خطه خورشید، میزبان شایسته پرندگان مهاجر

به گزارش ایرنا، ایران به دلیل تنوع زیستگاهی، به ویژه تالاب‌ها، دو سوم گونه‌های پرندگان خاورمیانه را در خود جای داده است و حدود یک سوم پرندگان دنیا (۵۳۵ گونه) تاکنون در کشور مشاهده شده است، اما آمارها از خطر انقراض بیشتر از ۱۲.۴ درصد از کل پرندگان دنیا یعنی کمی بیش از ۱۹۲ گونه خبر می‌دهد.

بخش اعظمی از پرندگان آسمان ایران را پرندگان مهاجر شامل قو، غاز، اردک، آبچلیک و کاکایی‌ها تشکیل می‌دهند که بیشتر در استان‌های شمالی کشور دیده می‌شوند.

در این میان تنوع گونه‌های زیستی و پرندگان در استان خراسان رضوی نیز به عنوان یکی از استان‌های گردشگرپذیر کشور بسیار است و میزبانی سالانه چند ده هزار پرنده مهاجر، بخشی از ظرفیت‌های ارزشمند زیست محیطی و گردشگری این خطه است.

بهترین شهرستان‌های خراسان رضوی از نظر زیستگاهی برای پرندگان مهاجر شامل مشهد، سرخس، خواف، تربت‌جام و تایباد است.

آرامش، مهمان در خطه خورشید

َاستان خراسان رضوی در شمال شرق کشور دارای اقلیم‌ متفاوت و زیستگاه‌های متنوعی است که رشته کوه‌های کپه داغ و بینالود در شمال استان، قلۀ بینالود با ارتفاع حدود سه هزار و ۲۵۰ متر و مناطقی با ارتفاع کمتر از ۲۵۰ متر در دشت سرخس، رودخانه‌های هریرود، تجن و کشف رود از جمله مناطق زیستگاهی آن محسوب می‌شود.

جنگل‌های انبوه درختان ارس، آخرین بازمانده‌های جنگل‌های درختان پسته وحشی و پده (بید صحرایی)، دریاچه بزنگان به عنوان دریاچه طبیعی استان، اکوسیستم‌های تالابی انسان‌ساخت مانند سدها و بندهای خاکی به عنوان تالاب‌های ساخت انسان و مجاورت با کویرهای مرکزی ایران سبب برخورداری خراسان رضوی از تنوع زیستی منحصر به فردی شده است.

به دلیل قرار گرفتن استان در منطقه‌ای خشک ، سرد و عدم دسترسی به منابع آب آزاد و گسترده، قطعا از نظر تعداد و غنای گونه ای در پرندگان مهاجر ، می توان گفت بعد از استانهای ساحلی کشور در شمال و جنوب ، خراسان رضوی از شرایط نسبتا مطلوبی برخوردار است

این تنوع زیستی به نحوی است که تاکنون ۳۳۲ گونه پرنده از مجموع ۵۵۴ گونه از پرندگان ایران در آن به ثبت رسیده که شامل گونه‌های مختلف از جمله گونه‌های مهاجر زمستان‌گذران، گونه‌های مهاجر جوجه‌آور، گونه‌های مهاجر تابستان‌گذران و گونه‌های بومی می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: به دلیل قرار گرفتن استان در منطقه‌ای خشک، سرد و عدم دسترسی به منابع آب آزاد و گسترده، قطعا از نظر تعداد و غنای گونه ای در پرندگان مهاجر، می توان گفت بعد از استان های ساحلی کشور در شمال و جنوب، خراسان رضوی از شرایط نسبتا مطلوبی برخوردار است.

مهدی اله پور بیان کرد: پرندگان مهاجر به ۲ بخش اصلی پرندگان مهاجر آبزی، کنار آبزی و پرندگان مهاجر خشکی‌زی تقسیم می شوند.

وی اظهار کرد: تعداد زیادی از گونه‌های پرندگان مهاجر که در ایران دیده می شوند آن‌هایی هستند که بعد از فصل تولید مثل، از نواحی شمالی (کشور های آسیای میانه و روسیه ) به ایران سرازیر شده اند.

او گفت: گروه اعظم این پرندگان مهاجر، پرندگان آبزی و کنارآبزی هستند که به دلیل محدود بودن مکان‌های مشاهده این گونه‌ها در نزدیکی منابع آبی استان، این گونه‌ها قابل رویت و آماربرداری هستند.

تنوع پرندگان مهمان، رونق مسیر مهاجرت

معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط زیست خراسان رضوی با اشاره به تنوع گونه های پرندگان مهاجر این استان گفت: از جمله این گونه‌ها می‌توان از چنگر، انواع اردک‌های روی آبچر و غواص مانند اردک سرسبز، اردک سرحنایی، خوتکا، اردک بلوطی، آنقوت و گونه‌های کنار آبزی چون آبچلیک پاسرخ، حواصیل خاکستری و پاشلک معمولی نام برد که برای زمستان‌گذرانی وارد استان می‌شوند.

جواد نباتی اظهار کرد: سرشماری پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی در ایران همچون سایر کشورهای دنیا از سال ۱۹۶۷ توسط سازمان حفاظت محیط زیست و ادارات کل استان ها آغاز شد که هرساله انجام می شود.

سال گذشته حدود ۱۴ هزار قطعه از ۲۰ گونه در ۲۲ تالاب و آبگیر شمارش شده که جمعیت غالب شمارش شده اردک سرسبز بوده است

وی گفت: خراسان رضوی نیز همپای دیگر استان های کشور همه ساله اقدام به سرشماری پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی در سطح آبگیرهای استان می‌کند.

وی با اشاره به اینکه پارسال حدود ۱۴ هزار قطعه از ۲۰ گونه پرنده در ۲۲ تالاب و آبگیر استان شمارش شده که جمعیت غالب آن‌ها اردک سرسبز بوده است، در خصوص مدت ماندگاری پرندگان مهاجر به استان گفت: مدت زمان ماندگاری پرندگان آبزی در استان بستگی به شرایط آب و هوایی و میزان برودت هوا دارد اما به طور متوسط حدود یک ماه این پرندگان در استان مشاهده می شوند و بعد از آن به صورت پراکنده اند.

هزاران کیلومتر مسیر پروازی به خراسان رضوی

نباتی در خصوص مدت و طول مسیر مهاجرت پرندگانی که خراسان رضوی از آن‌ها میزبانی می‌کند، گفت: بسته به گونه هایی که از ایران می گذرند چند مسیر مهاجرت وجود دارد که فواصل متفاوتی هم دارند اما اغلب آنها مسیرهای سیبری تا ایران را طی می کنند و اغلب پس از استراحت چند هفته ای، دوباره به مناطق جنوبی‌تر می‌روند و بین ۱۴ تا ۲۴ هزار کیلومتر مسیر را، بسته به نقطه مبدا پرواز، در این برنامه مهاجرت خود پرواز می کنند.

وی بیان کرد: پیمودن چنین مسیر طولانی نشان از ضرورت فراهم بودن زیرساخت ها و زمینه‌های لازم برای میزبانی و تامین غذای این گونه ها دارد که اهمیت حفاظت از منابع زیستی و طبیعی را نشان می‌دهد.

ابرهای سیاه تغییر اقلیم در آسمان پرواز پرندگان مهاجر

معاون محیط طبیعی محیط زیست خراسان رضوی بیان کرد: از جمله تهدیدهای موجود برای پرندگان مهاجر می‌توان به تغییر اقلیم به عنوان مهم ترین عامل و نیز بروز پدیده خشکسالی، کاهش سطح آب تالاب‌ها، ورود انواع آلاینده ها به منابع آبی، عدم رعایت ملاحظات محیط زیستی در اجرای طرح های توسعه ای، تخریب زیستگاه ها و شکار و صید غیرمجاز اشاره کرد.

مهمترین توصیه به مردم در مواجهه با این پرندگان ، عدم ایجاد مزاحمت برای آنها، عدم تغذیه دستی و مهمتر از همه عدم تماس با این گونه ها به منظور پیشگیری از انتقال بیماری های احتمالی است

نباتی گفت: انجام طرح های پژوهشی، توسعه طبیعت گردی از طریق انجام تورهای پرنده نگری و تثبیت استان به عنوان یکی از زیستگاه های زمستان گذرانی پرندگان نیز از فرصت های پیش رو است.

وی با ذکر توصیه هایی به مردم محلی و گردشگران، گفت: مهم ترین توصیه به مردم در مواجهه با این پرندگان، عدم ایجاد مزاحمت برای آن ها، عدم تغذیه دستی و مهم تر از همه پرهیز از تماس با این گونه ها به منظور پیشگیری از انتقال بیماری های احتمالی است.

این مسوول بیان کرد: عدم ورود منابع آلاینده به منابع آبی باهدف جلوگیری از مسمومیت پرندگان مهاجر، روشن نکردن آتش در نزدیکی پوشش گیاهی مجاور منابع آبی و خودداری از هرگونه صید و شکار از دیگر توصیه ها است و شهروندان در صورت مشاهده هر گونه تخلف در این خصوص با شماره ۱۵۴۰ مراتب را به ادارات محیط زیست اطلاع دهند.

صیانت و حفاظت، مسوولیتی خطیر

وی در خصوص برنامه محیط زیست برای صیانت از پرندگان استان و پرنده های مهاجر گفت: برای این مهم اقدامات متعدد و متنوعی انجام می شود که از آن جمله می توان به گشت و کنترل نیروهای محیط بان به منظور حفاظت و برخورد با تخلفات، ساخت، تکمیل و تجهیز پاسگاه های محیط بانی در زیستگاه های تالابی استان و آماربرداری و پایش پرندگان به خصوص پرندگان آبزی و کنار آبزی زمستان گذران استان اشاره کرد.

وی همچنین از بررسی و ارتقای سطح زیستگاه های استان به عنوان مناطق زیر مدیریت، برنامه ریزی و تهیه نقشه راه این جانوران برای حمایت و حفاظت از آن ها، تامین آب و غذا برای گونه های جانوری در زمان های بحرانی با هدف جلوگیری از تلفات حیات وحش و اجرای برنامه های آموزشی برای جوامع محلی و انجام اقدامات لازم برای حفاظت و احیای تالاب های استان به عنوان دیگر برنامه های حفاظتی یاد کرد.