وظیفه عمومی حفاظت از تنوع زیستی

تنوع زیستی در ساده‌ترین تعریف به سطوح مختلف زندگی بر روی زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات اشاره دارد.

در نگاهی دقیق‌تر تعداد گونه‌های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم‌ها، تنوع شگفت انگیز ژن‌ها در این گونه‌ها، تفاوت بسیار در اکوسیستم‌های موجود در سطح سیاره زمین، از قبیل بیابان‌ها، جنگل‌ها، همه بخشی از تنوع زیستی زمین هستند.

زمانی که  یک گونه از بین می‌رود، در واقع محصول میلیون‌ها سال زمان و صرف انرژی که منجر به تکامل آن گونه شده از بین رفته است.

 انقراض یک گونه، بی‌بازگشت است و همه تلاش‌ها و ثروت‌های جهان برای بازگرداندنش بی‌ثمر خواهد بود بنابراین، ما بخش جدایی ناپذیر از این تنوع زیستی و به طور کامل وابسته به آن هستیم.

شناسایی ۴۰۸ گونه جانوری در چهارمحال و بختیاری

مدیرکل محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: تنوع زیستی یک ویژگی مهم زندگی و حیات در کره خاکی است که براساس گوناگونی اکوسیستم، گونه و ژن تعریف می‌شود ، این ثروت زیستی محصول میلیاردها سال تکامل زیستگاه‌ها و موجودات زنده است.

شهرام احمدی در رابطه با تنوع زیستی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با ایرنا افزود: قرار گرفتن این استان در چین خوردگی‌های زاگرس میانی سبب ایجاد تضادهای اقلیمی، زیستگاهی و درپی آن تنوع گونه‌ای شده، به صورتی‌که تنوعی از زیستگاه‌ها شامل اکوسیستم کوهستانی، جنگلی، مرتعی، دشتی و زیستگاه‌های آبی نظیر تالابی و رودخانه‌ای در آن دیده می‌شود.

وی، از تنوع گونه‌ای به عنوان منبعی تجدید ناشدنی نام برد و تصریح کرد: از دست دادن تنوع زیستی شامل شامل تنوع گونه‌ای گیاهی و جانوری، غیرقابل جبران است. 

احمدی افزود: در چهارمحال و بختیاری ۱۳۶۰ گونه گیاهی که ۲۰۰ گونه آن دارای ارزش‌های دارویی، صنعتی خوراکی و عطری رویش دارد و از این تعداد ۳۷۰ گونه آن انحصاری کشور ایران است.

وی اذعان داشت:۲۶ گونه گیاهی از جمله مرزه کلاری، انواعی از گون، موسیر و گونه های دیگر، از گونه‌های دارای ارزش جهانی است و در فهرست قرمز IUCN وضعیت آنها در سطح جهان در معرض خطر و یا آسیب‌پذیر گزارش شده است. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان توجه به اکوسیستم‌ها و احیای آنها در استان را موثر ارزیابی کرد و بیان داشت: پس از احیای تالاب گندمان، گونه گیاهی آلاله سفید پس از ۸۵ سال در این استان مشاهده و گزارش شد. 

وی از مشاهده ۱۹ گونه پرنده برای نخستین‌بار در سال گذشته در تالاب گندمان خبر داد و گفت: امسال نیز اردک سرسفید پس از ۲۵ سال در تالاب بین المللی چغاخور و قوی کوچک نیز برای نخستین بار در تالاب بین المللی گندمان مشاهده شد. 

احمدی، در ارتباط با تنوع زیستی در گونه‌های جانوری استان تصریح کرد: با توجه به مطالعات انجام شده، مشاهدات و گزارش‌های دریافتی در حال حاضر ۴۰۸ گونه جانوری در سطح استان شناسایی شده است و مشاهده برخی از این گونه‌ها از جمله سیاه گوش در سطح مناطق تحت مدیریت استان ثبت و مستندسازی شده است.

 وی، مشاهده تعداد قابل توجهی از پرندگان خشکی‌زی و تالابی در سال‌های اخیر در استان را امیدوارکننده خواند و گفت: در استان ۱۲ گونه جانوری دارای ارزش جهانی در خطر انقراض و آسیب‌پذیر وجود دارد.

 تراکم بی‌نظیر تنوع زیستی در چهارمحال و بختیاری  

یک کارشناس ارشد محیط‌زیست نیز در رابطه با تنوع زیستی استان گفت: چهارمحال و بختیاری دارای هشت منطقه چهارگانه تحت اداره کل حفاظت محیط زیست شامل اثر طبیعی ملی، پارک ملی، پناهگاه حیات وحش منطقه حفاظت شده است که در مجموع حدود ۶۳.۱۱ درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده است.

 مهسا علیجانی در ادامه گفت: وجود ذخیره‌گاه زیست‌کره تنگ صیاد و سبزکوه که حدود یک سوم مساحت استان است، از دیگر قابلیت‌های زیست‌محیطی این استان است.

وی به موقعیت جغرافیایی استان اشاره کرد و اظهار داشت: چهارمحال و بختیاری به دلیل قرارگیری در زاگرس مرکزی و موقعیت خاص توپوگرافی دارای تنوع اقلیمی و زیستی بالایی است و بیش از یک هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی و ۴۰۸ گونه جانوری در آن شناسایی شده است.

به گفته این کارشناس ارشد محیط زیست، چهارمحال و بختیاری به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی خاص، با متوسط ۲۸.۳ درصد گونه بومی در میلیون هکتار، بالاترین میزان گونه‌های بومی ایران را دارد.

علیجانی، به تخریب زیستگاه‌های برخی از جانواران در استان اشاره کرد و گفت: در سال‌های اخیر به دلیل تخریب زیستگاه‌ها، صید و شکار بی‌رویه و آلودگی‌های زیست محیطی، جمعیت بسیاری از گونه‌های متفاوت حیات وحش چهارمحال و بختیاری کاهش یافته است که از جمله آن می‌توان به گونه‌هایی مانند عقاب طلایی، اردک بلوطی و شاهین (بحری) اشاره کرد.

وی در ادامه به شرایط خاص این روزها در مواجه با گسترش ویروس کرونا اشاره کرد و گفت:  امید است  همزمان شدن شیوع ویروس کرونا با فصل زادآوری حیات وحش و رشد پوشش گیاهی در بالا بردن شانس زادآوری و حفظ نوزادان حیات وحش در سال جاری تاثیر داشته است.

سیطره زیست کرونا ویروس  بر زندگی بشر

از آنجا که بحران جهانی کرونا ماهیت زیست ویروسی دارد، تأمل در خصوص جایگاه زیست بشر در پهنای وسیع تنوع زیستی کره زمین ضرورتی انکارناپذیر است.

 عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد در این‌باره می‌گوید: اگر چه روز جهانی تنوع زیستی با هدف توجه جهانی به اهمیت و نقش تنوع زیستی در فرایند توسعه پایدار در سطوح بین المللی، ملی، ناحیه‌ای و محلی بنیان نهاده شد، اما جلوه‌گری کرونا ویروس در اخلال جریان زیست انسانی در ابعاد پزشکی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن، عمق بسیار بیشتری به اهمیت تنوع زیستی داده است.

 بیت‌الله محمودی ادامه داد: اهمیتی که این بار نه برای توسعه پایدار بشری، بلکه مهمتر از آن برای موجودیت و هویت زیستی گونه بشر مورد توجه قرار گرفته است.

 این عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد اظهار داشت: تداخل‌های زیست بومی در حوزه پراکندگی اکولوژیک ارگانیسم‌ها، امری طبیعی و اجتناب ناپذیر است، که به رقابت زیستی و در نهایت انتخاب طبیعی و پویایی اکوسیستم‌ها منجر می‌شود.

محمودی، در رابطه با دخالت‌های انسانی در این فرایند یادآور شد: توانمندی‌های ذهنی انسان به خصوص در توسعه کشاورزی و صنعت، سرعت باورنکردنی به این فرایند تدریجی داده است، به طوری که کره زمین در قرن ۲۱ محلی برای جولان دهی انسان، حیوانات و گیاهان اهلی شده توسط بشر  است.

 محمودی در ادامه به سیطره ویروس کرونا بر فناوری انسانی اشاره کرد و ادامه داد: غافلگیری انسان در عصر سیطره فناوری خویش توسط کرونا ویروس، توهم برتری و غلبه انسان بر سایر گونه‌ها را با چالش جدی مواجه کرده است.

 به گفته این استاد دانشگاه، چالشی که یادآور این مهم است که زیست انسان در پهنه کره زمین هرگز نمی‌تواند ارجحیتی بر زیست سایر گونه‌ها داشته باشد و قرنطینگی وی به مثابه محصور بودن حیات آن در سیطره حیات سایر گونه‌ها به خصوص ویروس هاست.

عضو هیات علمی دانشگاه خاطر نشان کرد: هم عرض دیدن حیات انسان با حیات سایر گونه‌ها، نشان از مشاهده موقعیت زیستی انسان در اکوسیستم زمین به شکل واقع بینانه است.

محمودی، در ادامه به بحرانهای انسانی اشاره کرد و ادامه داد: بحران‌هایی که انسان برای سایر موجودات بوجود آورده است، هرگز قابل مقایسه با بحران‌هایی که سایر موجودات نظیر ویروس‌ها برای انسان بوجود آورده‌اند، نیست.

به گزارش ایرنا، یک پارک ملی، یک اثر طبیعی ملی و پنج منطقه حفاظت شده به مساحت ۱۵۵هزار و ۸۴۴ هکتار و ۲ منطقه شکار ممنوع به مساحت ۵۱ هزار و ۷۲۴ هکتار جزء مناطق حفاظت شده استان است.

از مجموع یک میلیون و ۶۵۳ هزار و ۳۰۰ هکتار وسعت چهارمحال و بختیاری، یک میلیون و ۳۷۱ هزار و ۴۰۰ هکتار در حوضه آبخیز رودخانه کارون، ۱۴۳هزار و ۹۰۰ هکتار در حوضه آبخیز رودخانه زاینده رود، ۶۷ هزار و ۷۰۰ هکتار در حوضه آبخیز رودخانه دز و ۷۰ هزار و ۳۰۰ هکتار در حوضه آبخیز داخلی قرار دارد.
خشکسالی، برداشت بی‌رویه آب و پدیده گرد و غبار، افزایش تعداد آتش سوزی‌ها در اراضی کشاورزی، مراتع و جنگل‌ها، به عنوان تهدیدی برای این مناطق و حیات وحش است.
این استان به دلیل قرار داشتن در منطقه زاگرس میانی یا زاگرس مرطوب از تنوع گیاهی و جانوری بالایی برخوردار است، به گونه‌ای که هم اینک ۱۲.۵ درصد مساحت چهارمحال و بختیاری تحت مدیریت حفاظت محیط زیست قرار دارد.
با احتساب ذخیره‌گاه زیست کره تنگ صیاد و سبزکوه می توان گفت، نیمی از مساحت استان چهارمحال و بختیاری جزو مناطق حفاظت شده و ثبت ملی و جهانی است.
منطقه حفاظت شده شیدا، هلن، قیصری، سبزکوه و پارک ملی و منطقه حفاظت شده تنگ صیاد، منطقه شکار ممنوع خدا آفرید، اثر طبیعی ملی لاله واژگون از مناطق تحت مدیریت اداره کل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری است