجاعت ایثار، تعلیم و تربیت، فرهنگ و هنر، مهر و ادب پارسی)، نشان نظامی، نشان عالی افتخار (ذوالفقار،فتح، نصر،شفا و هنر) و نشان‌های اختصاصی مهارت و خدمت و... هستند که هر کدام از آنها گونه‌های مختلف خود را دارد.

تمام نشان‌های دولتی دانش و پژوهش که توسط روسای جمهور یا وزاری مربوطه اعطا شد

یکی از این گونه‌های نشان تخصصی، نشان دولتی دانش است. نشانی که به شکل مدال نواری است و به افرادی اعطا می‌شود که به یکی از دلایلی چون ارائه تألیفات و آثار ارزشمند علمی و تلاش و خدمت صادقانه در جهت ارتقای سطح علمی دانش‌پژوهان از طریق تدریس در دانشگاه‌های کشور در ارتقای سطح علمی کشور تلاش چشمگیر و کم‌سابقه داشته باشند.

این نشان سه درجه دارد که تاکنون در دولت های مختلف ۳۹ نفر نشان دانش را کسب کردند و از مشهورترین چهره‌هایی که نشان دانش را بر سینه نصب کردند؛ مرحوم سید جعفر شهیدی رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، استاد تمام دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و از پژوهشگران برجسته زبان و ادبیات فارسی، فقه و تاریخ اسلام، مرحوم ابوالقاسم گرجی استاد ممتاز و پژوهشگر برجسته دانشگاه، پژوهشگر نمونه کشور و دریافت نشان درجه یک دانش، مرحوم علامه محمدتقی جعفری حکیم، فیلسوف، متکلم، فقیه و اصولی و از اساتید مدرسه‌عالی و دانشگاه‌شهیدمطهری (ره)، آیت‌الله جعفرسبحانی مفسر و استاد حوزه علمیه قم، مرحوم سید جلال‌الدین آشتیانی عارف و فیلسوف اصالت وجودی، مهدی محقق نسخه‌پژوه و پژوهشگر تاریخ‌پزشکی‌اسلامی، مصحح و شارح کتب ادبی و فلسفی و فقهی، استاد دانشگاه‌تهران است، محمدرضا حکیمی محقق پر تالیف، سیدحسین صفایی از اساتید مطرح دانشگاه و نویسنده و مترجم شایسته‌ در رشته حقوق، مرحوم محمد هاشمی بنیانگذار رشته حقوق‌عمومی در ایران، جمشید ممتاز استاد برجسته حقوق‌بین‌الملل، ناصر کاتوزیان حقوقدان، استادممتاز دانشکده‌حقوق‌ دانشگاه‌تهران، ناصر سیم‌فروش محقق برگزیده دارای مقاله تحقیقی با بیشترین ارجاع در ماه و رتبه دوم محققان در گروه علوم‌بالینی‌وجراحی، محمد آشوری از چهره‌های تأثیرگذار عرصه حقوقی کشور و استاد آیین دادرسی کیفری، مرحوم حسن حبیبی رئیس و مؤسس بنیاد ایران شناسی، ایرج فاضل استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دارای تألیف مقالات بسیار در زمینه جراحی عروق و پیوند، رضا داوری‌اردکانی استاد دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، رئیس‌فرهنگستان‌علوم جمهوری‌اسلامی‌ایران، چهره‌ماندگارعرصه فلسفه، مرحوم کاظم معتمدنژاد پدر علم ارتباطات ایران ، مرحوم محمدابراهیم باستانی پاریزی تاریخ‌دان، نویسنده، پژوهشگر، شاعر، موسیقی‌پژوه، استاد دانشگاه تهران، حسین مهرپور از مفاخر حقوق ایران، علی‌اکبر ولایتی استاد ممتاز دانشگاه‌علوم‌پزشکی شهیدبهشتی، پرویز دوامی استاد رشته متالورژی دانشگاه‌صنعتی‌شریف هستند.

گونه دوم نشان تخصصی هم نشان دولتی پژوهش است و به افرادی اعطا می‌شود که به یکی از این دلایل نظیر عرضه شیوه‌ها و روش‌های جدید تحقیق، مطالعات و تحقیقاتی که منشأ تغییر و تحول علمی هستند، یافتن شیوه‌های جدید تحقیق، انتقال تحقیقات بنیادی به زمینه‌های کاربردی و هر نوع ابداع، ابتکار، اختراع و اکتشاف مهم منشأ ایجاد تحول اساسی باشند تعلق می‌گیرد که تاکنون ۳۰ چهره این نشان را دریافت کردند از جمله منوچهر منطقی، مجید عباس‌پور تهرانی، مهدی سهرابی، جعفر ارشاد، عادل آذر و برخی چهره‌های دیگر.

از بین ۳۰ چهره پژوهشی کشور که در دولت‌های مختلف پس از انقلاب مفتخر به دریافت این عنوان شدند، تنها مرحوم سیدحسین میرشمسی به دلیل تلاش برای تولید واکسن‌های دامی، واکسن و سرم دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، و همچنین تولید واکسن برای بیماری‌های ویروسی سرخک، فلج اطفال، سرخجه و اوریون و انتقال دانش فنی ساخت این واکسن‌ها به ایران به عنوان پدر واکسن کشور مفتخر به نشان درجه یک پژوهش شد و از ۳۰ دارنده نشان پژوهش ۹ چهره نشان درجه یک و ۲۰ چهره نشان درجه سه پژوهش را از آن خود کردند.

همچنین محمدعلی زلفی گل استاد تمام و عضو هیأت علمی شیمی آلی دانشگاه بوعلی سینا در سال ۹۷ و وزیر علوم تحقیقات و فناوری دولت سیزدهم به عنوان پژوهشگر برتر کشور مفتخر به دریافت نشان درجه ۲ پژوهش شد.

از بین ۳۰ پژوهشگر برتر چهار زن نشان پژوهش را دریافت کردند که نسرین معظمی زیست شناس و میکروب شناس ایرانی، فرشته معتمدی پژوهشگر علوم اعصاب، ناهید خدابنده و هاله بختیاری پژوهشگر هسته‌ای در تولید منیزیم نشان دولتی درجه سه پژوهش را کسب کردند.

اما در دولت سیزدهم نشان‌های جدیدی در ذیل نشان تخصصی این بار توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه تهران طراحی و اعطا شد و تاکنون از سوی وزارت علوم ۲ دوره اعطای نشان سرو و ۲ دوره نشان عالی دانش توسط دانشگاه تهران به چهره‌های ماندگار علمی اعطا شد.

نخستین نشان‌ جدید در دولت سیزدهم

نشان‌عالی‌ دانش یک نشان ویژه و مشترک بین دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران است که به صورت سالانه در ۶ گروه و شاخه علمی به دانشمندان و اساتید ایرانی و غیرایرانی دارای مرجعیت علمی که با پژوهشگران ایرانی و مراکز و نهادهای علمی ایران همکاری مؤثر دارند، اعطا می‌شود که مبتکر و طراح این ایده دانشگاه تهران بوده که پیشنهاد عنوان این نشان با حضور شخصیت‌های علمی و سرشناس تشکیل و عنوان «نشان عالی دانش» انتخاب و تصویب شد.

شورای مؤسس نشان با حضور رؤسای دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران و چهره‌هایی نظیر دکتر سعیدرضا عاملی، دکتر محمدرضا مخبر دزفولی، دکتر محمدرضا عارف، دکتر غلامعلی افروز، دکتر رضا فرجی‌دانا، دکتر علی‌اکبر موسوی موحدی و دکتر علی‌اکبر صبوری استادان ممتاز دانشگاه تهران و دیگر چهره‌های علمی و فرهنگی تشکیل و دبیرخانه آن در مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران ایجاد شد.

در ترکیب شورای عالی نشان رئیس دانشگاه‌تهران، رئیس ‌دانشگاه‌علوم‌پزشکی‌تهران، ۳ نفر از رؤسای ادوار دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران به انتخاب رئیس دانشگاه، روسای فرهنگستان‌های تخصصی چهار گانه، ۳ استاد ممتاز دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران به انتخاب رئیس دانشگاه و معاونان آموزشی و پژوهش و فناوری ۲ دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران حضور دارند که اعضای شورای عالی نشان برای یک دوره چهار ساله با حکم رئیس دانشگاه تهران منصوب شوند.

بر این اساس در نخستین سال برگزاری اعطای این نشان ۱۲ چهره دارای مرجعیت علمی از میان ۱۰۰ شخصیت علمی برجسته کشورمان شایسته دریافت نشان عالی تشخیص داده شده که ۸ خرداد ماه ۱۴۰۲ همزمان با سالروز تصویب قانون تاسیس دانشگاه تهران به این ۱۲ چهره و در دومین سال هم به ۱۱ چهره و در مجموع ۲ سال به ۲۳ چهره اعطا شد.

در دوره نخست اعظم ایرجی زاد، عباس‌ بازرگان هرندی، احمدرضا دهپور، علی‌اکبر صادقی رشاد، عباسعلی زالی، حسین صفایی، سید کاظم علوی‌پناه، محمود فتوحی فیروزآباد، اردشیر قوام‌زاده، محمد مهدی کیانی محمود مهرداد شکریه محمدحسین نصر اصفهانی و در دومین آیین اعطای نشان عالی دانش به ۱۱ چهره برجسته علمی کشور در حوزه‌های علوم اجتماعی و رفتاری، علوم انسانی و هنر، کشاورزی و دامپزشکی، فنی و مهندسی، علوم پایه و پزشکی و سلامت؛ هم اعطا شد که و از این بین تنها یک زن به نام دکتر اعظم ایرجی زاد مفتخر این نشان شد.

دانشمندانی که مفتخر به دریافت نشان عالی دانش شدند

سَرو؛ دومین نشان و ابتکاری جدید

نشان سرو در ارزیابی عملکرد مدیران آموزش‌عالی دارای محورهای ۱۰گانه در دسته‌بندی‌های مدیریت نوآورانه، مدیریت منابع و بهره‌وری، مدیریت ارزشی و فرهنگی، مرجعیت و دیپلماسی علمی-فناوری، مدیریت ارتباطات و مسئولیت اجتماعی، سلامت سازمانی و مبارزه با فساد، توسعۀ فناوری و ثروت‌آفرینی دانش‌محور، مدیریت راهبردی، مدیریت سرمایه‌های انسانی و حل مساله و مدیریت بحران است که این از عزم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم برای نهادینه کردن اهداف مورد نظر شهید آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، حکایت دارد.

هدف از این نشان معرفی رؤسای برتر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور است که در این ۲ سال ۲۹ رئیس دانشگاه و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور مفتخر به نشان سرو توسط وزیر علوم، تحقیقات و فناوری شدند.

سیدعلی‌قاسم‌زاده رئیس‌دانشگاه‌قزوین، احمدعلیجان‌پور رئیس‌دانشگاه‌ارومیه، علی‌محمدی رئیس‌ دانشگاه ایلام، محمدرضاحسنی آهنگر رئیس‌ دانشگاه‌جامع‌ امام‌حسین، صفرنصرالله‌زاده ۲ بار رئیس‌ دانشگاه‌تبریز، سیف‌الله‌سعدالدین رئیس دانشگاه‌سمنان، محمودرضا آقامیری دانشگاه شهید بهشتی، عبدالله‌معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی، احمدرضاربانی رئیس دانشگاه علم‌وفناوری مازندران، محمدرضاچمنی رئیس‌دانشگاه محقق‌اردبیلی‌ و عباس‌کلانتری‌خلیل‌آباد رئیس دانشگاه‌یزد، قاسم مصلحی رئیس شهرک‌علمی‌تحقیقاتی‌اصفهان، محسن‌نظری رئیس پارک‌علم‌وفناوری سمنان، محمدحسن‌زاده پژوهشگاه علوم‌وفناوری اطلاعات‌ایران و جوادمحمدی رئیس پژوهشگاه ملی‌مهندسی‌ژنتیک روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری، مسعود میرزایی رئیس پارک‌علم‌وخراسان رضوی، محمدنبی‌شهیکی رئیس پارک علم‌وفناوری سیستان‌وبلوچستان، مرتضی‌توکلی رئیس پژوهشگاه‌ملی‌‏اقیانوس‌شناسی‌و علوم‌جَوی ایران، حمید امیدوار رییس پژوهشگاه موادوانرژی، مجتبی ذوالفقاری رییس دانشگاه‌اراک، حسین هرسیج رییس دانشگاه‌اصفهان، عباسعلی رضاپور رییس دانشگاه صنعتی بیرجند، سید محمد مقیمی رییس دانشگاه تهران، مریم بردبار رییس دانشگاه حضرت‌معصومه، منصور انبیاء رییس دانشگاه علم‌وصنعت ایران و عباس کلانتری‌خلیل‌آباد رییس دانشگاه‌یزد، عباسعلی رضاپوردانشگاه صنعتی‌بیرجند مفتخر به دریافت نشان سرو شدند.

از بین ۲۹ دارنده نشان سرو قاسم زاده رئیس دانشگاه قزوین، علیجان‌پور رئیس دانشگاه ارومیه و نصرالله‌زاده رئیس دانشگاه تبریز در دو دوره متوالی این عناوین را دریافت کردند.

زنانی که نشان دولتی دانش و پژوهش و عالی دانش را کسب کردند

از بین دارندگان ۳۹ نشان دولتی دانش تنها خانم افسانه صفوی مشهور به مادر شیمی ایران نشان درجه سه دانش را کسب کرد و از بین ۳۰ نشان دولتی پژوهش نسرین معظمی، فرشته معتمدی، ناهید خدابنده و هاله بختیاری این عنوان را دریافت کردند که در مجموع ۵ چهره برتر دانش و پژوهش این نشان ها را دریافت کردند.

همچنین در دولت سیزدهم استاد دکتر اعظم ایرجی زاد بانوی نانو تکنولوژی ایران، عضو هیات علمی دانشگاه و رئیس پژوهشکده فناوری نانو دانشگاه صنعتی شریف برای نخستین بار ودر سال ۱۴۰۲ مفتخر به دریافت نشان عالی دانش شد.

دارندگان نشان دولتی درجه یک دانش در ادوار دولت‌ها