دانشگاه تا صنعت؛ فاصله‌ای که هنوز وجود دارد

بحث ارتباط دانشگاه و صنعت از دیرباز در بسیاری از کشورها مطرح بوده است و چندین دهه است که در کشور ما از ارتباط صنعت و دانشگاه صحبت به میان می‌آید.

برخی از کشورها بنا بر نیاز و ساختار صنعتی و دانشگاهی خود این ارتباط را تا حد ممکن تبیین، طراحی و به اجرا درآورده‌اند اما استقرار چنین ارتباطی در بسیاری از کشورها از جمله ایران همچنان با مشکلاتی مواجه است.

هرچند در کشور ما ارتباط صنعت و دانشگاه کم و بیش وجود دارد ولی موضوع حائز اهمیت، یافتن ارتباطات موثر بین این ۲ نهاد است که به نظر می‌رسد تاکنون به خوبی شکل نگرفته و دست کم در استان چهارمحال و بختیاری با وجود حدود ۸۵۰ واحد صنعتی و مراکز علمی و دانشگاهی مادر نظیر دانشگاه شهرکرد آنطور که انتظار می‌رود محقق نشده است.

شاهد این ادعا میزگردی با عنوان " ارتباط دانشگاه و صنعت کمرنگ است" با حضور فعالان بخش صنعت و جامعه دانشگاهی استان است که روی خروجی این مرکز منتشر و به چرایی ارتباط کمرنگ این ۲ نهاد پرداخته شده است.

تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت این فرصت را برای دانشگاه‌ها، موسسات و نهادهای تولیدی و صنعتی فراهم می‌آورد تا کمبودها و روش‌های خود را بهینه و به روز کرده و در مقابل قابلیت تولید را افزایش دهند.

تاکنون طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی برای تحقق این مهم در کشور به اجرا گذاشته شده است و آخرین تلاشی که در این خصوص به مرحله اجرا رسیده است، طرح تاپ (توانمندسازی و ایجاد اشتغال پایدار) است.

استقبال ضعیف از طرح تاپ در چهارمحال و بختیاری

این طرح از ۲ سال پیش در تهران، البرز، قم، اصفهان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری کلید خورد و پس از آن استان‌های دیگر نیز به آن پیوستند.

اگر چه این طرح موفقیت‌های نسبی در برخی استان‌های کشور داشته است اما به عقیده کارشناسان همچنان نتوانسته همه ظرفیت‌های این حوزه را پوشش دهد و به طور مثال طرح "تاپ" در چهارمحال و بختیاری با اقبال مناسبی روبرو نشده است و نتوانسته در تقویت ارتباط بین صنعت و دانشگاه نقش موثری ایفا کند.

این طرح از سال ۹۸ فعالیت خود را برای نخستین بار به صورت پایلوت در استان چهارمحال و بختیاری با حضور معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت آغاز کرد.

طرح تاپ با اهدافی چون ظرفیت‌سازی اشتغال از طریق خلق ارزش‌افزوده جدید، دانش‌بنیان شدن بنگاه‌ها و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، ارتقای سطح مهارت فارغ‌التحصیلان مشمول خدمت سربازی و تامین اشتغال‌زایی پایدار کلید خورد.

طرحی که به گفته برات قبادیان معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت از جمله اهدافش عقب‌ماندگی در حوزه‌های تولید، تحقیق و اقتصاد، به روز شدن علم متناسب با دیگر نقاط جهان، به وجود آمدن فرصت‌های جدید شغلی برای جوانان و کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت عنوان می‌شود.

در این طرح از یک سو واحدهای صنعتی برای مشارکت در این طرح ثبت‌نام کردند و نیازمندی‌ها و مشکلات خود را ثبت می‌کنند و از سوی دیگر استادان، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دانش آموختگان مشمول خدمت سربازی برای همکاری با این واحدها اعلام آمادگی می‌کنند.

انعقاد یک قرارداد همکاری تنها خروجی تاپ در استان

از اجرای این طرح در استان چهارمحال و بختیاری بیش از ۲ سال می‌گذرد و در حالی که پیش‌بینی می‌شد در پی آن شاهد ارتباط بیشتر دانشگاه و صنعت باشیم اما به گفته مسئول آموزش سازمان صنعت، معدن و تجارت این استان، در قالب این طرح تاکنون تنها یک همکاری بین دانشگاه و این سازمان به مرحله اجرا رسیده است.

به گفته رییس اداره آموزش، پژوهش و فناوری سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری، اطلاع‌رسانی ناکافی، ثبت‌نام دانشجویان رشته‌های غیرمرتبط و نبود استقبال مناسب از سوی اساتید دانشگاه از جمله چالش‌های فراروی این طرح از ابتدا تاکنون بوده است.

محمدحسن قنبری به خبرنگار ایرنا گفت: چنانچه از سوی دانشگاه‌ها همکاری بیشتری صورت می‌گرفت، اجرای طرح از پیشرفت بهتری برخوردار می‌شد.

وی از ثبت‌نام ۱۰۱ واحد صنعتی استان برای مشارکت در این طرح خبر داد و گفت: این تعداد  واحد ۱۰ درصد از واحدهای صنعتی فعال استان را شامل می‌شود که به نظر می‌رسد از سوی صنعت همکاری خوبی صورت گرفته اما از بیش از ۵۰۰ اعضای هیات علمی در استان تاکنون ۱۰ استاد برای مشارکت در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند.

قنبری همچنین تعداد نیاز ثبت‌نام شده در سامانه تاپ استان را ۲۹ مورد اعلام کرد و افزود: ۳۹ پروژه نیز ثبت شده است که می‌توان کار تحقیقاتی روی آن انجام داد و مصداق تبدیل ثروت از دانش شود.

رییس اداره آموزش، پژوهش و فناوری سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری، خاطر نشان کرد: همچنین ۱۰ سرباز نیز در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند و امریه آنها از شهریورماه در استان آغاز می‌شود.

قنبری، تنها خروجی طرح تاپ در استان از سال ۹۸ تاکنون را انعقاد یک قرارداد دانشجوی کارشناسی ارشد با یکی از واحدهای تولید آب معدنی استان اعلام کرد و گفت: این مشارکت برای رفع موانع تولید و چالش‌های این واحد صنعتی در حال انجام است.

وی با بیان اینکه دانشگاه‌های استان هنوز نسبت به تبیین اهمیت این طرح و اطلاع‌رسانی آن در بین قشر هدف خود اقدامات قابل قبولی انجام نداده‌اند، خاطرنشان کرد: اگر چه تحرکات خوبی به تازگی از سوی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد انجام شده اما دانشگاه شهرکرد هنوز همکاری خود را تقویت نکرده است.

وی خاطرنشان کرد: برای اطلاع‌رسانی طرح و ترغیب دانشگاه‌ها تاکنون جلسات متعددی برگزار شده و امید می‌رود در ادامه بتوان از منافع این طرح بیش از پیش صنعت و دانشگاه استان را بهره‌مند کرد.

طرح تاپ دارای نواقصی است

در نقطه مقابل مسئولان دانشگاهی چهارمحال و بختیاری عنوان می‌کنند که طرح تاپ طرح موثری در تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت است اما معتقدند نواقصی در طرح وجود دارد که اساتید دانشگاهی را نسبت به همکاری با آن ترغیب نمی‌کند.

معاون پژوهشی دانشگاه شهرکرد در همین  خصوص می‌گوید: اگر چه نواقصی در طرح وجود دارد اما بر اساس اعلام وزارت صمت، عملکرد استان در مقایسه با دیگر استان‌ها قابل قبول است و یکی از چهار طرح پژوهشی کشور در قالب "استاد تاپ" بین دانشگاه شهرکرد و صنعت در سال ۱۳۹۹ نهایی شد و در حال اجرا است.

محسن مبینی با بیان اینکه مباحث مالی و حمایتی طرح تاپ روشن و شفاف نیست، اظهار داشت: اگر چه قرار است صنعت مشکلی را در سامانه ثبت کند و دانشگاه به صورت تخصصی نسبت به رفع آن اقدام کند اما اینکه با وجود در اختیار بودن تمامی امکانات تجهیزاتی، آزمایشگاهی و کارگاهی دانشگاه، اعتبار لازم برای تامین مواد و وسایل اختصاصی مورد نیاز هر طرح با وجود افزایش چندین برابری قیمت‌ها در سال‌های اخیر چگونه باید تامین شود، دیده نشده است.

معاون پژوهشی دانشگاه شهرکرد تصریح کرد: صنعت انتظار دارد که مشکلات مطرح شده به هر طریق حل شود اما باید این را درنظر بگیرد که دست‌کم در تامین منابع مالی به منظور تهیه مواد و وسایل مصرفی و امکانات مورد نیاز باید با دانشگاه مشارکت نیز داشته باشد چرا که هر کجا استادان و دانشجویان حمایت مالی شده‌اند، شاهد شکل‌گیری ارتباط خوبی بین صنعت و دانشگاه شهرکرد بوده‌ایم که نظیر آن را در همکاری با یکی از صنایع تولیدکننده آب معدنی استان در قالب طرح تاپ شاهد هستیم.

مبینی با بیان اینکه طرح تاپ می‌تواند تا حد زیادی ارتباط بین دانشگاه و صنعت را تقویت کند، افزود: این در حالی است که لازم است میزان مشارکت و حمایت صنعت مشخص باشد.

در گفت‌وگو با برخی استادان دانشگاه به نظر می‌رسد که جامعه دانشگاهی نسبت به این طرح اطلاع کافی نداشته و عنوان می‌کنند که تنها در قالب فرصت مطالعاتی این طرح به اساتید معرفی شده است.

یک عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد به خبرنگار ایرنا گفت: علاقه بسیاری برای ارتباط با صنعت و فعالیت‌های تحقیقاتی دارم و چنانچه نسبت به این طرح اطلاع و آگاهی کافی پیدا کنم نسبت به مشارکت در آن اقدام می‌کنم.

عبدالکریم زمانی‌مقدم در عین حال محدود بودن طرح تاپ در قالب فرصت مطالعاتی استادان را مانعی برای مشارکت در این طرح دانست و گفت: استادان از فرصت مطالعاتی به عنوان فرصتی برای افزایش دانش خود، ایده‌پردازی و نوآوری استفاده می‌کنند اما اگر قرار باشد امکان ایده‌پردازی در واحدهای صنعتی از استاد گرفته شود، بی‌شک جذابیتی نخواهد داشت.

وی سخت‌گیری در خصوص فعالیت‌های علمی و دانش‌بنیان استادان دانشگاه را عاملی برای بی‌انگیزگی آنها برای ورود به مباحث اجرایی و صنعتی دانست و گفت: شایسته است تا جایگاه مشخصی برای اساتیدی که سالها تلاش و کار علمی و تحقیقاتی کرده‌اند در قانون دیده شود و به جای اینکه استادان را درگیر بروکراسی ناقص کنند به نتیجه کار استادان و نخبگان علمی اعتماد شود.

لزوم وحدت رویه در طرح‌های مشترک بین‌سازمانی

این استاد دانشگاه، وحدت رویه در قوانین و طرح‌هایی که از سوی وزارتخانه‌ها تدوین می‌شود را حلقه مفقوده طرح‌های ارتباط بین صنعت و دانشگاه دانست و گفت: علاوه‌بر اینکه طرح‌هایی نظیر تاپ باید بیش از پیش اطلاع‌رسانی شود بلکه باید این طرح‌ها و دستورالعمل‌های آن برای تمامی دستگاه‌های زیرمجموعه به خوبی ابلاغ و تدوین شود تا در مرحله اجرا به سبب بی‌اطلاعی مجموعه‌های استانی با مانع مواجه نشود.

چهارمحال و بختیاری حدود ۸۵۰ واحد صنعتی فعال دارد که طرح تاپ زمینه مناسبی برای ارتقای بهره‌وری آن، دانش بنیان کردن محصولات و بهره‌گیری از استادان، دانشجویان و سربازان نخبه برای آن فراهم کرده است تا علاوه‌بر حل مسائل بخش صنعت، فرصت مهارت‌آموزی و ایده‌پردازی برای نخبگان دانشگاهی در این مراکز ایجاد شود از این رو می‌طلبد در ادامه بیش از پیش به این طرح توجه شود.