"بازآفرینی شهری" نقشه راهی به سمت هگمتانه نوین

به گزارش ایرنا، همدان با قدمت سه هزار و ۵۰۰ سال، از دیرباز تاکنون بر اثر عوامل مختلف چندین بار تخریب و دوباره از نو ساخته شده است.

مناطق مختلف استان همدان بافت تاریخی دارد و به مرور زمان سکونت‌گاه‌های آن فرسوده شده و با افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی، شهرها به‌طور مداوم متحول شده و تغییرات فضای فیزیکی آن، شهرها را در گذر زمان با مشکلی به‌نام بافت‌های فرسوده مواجه کرده است.

فضاهای قدیمی شهرها به مرور زمان دچار فرسودگی و بدون کارایی شده یا در دوران معاصر بدون رعایت ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی شکل‌گرفته است، از این‌رو شهرها در حال حاضر با مسائل بسیاری مواجه هستند و این مشکلات را به نقاط مختلف انتقال می‌دهند.

فرسودگی یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به فضای شهری بوده که در ایران مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است؛ بر اساس شاخص‌های شورای عالی معماری و شهرسازی ایران توسط سازمان عمران و بهسازی شهری وزارت مسکن و شهرسازی شناسایی شده است، در حالی‌که برآوردها حدود پنج هزار و ۵۱۷ هکتار بافت فرسوده در استان همدان را نشان می‌دهد.

به دنبال این موضوع خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز همدان با محمدرضا باباخانی، معاون بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی همدان در رابطه با چگونگی آغاز طرح بازآفرینی شهری و اهداف و ابعاد این طرح به گفت و گو نشسته است که در ادامه می خوانید.

ایرنا: بازآفرینی شهری چگونه شکل گرفت و اهداف آن چه هست؟

باباخانی: سند راهبردی نوسازی و توانمندسازی بافت فرسوده و ناکارآمد شهری یا همان سند بازآفرینی شهری در تاریخ ۲ مهرماه ۱۳۹۳ با پیشنهاد وزارتخانه های راه و شهرسازی، وزارت کشور، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شورای عالی استان ها، تصویب شد تا نوسازی بافت‌های فرسوده و احیا بافت‌های تاریخی آغاز شود. ستاد ملی بازآفرینی به ریاست رییس جمهور تشکیل می‌شود و ستاد استان نیز به ریاست استاندار و شهرستانی هم به ریاست فرماندار شکل می‌گیرد.

پس از ابلاغ سند و دستورات استانی، ستاد بازآفرینی استان همدان و شهرستان‌های دهگانه راه‌اندازی شد. در تاریخ ۲۸ دی ماه سال ۱۳۹۵، محدوده‌های بازآفرینی مراکز شهرستان‌های استان تصویب شد و حالا ۹ مرکز شهرستان استان محدوده بازآفرینی دارند و تنها قروه درگزین که پس از این تاریخ به شهرستان تبدیل شده است محدوده بازآفرینی شهری ندارد.

ایرنا: محدوده بازآفرینی چه مزیتی نسبت به سایر محدوده‌ها دارد؟

باباخانی: بازآفرینی شهری به معنای بازسازی و توسعه‌ دوباره‌ بخش‌های شهری است که در آن فضاها، ساختمان‌ها، خدمات عمومی و زیرساخت‌ها بهبود می‌یابد. بازآفرینی شهری پنج زیر گونه دارد که شامل محدوده ناکارآمد میانی ناهمگون، بافت فرسوده، بافت تاریخی، سکونتگاه‌های غیر رسمی و روستاهای الحاق شده به شهر می‌شود.

بر اساس بند الف ماده ۵۹ برنامه ششم توسعه همه ۲۴ دستگاه عضو ستاد بازآفرینی شهری استان، موظفند که ۳۰ درصد از اعتبارات و منابع مالی خود را در محلات هدف بازآفرینی شهری هزینه کنند. با توجه به این بند وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور و شهرداری‌ها مکلفند در طول برنامه نسبت به احیاء، بهسازی، نوسازی و مقاوم سازی و بازآفرینی، سالانه دست‌کم ۲۷۰ محله در قالب مطالعات مصوب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار بر حسب گونه‌های مختلف (شامل ناکارآمد– تاریخی– سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای) و ارتقا دسترسی به خدمات و بهبود زیرساخت ها با رویکرد محله محور در چهارچوب قوانین و مقررات اقدام کنند.

تسهیلات و اعتبارات مورد نیاز سهم دولت همه ساله با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و هماهنگی شهرداری‌ها به تصویب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار می رسد و در قالب بودجه سنواتی پیش بینی می‌شود و در اختیار دستگاههای اجرایی مرتبط و شهرداری ها قرار می‌گیرد.

برنامه عملیاتی در ۲ بخش نوسازی مسکن و تامین خدمات و زیرساخت، در سه ماهه اول اجرای قانون برنامه توسط وزارتخانه های راه و شهرسازی و کشور، سازمان، شورای عالی استان‌ها و همه دستگاه‌های عضو ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار در سطح مدیریت ملی، استانی و شهری تهیه و تعهد و التزام به اجرای برنامه‌های بازآفرینی شهری خواهند داشت.

ایرنا: شرایط شهرهای استان در رابطه با بازآفرینی شهری چگونه است؟

باباخانی: با پیگیری‌های صورت گرفته و بر اساس مصوبه کمیسیون ماده پنج، مصوبه محدوده بازآفرینی همه ۳۲ شهر استان همدان صادر شده است و مردم این ۳۲ شهر می‌توانند از تسهیلات ارائه شده در این طرح برای نوسازی بافت فرسوده استفاده کننند.

دولت به شدت پیگیر نوسازی بافت فرسوده است به طوری بر اساس آخرین سرشماری نفوس مسکن در سال ۱۳۹۵، بیش از ۷۰ هزار واحد مسکونی ناپایدار در سطح استان همدان شناسایی شده است که نزدیک به ۴۰ هزار واحد مسکونی آن در شهر همدان است.

همچنین بر اساس برنامه ششم توسعه، دولت موظف است به منظور کاهش آسیب پذیری سکونتگاه‌های روستایی (با هدف بهسازی و نوسازی مسکن روستایی) و همچنین تامین مسکن برای اقشار کم درآمد شهری (در شهرهای کوچک) منابع مالی و تسهیلات ارزان قیمت و زمین مورد نیاز را در قالب بودجه سنواتی در طول اجرای قانون برنامه تامین و اقدامات لازم را از طریق بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عمل آورد.

همچنین در تهیه برنامه عملیاتی محدوده های تاریخی شهرها، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به دستگاههای موصوف اضافه می شود.

ایرنا: بازآفرینی شهری چه نقشی در جلوگیری از کاهش خسارات بلاهای طبیعی دارد؟

باباخانی: در باز آفرینی شهری اولویت نخست ما مسکن است؛ با نگاهی به گذشته در می‌یابیم که حوادثی همچون زلزله بم باعث شد در عرض چند ثانیه فاجعه‌ای عظیم رخ دهد و تعداد زیادی از هموطنان خود را به دلیل استحکام کم واحدهای مسکونی از دست بدهیم.

آمار جان‌باختگان زلزله بم قابل توجه و زنگ خطر را به صدا درآورده است. از سوی دیگر با توجه به خصوصی بودن املاک محدوده بازآفرینی و همچنین شرایط اقتصادی، وزارت راه و شهرسازی تسهیلاتی را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد تا بدون دغدغه واحدهای خود را نوسازی کنند.

با نوسازی واحدهای مسکونی سطح استحکام بناها افزایش و به دنبال آن آمار حوادث جانی بلاهای طبیعی کاهش می‌یابد.

ایرنا: چه تسهیلاتی در اختیار متقاضیان بازسازی واحدهای مسکونی در محدوده بازآفرینی قرار گرفته می‌شود؟

باباخانی: بسته‌های تشویقی شهرسازانه در کمیسیون ماده پنج تعریف شده است به طوری که هر شهر استان یک بسته خاص دارد. مهمترین امتیازی که به متقاضیان داده می‌شود این است که در برخی از شهرها یک طبقه و در برخی از بلوک شهری ۲ طبقه مجوز افزایش ارتفاع تعلق می‌گیرد.

به طور متوسط در سطح کشور از هر واحد فرسوده، تعداد سه واحد مسکونی نوسازی شده تولید می‌شود، اما این آمار در برخی از شهرها به ازای هر واحد ۶ واحد نوسازی شده نیز می‌رسد.

عرض معابر در محدوده‌های بازآفرینی کم است که با اجرای طرح نوسازی، عامل تشویقی خوبی به مردم داده می‌شود تا علاوه بر نوسازی واحدهای خود و از بین رفتن واحدهای مسکونی ناپایدار، شرایط برای بازگشایی معابر فراهم شود.

از سوی دیگر دولت ۵۵۰ میلیون تومان تسهیلات نوسازی کم سود برای واحدهای مسکونی محدوده بازآفرینی شهری در نظر گرفته است که ۱۸۵ میلیون تومان آن با سود صفر درصد و ۳۶۵ میلیون تومان آن با سود ۱۸ درصد است.

کاهش زمان صدور پروانه ساختمانی از دیگر شرایطی هست که به متقاضیان داده شده تا خارج از نوبت پروانه ساخت خود را دریافت کنند. هزینه پروانه ساخت در شهر همدان دست کم ۵۰ درصد و در شهرهای کوچک ۱۰۰ درصد تخفیف دارد.

ایرنا: مساحت محدوده بازآفرینی شهری استان چقدر است و تاکنون چه دستاوردی در این حوزه به دست آورده‌اید؟

باباخانی: بر اساس مصوبه کمیسیون ماده پنج در سال ۱۴۰۰، همه ۳۲ شهر استان همدان مشمول طرح بازآفرینی شهری شد و محدوده این طرح از چهار هزار و ۳۸۵ هکتار به پنج هزار و ۵۱۷ هکتار افزایش یافت.

۱۰ هزار واحد مسکونی در محدوده بازآفرینی همدان، از سال ۱۴۰۰ و زمان تصویب پیوستن همه شهرهای استان به طرح بازآفرینی شهری، پروانه ساخت گرفته است.

واحدهای مسکونی در محدوده طرح بازآفرینی شهری در سال ۱۴۰۰ تعداد ۲ هزار و ۳۵۵ واحد، در سال ۱۴۰۱ تعداد ۲ هزار و ۱۷۷ واحد و در سال ۱۴۰۲ تعداد سه هزار و ۲۵۹ واحد مسکونی مجوز ساخت دریافت کردند.

از ابتدای امسال تاکنون نیز درخواست ساخت واحدهای مسکونی در محدوده بازآفرینی شهرهای استان افزایش یافته است و آمار نشان می‌دهد مردم استقبال خوبی از این طرح کرده اند.

ایرنا: صحبت پایانی:

باباخانی: مردم نقش مهمی در اجرای سیاست‌های بازآفرینی شهری دارند، چراکه در این چنین مواردی مشارکت مردم بسیار مهم است، به خصوص اینکه به دلیل ریزدانگی این بافت ها، تجمیع کردن پلاک ها جزو موضوعات مهم بازآفرینی محسوب می شود و امیدواریم مردم در کنار یکدیگر، سیاست‌های بازآفرینی شهری را منجر به صدور پروانه کرده و آن را اجرایی کنند.