ایران و آفریقا در دهه ۹۰؛ سردی روابط به چه قیمتی؟

قاره آفریقا در سال‌های گذشته به طور میانگین، یک تریلیون دلار با جهان تجارت داشته که ۵۰ درصد آن شامل صادرات این قاره به سایر کشورها و ۵۰ درصد نیز شامل واردات است.

جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهایی است که از نظر فرهنگی_تمدنی، تجاری و بازرگانی توانمندی کنشگری در قاره آفریقا به‌ویژه نواحی زیر صحرا را دارد اما نگاهی به میزان ارتباط کشورمان با این قاره پهناور در ۱۰ سال گذشته نشان می‌دهد از زمان دولت یازدهم، حجم مبادلات مالی، مناسبات سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آفریقایی روند کاهشی به خود گرفته و حتی گردشگری نیز به پایین‌ترین سطح خود در دهه‌های اخیر رسیده است.

حضور هیات ایرانی در جلسه‌های اتحادیه آفریقا که از سال ۱۳۷۹ آغاز شده بود در سال ۱۳۹۳ متوقف شد
آمارهای رسمی نشان می‌دهد از مجموع ۵۵ سفرهای خارجی رئیس‌جمهوری دولت قبل، هیچکدام به مقصد کشورهای آفریقایی بوده است آن هم در حالی که رئیسان‌جمهور پیشین ایران در طول مسئولیت خود، به قاره آفریقا سفر کرده‌اند.

کاهش مبادلات تجاری به روایت آمار
این مساله آثار خود را در بخش تجاری و اقتصادی ایران و آفریقا نیز نشان داد به گونه‌ای که در دوران دولت یازدهم و دوازدهم، حجم مبادلات تجاری کشورمان با این قاره شیب کاهشی به خود گرفت، به‌اندازه‌ای که به پایین‌ترین میزان خود دردهه‌های اخیر رسید.

حجم صادرات ایران به قاره آفریقا از ۸۶۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۲ به ۵۷۳ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ رسید

آمارهای منتشر شده در رسانه‌های داخلی و همچنین مراکز پیمایش تجارت بین‌المللی مانند OEC.WORLD نیز گواهی بر این مساله است. حجم صادرات ایران به قاره آفریقا از ۸۶۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۲ به ۵۷۳ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ رسید. میزان واردات کالا از قاره آفریقا نیز از ۱۲۷ میلیون دلار به ۳۷ میلیون دلار تنزل یافت.

این میزان چشم‌پوشی نسبت به قاره آفریقا در گذشته سبب شد بیشتر رایزنان بازرگانی کشور ما در سفارت‌خانه‌های مقیم کشورهای آفریقایی به کشور فراخوانده شوند. در حالی که کشورهای آفریقایی یکی پس از دیگری به سمت رقبای ایران در منطقه مانند عربستان سعودی و ترکیه متمایل می‌شدند.

پیامد بی‌توجهی به اتحادیه آفریقا
سخنان اعضای سفارتخانه ایران در یکی از کشورهای آفریقایی نشان می‌دهد در این سال‌ها کشورهای این قاره به محلی برای اعزام دیپلمات‌های تازه‌کار یا درصدد بازنشستگی تبدیل شده بود. البته باید اضافه کرد در این سال‌ها تعداد سفارت‌های فعال جمهوری اسلامی ایران در قاره آفریقا نیز به عدد ۱۵ رسید و حضور هیات ایرانی در جلسه‌های اتحادیه آفریقا که از سال ۱۳۷۹ آغاز شده بود در سال ۱۳۹۳ متوقف شد.

اتحادیه آفریقا که در سال ۱۳۸۴ ایران را به عنوان عضو ناظر اتحادیه آفریقا معرفی کرده بود و نمایندگان آن را به نشست سران دعوت می‌کرد در سال‌های گذشته با بی‌مهری مواجه شد؛ ایران که در اسناد اتحادیه آفریقا به عنوان یکی از شرکای راهبردی این مجموعه معرفی شده بود اکنون فقط از این شراکت نام آن را یدک می‌کشید و فعالیت جدی از طرفین دیده نمی‌شد.

قاره آفریقا یکی از مهمترین مناطق به شمار می‌رود که علاوه بر ارزش فرهنگی می‌تواند به حرکت درآورنده چرخ‌های صنعتی ایران باشد و حتی می‌توان به عنوان راه برون رفت از تحریم‌های ظالمانه غرب به آن نگاه کرد. اما طبق آمار منتشر شده از وزارت امور اقتصادی و دارایی، میزان تبادلات مالی با برخی مناطق قاره آفریقا بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافته و برگزاری اجلاس اقتصادی_علمی ایران و کشورهای غرب آفریقا به میزبانی کشورمان، نوید روزهای بهتری را در ارتباط بین ایران و آفریقا می‌دهد.