استفاده بيش از حد سموم و كودهاي شيميايي براي توليد محصول بيشتر در حالي در مزارع و باغ هاي كشاورزي كشور گسترش يافته كه بقاياي سموم و كودهاي شيميايي در محصولات كشاورزي باعث بروز بيماريهاي خطرناك و شيوع سرطان‌هاي مختلف در كشور شده است؛ اين معضل در حالي رو به افزايش است كه كارشناسان كشاورزي معتقدند بر نحوه ميزان استفاده از اين سموم در مزارع كشاورزي نظارتي صورت نمي‌گيرد.
مصرف زياد سم و كودهاي شيميايي در محصولات كشاورزي امروزه به يك معضل عمده در توسعه كشاورزي ارگانيك تبديل شده است، به طوري كه اكنون سرانه مصرف سم در محصولات كشاورزي به ازاي هر نفر 400 گرم و ميزان مصرف كود شيميايي از 2/5 به 3/5 ميليون تن در ده سال گذشته افزايش داشته است.
تحقيقات محققان علوم پزشكي نشان مي‌دهد اين آفت كش‌ها علاوه بر اينكه ميكروارگانيسم‌هاي خاك را از بين مي‌برند، مقداري از آن روي محصولات غذايي باقي مي‌ماند. پيش از سه دهه گذشته استفاده از سموم شيميايي چندان رواج نداشت و كشاورزان براي افزايش توليد محصولات كشاورزي خود بيشتر از كودهاي طبيعي استفاده مي‌كردند، ولي از سه دهه گذشته تاكنون استفاده از كودهاي شيميايي و آفت‌كش‌ها به شكل بي‌رويه‌اي رواج يافت و از آنجا كه كودهاي شيميايي بيش از كودهاي غيرشيميايي سبب افزايش چند برابري توليد محصولات كشاورزي مي‌شود و يارانه‌هاي خوبي نيز به اين سموم تعلق مي‌يافت كشاورزان در سال‌هاي اخير به خريد اين سموم غافل از عواقب آن رغبت خوبي نشان دادند.
ميوه‌ها و سبزيجاتي با طعم سرطان
طبق مطالعات كارشناسان كشاورزي استفاده از كودهاي نيترات‌دار در اراضي كشاورزي سراسر كشور خصوصا در نواحي شمالي بسيار رواج دارد. به‌عنوان مثال كود اوره كه به علت ارزان بودن به مقدار زيادي مصرف مي‌شود، بعد از استفاده در محصولاتي مانند پياز و سيب‌زميني به نيترات تبديل شده و در آن تجمع مي‌يابد.
نيترات يك ماده سرطان‌زاست و باعث سرطان دستگاه گوارش، ناهنجاري‌هاي عصبي و اختلال در سيستم غدد درون‌ريز و سيستم ايمني بدن مي‌شود. كودهاي فسفاته نيز پس از مصرف در گياهاني مانند سيب‌زميني سم كادميوم توليد مي‌كنند كه كادميوم نيز علاوه بر خاصيت سرطان‌زايي، باعث كوتاهي قد در كودكان و اختلال در كاركرد كليه‌ها مي‌شود.
دكتر پيام آزاده، متخصص سرطان، مصرف زياد كودهاي شيميايي را به‌دليل ميزان بالاي كادميوم و نيترات مضر مي‌داند و با اشاره به اينكه كادميوم و نيترات سمومي هستند كه در 90 درصد از كودهاي شيميايي وجود دارند، مي‌گويد: نيترات پس از ورود به بافت ميوه و سبزي و مصرف آنها در دستگاه گوارش تجمع پيدا مي‌كند و عامل ايجاد تمام سرطان‌هاي دستگاه گوارش بخصوص معده و مري است. همچنين سبب طعم ناخوشايند ميوه و سبزي مي‌شود؛ به طوري كه پس از گاز زدن سيب مي‌بينيد سريع كدر مي‌شود.
وي از ديگر مضرات نيترات را از بين رفتن خواص آنتي‌اكسيدان و ضد سرطاني ميوه و سبزي مي‌داند و مي‌افزايد: هر يك كيلوگرم ميوه تازه بايد 50 ميلي‌گرم نيترات داشته باشد و اگر مقدار آن بيش از اين اندازه شود، مضر خواهد بود. درواقع درشتي ميوه‌ها به دليل نيترات بالاي آنهاست، بنابراين توصيه مي‌شود در انتخاب ميوه‌ها دقت شود و ميوه‌هاي درشت را انتخاب نكنيم. ميوه‌هاي متوسط يا كوچك با رنگ روشن مناسب‌ترين هستند، زيرا تيره بودن ميوه نيز نشان‌دهنده نيترات بالاي آن است.
توجه به كشاورزي ارگانيك
در شرايط كنوني كشاورزي ارگانيك براي توليد محصول سالم و عاري از باقيمانده سموم و كودهاي شيميايي، يكي از ضرورت‌هاي صنعت كشاورزي كشور است كه موجب تعادل اكولوژيكي و تقويت فرآيندهاي بيولوژيكي مي‌شود، اما متاسفانه در سال‌هاي اخير به اين مهم توجه چنداني نشده است و فقط به ميزان توليد اهميت داده مي‌شد و سلامت محصولات در رده آخر قرار داشت.
چندي پيش وزارت بهداشت هم هشدار داده بود كه در 8 نوع از محصولات پر مصرف كشاورزي بيش از حد مجاز سم استفاده مي شود.
رئيس سازمان غذا و دارو از وجود باقيمانده بيش از حد مجاز نيترات و سموم كشاورزي در برخي محصولات زراعي پر مصرف هشدار داده بود و گفت: وزارت جهاد كشاورزي بايد اصول بهينه استفاده از سموم را به كشاورزان آموزش دهد.
رسول ديناروند چندي پيش به ايرنا گفت: سازمان غذا و دارو در آخرين پايش خود براي بررسي باقيمانده سموم كشاورزي، 8 محصول زراعي پر مصرف را بررسي كرد. نتيجه بررسي ها نشان داد كه در 8 درصد اين محصولات باقيمانده سموم كشاورزي بيش از حد مجاز است كه وضعيت نگران كننده اي است.
او ادامه داد: محصولاتي كه در آخرين پايش وزارت بهداشت بررسي شدند شامل پياز، گوجه فرنگي، سيب زميني، برنج، خيار و چند ميوه پر مصرف بودند و در پايش جديدي كه به تازگي شروع شده، 30 محصول كشاورزي بررسي مي شود و نتيجه اين ارزيابي نيز تا پايان امسال اعلام مي شود.
معاون غذا و داروي وزير بهداشت اضافه كرد: اگر نتيجه اين پايش نيز شبيه ارزيابي قبلي باشد، وزارت جهاد كشاورزي به عنوان متولي اين حوزه بايد اقدامات جدي تري را براي پيشگيري از باقيماندن سموم در محصولات كشاورزي انجام دهد.
ديناروند گفت: بررسي هاي وزارت بهداشت نشان مي دهد كه ميزان باقيمانده سموم در برخي محصولات كم و در حد يك درصد توليدات آن محصول است اما در برخي محصولات ديگر اين ميزان زياد و در حدود 30 درصد توليدات زراعي آن محصول است.
رئيس سازمان غذا و دارو اضافه كرد: با اين وجود مسئله اي كه بيشتر وزارت بهداشت را نگران كرده بالا بودن ميزان نيترات در برخي محصولات كشاورزي است كه ميزان آن به مراتب بيش از سموم آفات نباتي است.
او از بيان نام محصولات كشاورزي كه نيترات بالا دارند خودداري كرد و گفت: باقيمانده سموم كشاورزي و نيترات در توليدات زراعي عوارض و اثرات كوتاه مدت ندارند، اثرات خطرناك اين سموم در طي زمان و طولاني مدت بروز مي كند.
او افزود: راه حل اين است كه وزارت جهاد كشاورزي به كشاورزان آموزش دهد كه سم را به موقع و بجا مصرف كنند، از سموم غير مجاز استفاده نكنند، بيش از جد مجاز از سموم استفاده كنند و يكسري اصول بهينه كشاورزي را رعايت كنند.
معاون وزير جهاد در واكنش به مباحث مبني بر وجود سم بيش ازحدمجاز در برخي محصولات كشاورزي از جمله برنج گفت: اين مساله درباره برنج توليد داخل صحت ندارد.
نمي‌توان گفت برنج توليد داخل آلوده است
در همين رابطه معاون امور زراعت وزارت جهاد كشاورزي در واكنش به مباحث مطرح شده از سوي وزارت بهداشت مبني بر وجود سم بيش ازحدمجاز در برخي محصولات كشاورزي از جمله برنج است به مهر گفت: بررسي‌هاي ما حاكي از اين است كه مساله فوق درباره برنج صحت ندارد. معاون امور زراعت وزارت جهاد كشاورزي با اشاره به اينكه در ارزيابي محصولات مزرعه‌اي ما به چنين موردي برخورد نكرديم، گفت: بنابراين نمي‌توان گفت برنج توليد داخل آلوده است.
واردات بي رويه 2 ميليون تن برنج در دولت دهم
اين در حالي است كه در دولت گذشته واردات برنج در مقابل صادرات نفت انجام شد و واردات بي‌رويه تا 2 ميليون تن بود كه موجب ضربه به بازار برنج شد. سيد تقي جعفريان‌اميري با بيان اينكه توليد برنج جوابگوي نيازها نيست و بايد واردات هم انجام شود، در گفتگو با فارس افزود: نظارتي بر واردات صورت نگرفته و اين مسئله باعث ضربه وارد شدن به كشت و كشاورزي مي‌شود.
او درباره موضوع تهاتر برنج با نفت، گفت: در دولت گذشته واردات برنج در مقابل صادرات نفت انجام شد و واردات بي‌رويه تا 2 ميليون تن بود كه موجب ضربه به بازار برنج شد كه در اين بخش بايد عنوان شود برنج‌هاي وارداتي كه از سوي دولت انجام مي‌شود، آلوده نيست و برنج‌هاي قاچاق آلودگي دارد.
مشاور استاندار مازندران در امور برنج با اشاره به اينكه برنج‌هاي وارداتي دولت گذشته تا سال قبل هنوز به فروش نرفته بود، تاكيد كرد: سال گذشته اين برنج‌ها را براي فروش به مزايده گذاشتند چرا كه زمان ماندگاري اين برنج‌ها رو به اتمام بود.
رئيس هيات‌مديره كارخانجات توليد برنج شمال كشور با اشاره به اينكه واردات برنج‌هاي آلوده در دولت گذشته اتفاق افتاد، در آن مقطع اعلام كرديم كه برنج‌هاي وارداتي آلوده است اما اقدامي صورت نگرفت، ادامه داد: در پاكستان و هند سم‌هاي فراوان و قوي به شاليزارها زده شده و در جريان فرآوري برنج، اين سم وارد برنج مي‌شود.
جعفريان اميري گفت: از دهلي تا مرز پاكستان به كارخانه‌هاي برنج زيادي رفتم، آلودگي زيادي در اين كارخانه‌ها وجود دارد، مگس در اين اماكن پرسه مي‌زند و چگونه مي‌توان گفت اين برنج‌ها آلوده نيست.
مشاور استاندار مازندران در امور برنج و رئيس هيئت‌مديره كارخانجات توليد برنج شمال كشور در پايان با اشاره به اينكه واردات برنج قهوه‌اي از هند براي ايران سم و مشكل‌ساز است، گفت: شرايط جوي، كم‌آبي و آفتاب شديد باعث شكستگي زياد برنج شده كه باعث كاهش كيفيت هم مي‌شود.
چندي پيش نيز رئيس سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي با بيان اينكه بايد با مديريت تلفيقي روش‌هاي خاصي را ابتداع كنيم تا از گسترش علف‌هاي هرز جلوگيري شود، گفته بود: در ايران بايد كارهايي صورت گيرد كه از سموم سرطان‌زا در كليه محصولات كشاورزي جلوگيري شود.
در همين زمينه رئيس پژوهشكده زيست‌فناوري مازندران هم با بيان اينكه مصرف سموم شيميايي در بخش كشاورزي بيشتر از حد ظرفيت و نياز مازندران است، گفت: مصرف بي‌رويه سموم در فرآيند توليد محصولات كشاورزي استان موجب نگراني مصرف‌كنندگان، پژوهشگران و انديشمندان و دستگاه‌هاي اجرايي شده كه بايد اقدامات جدي‌تري براي رفع اين معضل صورت گيرد.
قربانعلي نعمت‌زاده افزود: براساس آمارهاي مراجع رسمي اكنون سالانه در بخش كشاورزي و باغداري مازندران حدود 5000 تن انواع سموم شيميايي استفاده مي‌شود كه اين ميزان پنج برابر ميانگين كشوري است. وي ابراز كرد: دستگاه‌هاي مربوط بايد تدابير لازم را براي جلوگيري از مصرف غيرمنطقي سموم در بخش كشاورزي بينديشند.
نعمت‌زاده با اشاره به افزايش تعداد بيماران سرطاني در مازندران افزود: بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه بخش عمده‌اي از اين بيماران را كشاورزان يا وابستگان آنان تشكيل مي‌دهند كه تماس نزديك با سموم شيميايي كشاورزي دارند.
در همين رابطه در مرداد امسال رئيس سازمان جهادكشاورزي مازندران با تاكيد بر تقويت مديريت بيولوژيك در توليد محصولات كشاورزي،« افزايش مصرف سموم كشاورزي در مازندران» را « نگران كننده» اعلام كرده بود. دلاور حيدرپور در گفت‌وگو با تسنيم اظهار داشته بود « همه دنيا براي حفظ توليدات كشاورزي خود از اين سموم استفاده مي‌كنند و در كشورهاي اروپايي به ازاي هر هكتار، 700 گرم سم و در آمريكا به ازاي هر هكتار 100 گرم استفاده مي‌شود و صرف سم مازندران و اروپا به يك ميزان بوده كه البته اين ميزان در مازندران زياد نيست»
حيدرپور گفت: « متوسط مصرف سموم در هر هكتار مزارع كشاورزي ايران560گرم بوده كه اين ميزان در مازندران 700 گرم است. رئيس سازمان جهاد كشاورزي مازندران تصريح كرد: اين ميزان مصرف سم به آن دليل بوده كه آفت‌ها و بيماري‌ها در تمام طول سال در مازندران و ديگر استان‌هاي شمالي فعال بوده و مصرف سم بيشتر است.»
باتوجه به گفته هاي مسئولان اجرايي وتحقيقاتي وآمارهاي اعلام شده، به نظر مي رسد نه تنها هيچ هماهنگي ميان مسئولان ونهادهاي مرتبط با اين موضوع وجود ندارد بلكه تناقض ها به گونه اي ست كه رفع آن چندان آسان نخواهد بود.
از سويي ديگر بايد گفت: اين مردم ومصرف كنندگان هستند ناخواسته و به ناچار، هزينه هاي اين بي برنامگي، ناهماهنگي را مي پردازند و تا زماني كه مسئولان درروياي آمار به سرمي برند، مردم دركابوس بيماريهاي صعب العلاج و هزينه هاي سنگين آن زندگي خواهند كرد.ك/1
6097
روزنامه وارش مازندران در شماره امروز خود به موضوع افزايش استفاده از سموم سرطان‌زا در توليد محصولات كشاورزي پرداخت و با مطلبي با عنوان « ميوه‌ها و سبزيجاتي با طعم سرطان» نوشت:مصرف بيش از حد سموم كشاورزي در توليد محصولات ، نگراني هاي زيادي را در جامعه بوجود آورده است.
