دانشجویان خارجی سفیران ایران در کشورهای خود هستند

هاشم داداش پور در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در پاسخ به این سوال که سیاست وزارت علوم برای بازگشایی کامل دانشگاه ها به ویژه برای نودانشجویان به جهت نیاز بیشتر آنان به آشنایی با محیط دانشگاه چیست، اظهار داشت: بر اساس مصوبه ستاد ملی کرونا دانشگاه های کشور از اول آذرماه باید خود را برای پذیرایی از دانشجویان و از سرگیری کامل کلاس ها آماده می کردند اما چند مانع این مهم را با تاخیر روبرو کرد. یکی از موانع، زمان آغاز ترم تحصیلی بود؛ ترم تحصیلی معمولا از اواخر شهریور ماه شروع می شد در حالی که ترم جاری دانشگاه ها از آذر ماه و در میانه ترم شروع شد و از آنجایی که تمام برنامه ها مبنی بر غیرحضوری بودن دانشگاه ها چیده شده بود، تغییر وضعیت از غیرحضوری به حضوری در وسط ترم عملا ممکن نبود.

رییس سازمان امور دانشجویان در بیان مانع دوم حضوری شدن دانشگاه ها گفت: دستورالعمل های بهداشتی الزاماتی را برای دانشگاه ها تعریف کرده که نخستین آن فاصله گذاری اجتماعی است و معنای آن این است که ما دو برابر فضایی را که اکنون دانشگاه ها در اختیار دارند، باید تامین می کردیم و این مساله در حوزه خوابگاه ها برای دانشجویان غیربومی و کلاس درس هم باید رعایت می شد.

داداش پور اظهار داشت: ما با دولت و ستاد ملی کرونا درباره رعایت پروتکل های بهداشتی در بازگشایی دانشگاه ها مذاکره کرده ایم. همچنین تاکید می کنیم که واکسیناسیون حداکثری باید انجام شود به طوری که از سلامت جامعه دانشگاهی اطمینان کامل حاصل شود. به عبارتی تاکید بر حضوری شدن دانشگاه ها همزمان با اطمینان از حفظ سلامتی دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاه ها باید باشد.

وی اضافه کرد: ما از تحصیلات تکمیلی که تعداد دانشجویان آن کمتر است، شروع کردیم. در دوره دکتری تعداد دانشجویان ما بین پنج تا ۱۰ نفر است؛ بنابراین در فراخوان اول قرار شد دانشجویان دکتری حضور کامل داشته باشند، بخشی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی (دوره کارشناسی ارشد) هم به این مجموعه اضافه می شوند که با این اتفاق ما عملا کلید حضور کامل دانشجویان را در دانشگاه های سراسر کشور زده ایم.

رییس سازمان امور دانشجویان گفت: در زمان حاضر ۳۰ تا ۵۰ درصد از دانشجویان بیشتر دانشگاه های کشور به ویژه دانشگاه های دولتی دانشجوی تحصیلات تکمیلی هستند. به عبارت دیگر اگر ما همه دانشجویان تحصیلات تکمیلی را فراخوان کنیم عملا بخش مهمی از دانشگاه های کشور وارد چرخه کامل بازگشایی می شوند. از طرف دیگر دانشجویان کارشناسی که دروس عملی بیشتری دارند برای حضور در دانشگاه ها دعوت شدند. به این طریق فرصت آشنایی نودانشجویان با فضای دانشگاه هم فراهم می شود. 

خوابگاه‌های متاهلی آماده پذیرایی از دانشجویان 

داداش پور در پاسخ به این سوال که خوابگاه ها به ویژه خوابگاه های متاهلی برای استقبال از دانشجویان در حال حاضر در چه وضعیتی هستند، اظهار داشت: با ورود دانشگاه ها به وضعیت کرونایی فرصت و امکانی پیدا شد تا دانشگاه ها خود را برای بهسازی و بازسازی خوابگاه ها آماده کنند. این امکان به تمام زیرساخت های رفاهی اعم از سلف سرویس، ورزشگاه و تربیت بدنی و نظایر آن برمی گردد.

وی اضافه کرد: دانشگاه ها خود را برای استقبال از دانشجویان آماده می کنند. هر چند هزینه های این کار بسیار قابل توجه است اما دانشگاه ها با ابتکاری که به خرج داده اند، بخشی از منابع مالی را از سوی دولت و بخشی دیگر را از سوی خیرین و نهادهای خیریه تامین می کنند تا بتوانیم شرایط لازم را برای بازگشایی کامل دانشگاه ها و حضوری شدن کلاس های دانشجویان فراهم کنیم.

معاون وزیر علوم گفت: خوابگاه ها و به ویژه خوابگاه های متاهلی زیادی در کشور نداریم، عدد خوابگاه ها نسبت به نیازها عدد بسیار پایینی است. در شرایط جاری از سیاست ها و اولویت های دولت و مشخصا وزارت علوم است که با توجه به تغییراتی که در ترکیب دانشجویان اتفاق افتاده است، به سمت پاسخگویی به نیازهای تحصیلات تکمیلی بروند؛ مثلا وقتی که سهم دانشجویان تحصیلات تکمیلی از کل دانشجویان ۵۰ درصد است، به این معناست که بخش قابل توجهی از دانشجویان وارد دوره جدیدی از زندگی یعنی ازدواج و تشکیل خانواده شده اند و با توجه به این شرایط دانشگاه ها هم باید خودشان را آماده ساخت خوابگاه های بیشتری کنند.

معاون وزیر علوم افزود: بنابراین من به جای اینکه بگویم خوابگاه های متاهلی دارای چه شرایطی هستند، می خواهم نویدی از آینده بدهم به این ترتیب که خوابگاه های متاهلی ما باید به حداکثر برسند تا تمام نیازهای دانشجویان تحصیلات تکمیلی را بتوانند برطرف کنند.

وی در پاسخ به این سوال که برای اسکان دانشجویان خارجی وضعیت خوابگاه ها چگونه است، اظهار داشت: در دو سه سال گذشته تقاضاهای بسیاری از سوی کشورهای همجوار برای تحصیل در دانشگاه های کشور داشتیم اما به دلیل شرایط کرونایی تعداد قابل توجهی از این دانشجویان نمی توانستند در ایران حضور داشته باشند. هر چند بخشی از آنها در داخل دانشگاه های کشور به ویژه دانشجویانی که در حوزه تحصیلات تکمیلی و دکتری بودند، حضور پیدا کرده بودند اما واقعیت این است که کرونا تحصیل آنها را هم تحت تاثیر قرار داده بود؛ ولی بعد از رفع شرایط و مشکلات کرونایی، شرایط حضوری شدن دانشجویان خارجی را مانند دانشجویان داخلی فراهم خواهیم کرد. 

داداش پور ادامه داد: طبیعی است وقتی می خواهیم دانشجوی خارجی در داخل دانشگاه های کشور جذب کنیم، باید شرایط آن فراهم شود تا رضایتمندی دانشجویان خارجی در داخل کشور حاصل شود؛ زیرا عمده این دانشجویان خارجی که در داخل کشور حضور دارند، دانشجویان شهریه پردازند. کسی که شهریه می پردازد و به صورت آزاد در داخل دانشگاه های کشور حضور دارد، انتظار دارد که به اندازه منابع مالی که در اختیار دانشگاه ها قرار می دهد، از زیرساخت های رفاهی بهتری هم برخوردار باشد.

وی افزود: به همین خاطر چنانچه دانشگاه های کشور تا به حال شرایط مشخصی برای این منظور فراهم نکردند، باید شرایطی را ایجاد کنند که این روند ادامه پیدا کند یعنی ما با این کار به کشورهای خارجی و کشورهای همسایه اعلام می کنیم که شرایط کشور ما هم از نظر علمی و هم از نظر زیرساختی به اندازه کافی مهیا است که دانشجویان بیشتری را در داخل دانشگاه های کشور داشته باشیم.

داداش پور اظهار داشت: در دنیا برای این بخش از دانشجویان فرصت های زیادی فراهم می کنند؛ بنابراین طبیعی است که اگر قرار باشد رقابت بین دانشگاه های ما و دانشگاه های خارجی اتفاق بیافتد، در حوزه رقابتی باید چند اتفاق را رقم بزنیم؛ اول اینکه خدمات کنسولی قابل رقابت با کشورهای همسایه و کشورهای در سطح خود و کشورهای پیشرفته داشته باشیم، دوم زیرساخت های رفاهی لازم را برای آنها تامین کنیم و سوم اینکه از جهت وضعیت علمی آنها رضایت حداکثری داشته باشند. اگر این سه کار اتفاق بیافتد، به بین المللی شدن بیشتر دانشگاه های خود کمک کردیم و از آن طرف هم فرصتی ایجاد کردیم که دانشجویان بیشتری در داخل دانشگاه های کشور حضور پیدا کرده و ایران را به عنوان کشور میزبان برای خودشان انتخاب کنند.

وی در پاسخ به این سوال که برنامه وزارت علوم برای افزایش جذب دانشجویان خارجی چیست، اظهار داشت: این جزو برنامه ها و اولویت های وزارت علوم است و وزیر علوم نیز در این زمینه چند برنامه‌ کلان طراحی کردند که یکی از کلان برنامه ها بحث دیپلماسی علمی است که بخشی از آن به دیپلماسی دانشجویی برمی‌گردد؛ بنابراین ما سه تا هدف مشخص را دنبال می کنیم تا بتوانیم بهترین دانشجویان خارجی را جذب کنیم. یک راه از طریق بورسیه کردن آنها که در تمام دنیا این امر مورد توجه است و تمام کشورهای دنیا سعی می کنند که از طریق بورسیه بهترین دانشجویان را جهانی جذب کنند؛ در این زمینه «بورسیه جهان اسلام» را تعریف کردیم که این بورسیه به دانشجویانی تعلق می گیرد که دارای بهترین شرایط در کشور خودشان از لحاظ رتبه علمی هستند و دوم اینکه به عنوان اولویت درنظرداریم سیاست متنوع سازی را دنبال می کنیم یعنی از تمام کشورهای جهان بتوانیم دانشجو جذب کنیم در واقع سیاست تنوع جذب دانشجویان خارجی مدنظر ماست.

دانشجویان خارجی سفیران ایران در کشور خود

معاون وزیر علوم و رییس سازمان امور دانشجویان در ادامه در پاسخ به این سوال که تحصیل دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های کشور چه ثمراتی از حیث ارزآوری و مباحث فرهنگی دارد، تصریح کرد: دانشجویان خارجی مشغول به تحصیل در ایران می توانند آورده های خوبی در زمینه فرهنگی و اقتصادی برای کشور ما داشته باشند. 

داداش پور افزود: معتقدیم دانشجویانی که درک بهتری از زمینه فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و تاریخی کشورمان دارند، به عنوان سفیری در کشور خود برای جمهوری اسلامی محسوب می شوند و می توانند علاوه بر مباحث فرهنگی، زمینه اتصال بازار کشورمان به کشور خودشان را فراهم کنند. عمده دانشجویان خارجی مشغول به تحصیل در ایران از نخبگان این کشورها هستند و دانشجویان خارجی می توانند فرصت های بی نظیری را برای جمهوری اسلامی ایجاد کنند.

وی در پاسخ به این سوال که برنامه های وزارت علوم برای حمایت روانی و التیام دردهای دانشجویانی که به دلیل کرونا اعضای خانواده خود را از دست داده اند، چیست، گفت: یکی از برنامه های ما تجهیز دفاتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان برای زمانی است که دانشجویان در دانشگاه ها حضور پیدا می کنند تا به محض ورود مطالب حمایتی را در کارگاه‌هایی که از سوی کارشناسان برگزار می شود، دریافت کنند.

داداش پور اضافه کرد: معتقدیم در پساکرونا با آسیب های احتمالی بیشتری مواجه خواهیم شد؛ از این رو، قرار است مقدماتی تمهید شود تا حداقل آسیب ها را در میان دانشجویان در دوران پساکرونا داشته باشیم. آنها پس از دو سال به دانشگاه برمی گردند که باید مشاوران سلامت برای راهنمایی این افراد تلاش کنند تا حداقل آسیب را متحمل شوند.

افزایش ۳۰ درصدی وام دانشجویی 

وی برای وام دانشجویی نیز اینگونه پاسخ داد و گفت: یکی از کارهایی که در این حوزه انجام شده است افزایش حداقل ۳۰ درصدی وام دانشجویی برای افراد مجرد، متاهل، افراد خاص، بی بضاعت و کم بضاعت است و حتی برای بخشی از اجاره مسکن متاهلان این موضوع تامین می شود.

معاون وزیر علوم در پاسخ به این سوال که آیا اعزام به فرصت‌های مطالعاتی برای رسیدن به اهداف کلان حوزه پژوهشی را روندی مناسب می دانید، گفت: در دو دهه گذشته که رهبر معظم انقلاب صحبت از نهضت تولید علم، جنبش نرم افزاری، سپس مرجعیت علمی و بعدها صحبت از تمدن نوین اسلامی را مطرح کردند و دانشگاه را مبدا و منشا این تحول دانستند، زمینه هایی را فراهم کردیم که مقدمات لازم را برای رسیدن به این افق ایجاد کند.

وی تصریح کرد: یکی از مباحثی که در این زمینه مطرح است، بین المللی شدن دانشجویان است که برای تحقق این موضوع یکسری از مقدمات باید فراهم شود و اعزام دانشجویان برای فرصت های تحقیقاتی کوتاه مدت از جمله آن است. دانشجویان می توانند این فرصت را در اختیار داشته باشند تا در مجامع علمی حضور یابند و از فرصت ها و ظرفیت های موجود برای پیشرفت و توسعه کشور خود استفاده کنند. با این نگاه سالانه ۱۱ هزار و ۵۰۰ دانشجو جذب دوره های دکتری می شوند و بخشی از این تعداد به فرصت های مطالعاتی اعزام شوند اما باید شرایطی فراهم شود که حداقل ۵۰ درصد این دانشجویان تجربه بین المللی داشته باشند.

داداش پور خاطرنشان کرد: این تجربه بین المللی در فرصت های کوتاه ۶ تا ۹ ماه داده می شود و هر چقدر زمان کمتر شود، تجربه آنها هم به حداقل ممکن می رسد و فرصت برای پیوند بین دانشجویان از بین می رود. به طور کلی در شرایط جاری تعداد دانشجویانی که می توانستیم اعزام کنیم بسیار کم بوده است و امیدواریم در سال های آینده حداکثر ظرفیت را برای حضور دانشجویان در مجامع بین المللی فراهم کرده باشیم.

معاون وزیر علوم گفت: زمانی که دانشجو را به خارج از کشور اعزام می کنیم، به او فرصت می دهیم که تجربه‌ای زنده را به ارمغان بیاورد. طبیعی است زمانی که می رود اولین اقدام این است که سیستم آموزشی و امکانات آنها را ارزیابی کند. در حوزه پژوهشی دانشجو با رفتن و برگشتن ظرفیت هایی را در اختیار خواهد داشت که قبلا آنها را تجربه نکرده است، تجربه زیسته و تجربه دیده شده توسط دانشجویان به آنها کمک می کند که به افق های جدیدتری بیندیشند. این اقدام اگر بیشتر فراهم شود، به دانشگاه‌های کشور کمک می کند که خودشان را در سطح بین المللی با تجربه انباشته شده دانشگاه‌های دیگر ارتقا دهند و وضعیت بهبود یافته ای در سطح دانشگاه‌های دنیا داشته باشند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا برای بازگشت دانشجویان خارج از کشور سیاست های حمایتی و تشویقی در نظر گرفته شده است، اظهار داشت: یکی از مباحثی که رهبر معظم انقلاب هم به آن اشاره فرمودند، مهاجرت نخبگان است که باید از آن جلوگیری شود. بازگشت نخبگان به کشور از الزامات است و این مساله فقط به وزارت علوم برنمی گردد؛ مجموعه شرایط و زمینه های کشور باعث برگشت دانشجویان نخبه به کشور می شود، از این رو، در حوزه وزارت علوم اخیرا اولویت هایی را تعریف کرده ایم تا فرصتی فراهم شود تا اگر کسی خواست در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور حضور پیدا کند، این فرصت برای او فراهم باشد و حتی بتوانیم از بورس های یک سال آخر برای دانشجویان استفاده کنیم و این دانشجویان از ظرفیت های موجود استفاده و در داخل کشور برنامه دانشگاهی خود را پیش ببرند.

وی ادامه داد: وزارت علوم در یک مجموعه برنامه بزرگ قرار دارد که از حوزه صنعتی، اقتصادی و سیاسی شروع و به حوزه علمی برمی‌گردد و اولویت‌هایی دارد. یکی از این اولویت ها جذب نخبگان داخل کشور است؛ از این رو، زمینه را طوری ریل گذاری کردیم تا بتوانیم بخشی از نیروهای خارج کشور را که علاقمند به بازگشت و حضور در دانشگاه های ایران هستند، بتوانند به کشور بازگردند. 

داداش پور در پاسخ به این سوال که برای جلوگیری از مهاجرت روزافزون دانشجویان به سایر کشورها چه برنامه ای دارید، اظهار داشت: نکته اول این است که حتی یک نفر از دانشجویان ما اگر به خاطر شرایطی که ایجاد می کنیم، مجبور به مهاجرت شود، این ظلم به کشور است و نکته دوم این است که مهاجرت نخبگان در ایران نسبت به دیگر کشورها در شرایط غیرطبیعی نیست، در سازمان ملل متحد سالانه داده های مهاجرت کشورها اعم از مهاجرت نخبگان و غیرنخبگان استخراج می شود که در این داده ها نشان داده شده که مهاجرت نخبگان ایران از نظر حضور در کشورهای دیگر در رتبه ۹۶ است و از سطح متوسط دیگر کشورها پایین تر است.

وی معتقد است شرایط کشور و ظرفیت ها باید به اندازه ای ارتقا یابد که هر دانشجو پس از اتمام دوره تحصیل خود بتواند در شغل مورد نظر خود  در مراکز تحقیقاتی یا صنعتی یا هر مرکز دیگر که تمایل دارد، در داخل کشور مشغول به کار شود.

داداش پور تصریح کرد: برای این کار الزاماتی نیاز داریم که مهمترین آنها فعال کردن ظرفیت های درون زا، در اولویت قرار دادن صنایع و فناوری‌های کلیدی و فراهم کردن زیرساخت های لازم برای این کار است؛ زیرا بخشی از نخبگانی که به خارج از کشور می روند، به خاطر این است که ما به فناوری های کلیدی توجه نکردیم. در واقع فناوری های کلیدی، فناوری های حیاتی هستند که در تمام دنیا جزو منابع محدود محسوب می شوند و برای جذب بیشتر دانشجویان در اختیار داشتن آنها ضروری است.

وی با طرح این پرسش که چه زمانی این مساله می تواند محقق شود، اظهار داشت: زمانی که صنایع استراتژیک را در اولویت قرار دهیم و به خاطر شرایط دیگر کشورها از آن دست نکشیم؛ به عنوان نمونه در هشت سال گذشته بخش هوا و فضای ما به رغم رشد قابل توجهی که داشت، تعطیل شد. معنای این کار این است که تمام دانشجویانی که تربیت شده و افراد فارغ التحصیل در این مجامع، کارگاه ها و شرکت ها با تعطیل شدن بخش هوا و فضا، حضور در کشورهای دیگر را به حضور در کشور خودشان ترجیح می دهند؛ بنابراین باید در کل کشور شرایطی فراهم شود تا بتوان دانشجو را مجاب کرد که در کشور خودش اگر حضور پیدا کند، شرایط بهتری از دیگر کشورها را خواهد داشت.