فرانسه در لبنان به دنبال چیست؟

به گزارش ایرنا، ماجرا از عصر سه‌شنبه ۱۴ مرداد ماه ۹۹ با وقوع آتش‌سوزی و انفجاری مهیب در یکی از انبارهای مواد آتش‌زا در بندر بیروت بیروت آغاز شد که باعث انهدام کامل این بندر و کشته شدن بیش از ۲۲۰ نفر و زخمی شدن بیش از شش هزار نفر دیگر شد.

گستردگی انفجار به حدی بود که همگان در داخل و خارج از لبنان را شوکه کرد و شورای عالی دفاع لبنان به ریاست «میشل عون» رئیس جمهوری این کشور پس از این حادثه تشکیل و سه روز عزای عمومی و تعطیلی ادارات در این کشور را اعلام کرد و همزمان اقدامات قضایی برای شناسایی و محاکمه عاملان آن آغاز شد.

دولت لبنان به ریاست «حسان دیاب» نیز در پی این انفجار استعفا داد و پیشبرد امور لبنان را تا معرفی دولت جدید برعهده گرفت.

اما این انفجار فرصتی برای دولت فرانسه بود تا با بهره برداری از آن برای فعال سازی نقش خود در پرونده لبنان وارد عمل شود. اوج این سیاست پاریس را می توان در سفر امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه در شانزدهم مردادماه ۹۹ و سپس یازدهم شهریورماه همین سال به فاصله کمتر از یک ماه مشاهده کرد.

مکرون در این دو سفرش تلاش کرد که دولت فرانسه را در کنار ملت لبنان و در برابر به گفته خود طبقه فاسد سیاسی این کشور معرفی کند و سپس از طرح خود برای لبنان رونمایی کند.

رئیس جمهور فرانسه در اولین سفر خود به لبنان در سخنانی غیر دیپلماتیک و مداخله جویانه با تعیین ضرب الأجل برای اصلاحات سیاسی به مقامات لبنانی اعلام کرد که اگر تا ماه سپتامبر ( شهریور ) اصلاحات انجام نشود، خود مسئولیت این اصلاحات را برعهده خواهد گرفت.

مکرون آن زمان در بیروت گفت: ۱ سپتامبر (۱۱ شهریور) باز می گردم و اگر تا آن موقع آنها از پس از این کار بر نیامدند من مسئولیت اصلاحات سیاسی را خود بر عهده خواهم گرفت.

رئیس جمهور فرانسه ضمن بازدید از مناطق آسیب دیده در بندر بیروت، با مردم لبنان اعلام همبستگی کرد و گفت که کمک‌ها در اختیار مردم خواهد بود و در اختیار مفسدین قرار نمی گیرد و لبنان آزاد بار دیگر برخواهد خاست.

وی افزود: لبنان نیازمند تغییر و ساختار سیاسی جدید است و پاریس مستلزمات غذایی و بازسازی منازل و کمک های درمانی و پزشکی را در اختیار لبنان قرار خواهد داد.

رئیس جمهوری فرانسه تصریح کرد: امروز ابتکار عمل سیاسی جدیدی آغاز خواهد شد و سلطنت مفسدان به پایان رسیده و این انفجار شروع یک دوره جدید براساس اصلاحات و تغییر نظام و پایان دادن به گسست‌ها است.

وی اضافه کرد که کمک های بین‌المللی تحت نظارت سازمان ملل متحد و بطور مستقیم در اختیار مردم و سازمان‌های غیر دولتی قرار داده می‌شود.

با این سخنان بود که مکرون آغاز مرحله جدیدی از سیاست مداخله جویانه فرانسه در قبال لبنان را کلید زد و بدنبال آن خبرگزاری «رویترز» ششم شهریورماه ۹۹ در گزارشی اختصاصی به نقل از یک منبع سیاسی لبنانی نوشت که فرانسه طرحی را برای اصلاحات اقتصادی و نجات لبنان از بحران کنونی ارائه داده است.

این خبرگزاری به نقل از منبع یاد شده شده افزود: این طرح دو صفحه‌ای تحت عنوان «نقشه مفهومی» توسط سفیر فرانسه در بیروت به دولت لبنان ارائه شده است.

بر اساس گزارش رویترز، اقدامات ضروری مندرج در این طرح شامل ممیزی بانک مرکزی، انتصاب دولت موقتی که توانایی اجرای اصلاحات اقتصادی فوری در لبنان را داشته باشد و برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی در این کشور در کمتر یک سال دیگر بود.

به نوشته رویترز، در طرح پیشنهادی فرانسه بر ضرورت توجه فوری به چهار بخش کمک انسان دوستانه به منظور واکنش در مقابل شیوع بیماری «کووید-۱۹ »، زیرساختها به دنبال انفجار بندر بیروت، اصلاحات سیاسی و اقتصادی و برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام در لبنان تاکید شد.

این طرح همچنین خواستار پیشرفت در مذاکرات صندوق بین‌المللی پول و نظارت سازمان ملل بر کمک‌های انسان دوستانه جهانی به لبنان و تحقیقات مستقل درباره علت انفجار در بیروت بود.

رویترز آن زمان نوشت: این طرح می‌تواند به تعمیق نقش فرانسه در لبنان کمک کند و در این سند تاکید شده که پاریس نقش مهمی را در بازسازی بندر بیروت، تقویت بخش مراقبت‌های بهداشتی و اعزام تیمی از وزارت خزانه‌داری و بانک مرکزی برای حمایت از ممیزی‌های مالی و کمک به سازمان‌دهی انتخابات زودهنگام پارلمانی با کمک اتحادیه اروپا در لبنان ایفا خواهد کرد.

رییس جمهوری فرانسه در دومین سفر خود به لبنان در ۱۱ شهریور ۹۹ نیز از قول نیروهای سیاسی لبنان برای تشکیل دولت جدید لبنان در طول ۱۵ روز و تهیه نقشه راهی برای اصلاحات خبر داد.

مکرون در عین حال لبنانی ها را تهدید کرد و گفت که اگر مقام های لبنانی به وعده های خود تا پایان اکتبر عمل نکنند، این  موضوع عواقبی را در پی خواهد داشت.

وی بار دیگر تلاش کرد که دولت فرانسه را حامی مردم لبنان در برابر طبقه سیاسی حاکم معرفی کند و گفت: ما در کنار مردم لبنان خواهیم ماند اما مقام های لبنانی باید از فاجعه انفجار بیروت درس بگیرند.

رئیس جمهور فرانسه درباره انتخاب نخست وزیر جدید لبنان نیز گفت: پیشنهاد نام نخست وزیر مکلف و تشکیل کابینه جدید و انتخاب اعضای آن از اختیارات دولت لبنان می باشد و «مصطفی ادیب» برگزیده گروه های سیاسی است.

اما مصطفی ادیب نخست وزیر مامور تشکیل دولت جدید نیز در نهایت بعد از کمتر از یک ماه نتوانست کابینه را تشکیل داده و از سمت خود استعفا داد. او دلیل این استعفا را نبود توافق و هماهنگی سیاسی برای تشکیل دولت جدید لبنان اعلام کرد.

مکرون در واکنش به این استعفا گفت که جریان های لبنانی تعهدات خود در برابر فرانسه و جامعه جهانی را محترم نشمردند.

در آن زمان برخی تحلیلگران مسائل سیاسی لبنان کارشکنی «سعد حریری» و «فؤاد سنیوره» نخست ‌وزیران سابق و «سمیر جعجع» رهبر حزب «نیروهای لبنانی» در خصوص تشکیل کابینه ای تکنوکرات را از عوامل شکست دیاب دانستند.

رئیس جمهور لبنان سپس روز ۲۲ اکتبر ۲۰۲۰ میلادی ( اول آبان ۹۹) درپی رایزنی با جریان ‌های سیاسی پارلمان، سعد حریری را مامور تشکیل دولت جدید لبنان کرد اما اختلاف نظر دوطرف و پافشاری بر مواضع درخصوص نوع ترکیب کابینه از آن زمان تاکنون مانع از تشکیل دولت شده است.

رئیس جمهوری لبنان یکم خردادماه سال جاری در نامه‌ای به پارلمان این کشور از تاخیر در تشکیل دولت جدید انتقاد کرد و گفت: اکنون ثابت شده که (سعد حریری) نخست وزیر مامور تشکیل دولت ناتوان از تشکیل کابینه ای است که قادر به نجات و تماس سودمند با نهادهای مالی خارجی و صندوق‌های بین‌المللی و کشورهای کمک کننده به منظور تدوین برنامه کمک به لبنان جهت نجات این کشور از وضعیت ناگوار فعلی باشد. او همه مهلت‌های معقول برای تشکیل دولت را نادیده گرفته است.

پس از این نامه تلاش های برخی دیگر از مسئولان بلندپایه و شخصیت ها و جریان های سیاسی برای نزدیک کردن دیدگاهها به منظور تشکیل دولت ادامه یافت که جدی ترین آن در حال حاضر ابتکارعمل «نبیه بری» رئیس پارلمان لبنان به شمار می رود.

ابتکار عمل نبیه بری بر حل و فصل بحران سیاسی بین گروهها و جریان های سیاسی این کشور بویژه بین نهاد ریاست جمهوری و «جبران باسیل» رئیس جریان ملی آزاد لبنان از یک سو و سعد حریری نخست وزیر مامور تشکیل دولت از سوی دیگر در خصوص ترکیب کابینه تاکید دارد اما اختلافات هنوز پابرجا است.

برخی منابع آگاه لبنانی یکشنبه این هفته به روزنامه البناء گفتند که اگر رایزنی ها و تلاش های جاری حزب الله با باسیل برای صرف نظر کردن وی از برخی شروط به موفقیت نرسد، موضوع کناره گیری حریری از تشکیل دولت همچنان مطرح است اما وی منتظر زمان مناسب برای این کار است.

این منابع گفتند که اگر حریری کناره گیری کند، با نبیه بری و نخست وزیران سابق هماهنگی خواهد کرد و این کناره گیری همراه با فعال سازی دوباره دولت پیشبرد امور لبنان به ریاست حسان دیاب به منظور بسترسازی برای برگزاری انتخابات پارلمانی آینده خواهد بود که جامعه بین المللی بر اجرای آن در زمان تعیین شده اصرار دارد.

این درحالی است که همزمان شبکه "OTV" لبنان به نقل از محافل نزدیک به حریری کناره گیری وی از تشکیل دولت را خارج از احتمالات دانست.

در سایه این تحولات، امروز دوشنبه برخی رسانه های لبنان گوشه ای از مرحله جدید دخالت فرانسه در امور داخلی لبنان و برنامه طراحی شده برای این کشور را فاش کردند که ابعاد تازه ای از سیاست پاریس در قبال بیروت را برملا می کند.

در این ارتباط، روزنامه لبنانی «الاخبار» نوشت: با وجود تکذیب «جوزپ بورل» کمیسر سیاست خارجی اتحادیه اروپا در برابر اعضای نمایندگی های دیپلماتیک، فرانسوی ها در پس پرده در دیدارهای خود با نمایندگی های دیپلماتیک سایر کشورهای اتحادیه اروپا ایده قیمومیت بر لبنان را تبلیغ و ترویج می کنند.

این روزنامه افزود: در سایه انتقادهای مسئولان اروپایی از نمایندگان طبقه سیاسی لبنان، به نظر می رسد که فرانسوی ها این ایده را با توصیف اینکه لبنان "کشوری شکست خورده است" ترویج می کنند.

روزنامه الاخبار نوشت: این امر همزمان با اطلاعاتی است که برخی منابع دیپلماتیک آگاه فاش کرده اند. این منابع از ایده هایی از زبان مسئولان مصری سخن گفته اند که در اروپا درحال طرح است و هدف از آن برگزاری یک کنفرانس گفت وگوی لبنانی – لبنانی مشابه توافقنامه طائف است. این ایده ها هنوز به مرحله در دستور کار قرار گرفتن رسمی نرسیده است. اروپایی ها نارضایتی هم پیمانان اماراتی و سعودی خود درباره لبنان را دیده اند. این ناراحتی را می توان از واکنش هایی که «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق از «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی دریافت کرد، فهمید. براین اساس، ریاض با دخالت برای حل بحران لبنان و هرگونه همکاری با حریری مخالفت کرده است.

همزمان فرانسه برای بدست گرفتن پرونده بازسازی بندر بیروت و بهره برداری از منافع اقتصادی آن نیز تلاش می کند که ورود امروز یک هیات از سندیکای کافرمایان فرانسوی به لبنان در همین راستا ارزیابی می شود.

به نوشته روزنامه الاخبار، هرچند مسائل ژئوپلوتیک و ژئو اقتصادی بر نگاه فرانسه غالب است اما پاریس همچنان از تلاش های بی وقفه روسیه و چین و حتی آلمان برای نظارت بر فرایند بازسازی بندر بیروت و سایر پروژه های آب و برق و حمل و نقل لبنان نگران است زیرا پاریس با توجه به روابط تاریخی اش با لبنان، خود را محق تر در این زمینه می داند و دل به این نقش آفرینی برای تقویت جایگاه خود در رقابت موجود در شرق دریای مدیرانه بسته است.

این روزنامه افزود که فرانسوی ها با ذهنیت دست اندازی به طور مشخص بر بندر بیروت و همچنین سود اقتصادی آشکار حاصل از بازسازی،‌ رفتار می کنند.

به نوشته الاخبار، نگاه فرانسه به لبنان مبنی بر اینکه طبقه سیاسی لبنان مسئول فلج شدن کامل این کشور است، باعث شده تا پاریس و برخی طرف های اروپایی دیگر ایده نظارت برای بازسازی ساختار نظام (لبنان) و وارد کردن فاکتورهای جدیدی را دنبال کنند که محرک لازم برای فعال سازی سازوکارهای آن از طریق استفاده از اهرم های قیمومیتی بر نهادها و تاسیسات حیاتی خواهد بود.