صحیفه سجادیه نردبانی برای دستیابی به معارف اهل بیت است

فردا دوازدهم شهریور مصادف با بیست و پنجم ماه محرم، سالروز شهادت سید الساجدین علی بن الحسین (ع) است؛ امامی که دو یادگار ماندگار نه فقط برای شیعیان و جهان اسلام از خود به جای گذارد که همه اندیشمندان و آزادمردان جهان از آن بهره می برند. صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام زین العابدین طی قرن ها برای شیعیان الگوی سبک زندگی و چگونه زیستن را آموخته است.

صحیفه سجادیه پس از قرآن و نهج البلاغه به عنوان مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به نام‌های خواهر قرآن و انجیل اهل بیت مشهور است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)، گرامی داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، فضایل و رذایل اخلاقی، آداب دعا، تلاوت قرآن، ذکر، نماز و عبادت را به زبان دعا مطرح کردند.

حضرت امام خمینی (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خود از صحیفه سجادیه به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد یاد کرده و افزودند: صحیفه سجادیه از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می‏ آموزد.

صحیفه سجادیه شامل ۵۴ دعاست که دعاهای اول تا پنجم در ستایش خدا، دعا بر محمد و آل محمد (ص)، دعا بر حاملان عرش، دعا بر آنان که به پیامبران ایمان آورده اند و دعای امام سجاد (ع) برای خود و نزدیکانش است.
دعای ششم دعای آن حضرت به وقت صبح و شام، دعای هفتم در زمان رنج و مهمات، دعای هشتم در پناه بردن به خداوند، دعای نهم در شوق به آمرزش و دعای دهم در پناه بردن به خداست. دعای عاقبت به خیری، دعا در اقرار به گناه، دعا در طلب حاجت ها، دعا در دادخواهی از ستمگران، دعا هنگام بیماری، دعا در طلب بخشش و آمرزش گناهان، دعا در هنگامی که نام شیطان برده می شد، دعا در دفع بلاها و سختی ها و دعا در زمان درخواست باران، دعاهای یازدهم تا نوزدهم صحیفه را تشکیل می دهد.
دعای معروف به مکارم اخلاق بیستمین دعای امام سجاد (ع) در این کتاب است و دعای بیست ویکم تا بیست و پنجم شامل دعا به وقت رویدادهای اندوهبار، دعا در سختی و گرفتاری، دعا برای تندرستی، دعا برای پدر و مادر و دعای آن حضرت برای فرزندانش است.
دعا برای همسایگان و دوستان، مرزداران، دعا در ترس از خدا، دعا در زمان تنگی رزق، دعا برای ادای وام، دعا در توبه و بازگشت، دعا در نماز شب، دعا در درخواست خیر و نیکی، دعا به هنگام گرفتاری و دعای امام سجاد (ع) در رضا به قضای حق، دعاهای بیست وششم تا سی وپنجم هستند.
دعای سی وششم، دعای زین العابدین (ع) در هنگام شنیدن رعد و برق است و دعاهای سی وهفتم تا چهلم شامل دعا در شکر، عذرخواهی از حق، طلب عفو و دعا به وقت یاد مرگ است. دعاهای چهل ویکم تا چهل ونهم نیز درباره درخواست پرده پوشی، ختم قرآن، زمان دیدن ماه نو، فرارسیدن ماه رمضان، وداع ماه رمضان، عید فطر و جمعه، روز عرفه، عید قربان و جمعه و دعا در دفع مکر دشمنان است.
آخرین دعاهای آن حضرت در صحیفه سجادیه یعنی دعای پنجاهم تا پنجاه وچهارم نیز مربوط به ترس از حق، تضرع و زاری به درگاه حق، اصرار در طلب، اظهار فروتنی و دعای امام سجاد (ع) در رفع اندوه هاست.

بهمن ماه سال گذشته آیین طرح ملی یزد پایتخت صحیفه سجادیه در تهران آغاز به کار کرد و عبدالهادی فقهی‌زاده معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از صحیفه سجادیه به عنوان سرچشمه بخش بزرگی از فرهنگ ناب دینی در قرائت ائمه اطهار (ع) از اسلام یاد کرد و گفت: در صحیفه سجادیه اخلاق و تهذیب نفس و تربیت جان و عشق به خدا و مومنان و همنوعان جایگاه والا دارد و دریغ است که این کتاب پرگوهر و سراسر نور همچنان ناشناخته بماند و معارف الهی آن مستور باشد.

حجت الاسلام محمدرضا فوادیان به مناسبت سالروز شهادت امام سجاد (ع) به خبرنگار معارف ایرنا گفت: امام زین  العابدین (ع) بعد از واقعه عاشورا که به امامت رسیدند ۳۴ سال امامت شیعه را عهده‌دار بودند و زمان امامت آن حضرت، دوره فوق العاده سختی برای اهل بیت بود؛ مانند زمان امیرمومنان که ۲۵ سال خانه نشین شدند.

وی افزود: در روایات تاریخی آمده است که مردم در آن دوره دچار ارتداد سیاسی اجتماعی شدند. یعنی از در خانه اهل بیت(ع) فاصله گرفتند و کسی با آنها کاری نداشت مگر چند نفر مانند ابوخالد کابلی، ابوحمزه ثمالی، سعید بن مسیب و یحیی ام طویل و امام سجاد فرمود در مکه و مدینه به اندازه ۲۰ نفر هم ما را دوست ندارند. در کتاب انسان ۲۵۰ ساله که سخنان رهبر انقلاب جمع آوری شده، آمده است که برخی مسائل فوق العاده عجیب در مکه و مدینه رخ داد به گونه ای که کسی با اهل بیت هیچ کاری نداشت و مردم دنیا زده به دنبال مطربان و خوشگذرانی های خودشان بودند.

معاون پژوهشی گروه علمی موسسه حنیف ادامه داد: امام سجاد (ع) طی این ۳۴ سال زمینه را برای ایجاد دانشگاه علوم اهل بیت ایجاد کرد که امام باقر (ع) و امام صادق (ع) ادامه دهنده همین حرکت امام بودند. آن حضرت در قالب دعا معارف را بیان کردند. فکر می کنیم صحیفه فقط کتاب دعاست در حالی که کتاب عرفان، سیاست، حکمت، اخلاق و زندگی است.

صحیفه سجادیه، عصاره تفکر اهل بیت (ع)

وی افزود: اگر به صحیفه سجادیه خواهر قرآن گفته می شود به این دلیل است که این کتاب بعد از قرآن و نهج البلاغه از معصوم صادر شده است یعنی هم معارف قرآن در آن است و هم زیبایی های حکمت آمیز کلام امیر در این صحیفه موج می‌زند. رهبر انقلاب می‌فرمایند این کتاب عصاره تفکر اهل بیت (ع) است. یعنی اگر بخواهیم افکار چهارده معصوم را عصاره گیری کنیم باید صحیفه سجادیه را مطالعه کنیم. 

فوادیان با اشاره به اهمیت این کتاب از سوی ائمه معصومین گفت: در مقدمه صحیفه سجادیه از امام صادق (ع) نقل شده این خط پدرم یعنی امام باقر (ع) است که با املای جدم یعنی امام سجاد (ع) انجام شده است و من هم آنجا بودم.

وی ادامه داد: این کتاب متاسفانه بین ما مهجور است و ما شیعیان با این کتاب انس نداریم و ظرافت‌ها و ظرفیت‌های این کتاب برای ما پوشیده و پنهان است. هر کسی به هر شکلی با این کتاب آشنا شده، جان خود را از معارف این کتاب سیراب کرده که می توان به خانم آن‌ماری شیمل اسلام شناس آلمانی یا ویلیام چیتیک دانشمند و عرفان پژوه آمریکایی اشاره کرد که وی نیز ترجمه زیبایی به زبان انگلیسی برای صحیفه سجادیه نوشته است.

این کارشناس مذهبی افزود: وقتی غربی ها می خواهند اسلام را بشناسند، معمولا با جلوه‌های تاریخی و خشن اسلام روبر می‌شوند درحالی که صحیفه سجادیه بعد درونی اسلام است و کسی که با صحیفه انس داشته باشد به تمام زیبایی های اسلام دست پیدا می کند. بنابراین  کسانی که مسلمان هم نبودند وقتی به این کتاب رسیدند، زانویی از ادب در برابر این کتاب به زمین زدند.

صحیفه سجادیه کتابی جامع برای چگونه زیستن است

 فوادیان گفت: از همان ایامی که ویروس کرونا در کشور فراگیر شد، رهبر معظم انقلاب ما را به دعای هفتم صحیفه ارجاع دادند. بنا بر این وقتی دعاهای صحیفه را نگاه می کنیم با چنین قابلیت‌هایی روبر می شویم یا دعای پانزدهم که دعای سلامتی است یا دعای بیست و دوم که دعای عافیت است و اگر این سه دعا را مطالعه کنیم متوجه می‌شویم این دعاهای امام سجاد (ع) برای همین عصر و زمانه است.

وی از کتاب صحیفه به عنوان کتابی جامع برای چگونه زیستن یاد کرد که سبک زندگی را ارائه می دهد و در ادامه گفت: انسان ها دارای چهار ارتباط هستند. یکی ارتباط با خدا، دیگری ارتباط با طبیعت، سوم ارتباط با همنوعان و چهارم رابطه با خود و امام سجاد (ع) این چهار رابطه را به زیبایی تبیین کرده است. مثلا رابطه با خدا در دعای اول آمده که مشتمل بر حمد خداست. 

این پژوهشگر مذهبی افزود: رابطه با دیگران در صحیفه سجادیه از رابطه با فرشتگان تا همسایگان و پدر و مادر و فرزندان در قالب دعا  آمده است. رابطه با عالم طبیعت نیز در دعاهایی مربوط به مسائل طبیعی مانند درخواست باران در زمان خشکسالی یا هنگام رویت هلال ماه یا هنگام شنیدن رعد و برق آمده است. دعا برای خود نیز همان رابطه با خود است که در دعای پنجم صحیفه سجادیه آمده است و ما می توانیم بار زندگی خود را با توجه به صحیفه به سرمنزل برسانیم.

صحیفه سجادیه نردبانی برای رسیدن به معارف اهل بیت (ع) 

وی افزود: صحیفه سجادیه کتابی فوق العاده برای چگونه زیستن است و ما باید با این کتاب انس بیشتری داشته باشیم. اگر می‌خواهیم به معارف اهل بیت دست پیدا کنیم، صحیفه سجادیه نردبان آسمان است که در همه حوزه‌های زندگی انسان از قسط و قرض، بیماری، مرگ، طلب مغفرت از خدا و دیگر مسائل حرف برای گفتن دارد.

فوادیان دعا را بهترین حالت انسان با خدا دانست و گفت: وقتی به به فهرست صحیفه مراجعه می‌کنیم، متوجه می شویم که امام سجاد (ع) به ما یاد می دهد که در مسائل و مشکلات زندگی چگونه رابطه خود را با خدا قوی کنیم. صحیفه چنین کتابی است که پیش هر کسی حتی غیر مسلمان گذاشته شود؛ اگر چه همه دین ها با خدا حرف می زنند اما نوع و جنس صحبت های امام سجاد (ع) در این کتاب به صورتی فوق العاده بیان شده است. چون علم امام به علم خدا متصل است و خدا را به خوبی می شناسد و راه چگونه صحبت کردن با خدا را به ما می آموزد.

وی با اشاره به برخی از دعاهای صحیفه سجادیه گفت: امام سجاد (ع) که حادثه کربلا و دوران اسارت را تحمل کرد طی 34 سال با خدا سخن گفته و یک جا شکوه نکرده است. چون از ابتدا تا انتهای صحیفه سجادیه، همه حمد خداست. بنابر این اگر مشکلی در عالم وجود دارد، تقصیر ما انسان هاست.

این کارشناس مذهبی تاکید کرد: اگر با عینک صحیفه سجادیه به جهان نگاه کنیم، خواهیم دید همه چیز سر جای خود و به نحو احسن قرار دارد. چون نظام خلفت یک نظام احسن است و این خدایی که خلقتش را بر نظام احسن استوار کرده، همه چیز بر سر جایش قرار داده است برهان نظم در جهان وجود دارد و کژی ها و کاستی ها تقصیر ما انسان هاست که سر جای خود نیستیم و نگاهی صحیح به جهان نداریم و امام سجاد (ع) با این کتاب می خواهد دید وسیع و جامع نسبت به هستی به ما بدهد و انسان با صحیفه سجادیه به هستی شناسی قوی دست می یابد. 

امام چهارم در پنجم شعبان سال ۳۸ قمری در مدینه دیده به جهان گشود. آن حضرت پس از شهادت امام حسین (ع) در محرم سال ۶۱ قمری، در ۲۳ سالگی به مقام امامت نایل آمد و در سخت ترین شرایط تاریخ اسلام، رهبری شیعیان را بر عهده گرفتند. امام سجاد (ع) پس از بازگشت به مدینه، به مدت ۳۴ سال امامت شیعیان را در طول ۵۷ سال عمر بابرکت خود بر عهده داشتند.