«طوق‌بندان» شمیم عشق حسینی در گرگان

به گزارش ایرنا، عزاداری‌های ماه محرم از عناصر مهم تحکیم وحدت، وفاق، همدلی، برادری و همبستگی اقوام ساکن مرکز استان گلستان به شمار می‌رود که یکی از آن‌ها آیین طوق بندان است.

آیین سنتی طوق بندان یا همان علم‌بندان به دلیل ارادت دیرین گرگانی ها به حضرت ابوالفضل (ع) از جایگاهی ویژه در میان عزاداری‌های ماه محرم برخوردار بوده است.

نوحه خوانی، مدیحه سرایی، سینه زنی، نذری دادن، قربانی کردن گوسفند و آش پختن در پای طوق یا همان علم حضرت عباس (ع) و بستن روسری و پارچه نذری عموما به رنگ سبز به بدنه طوق از جمله آیین‌ها و مراسم معنوی است که از سالیان دور در آیین علم‌بندی محرم به یاد دلاورمردی، شجاعت و وفاداری حضرت ابوالفضل العباس (ع) علمدار کربلا و سرور و سالار شهیدان امام حسین (ع) توسط عزاداران انجام می‌شود.

طوق بندان یک سنت قدیمی بوده که نسل به نسل از گذشتگان به ارث رسیده و در زمان حاضر طوق مسجد جامع گرگان و محله های تاریخی پاسرو، نعلبندان، میخچه گران و سرچشمه از قدیمی ترین طوق هایی هستند که در دهه اول محرم پیش از اذان مغرب بعد از دودکردن اسفند، پذیرایی عزاداران، قربانی کردن گاو و گوسفند، نذری دادن و تزیین بر فراز مسجد تکایا و مساجد نصب می شود.

دسته‌های عزاداری به هر خانه، کوچه و محله ای که می‌رسند اگر اهالی آن خانه نذر و حاجتی داشته باشند دستمال، روسری و یا شالی به علم یا طوق می‌بندند که به این کار علم بندان یا طوق بندان می‌گویند.

هنگام حمل طوق ها و علم بندان در محله های قدیمی نوحه‌هایی چون "این علم از کیست که بی‌صاحب است" و یا "پنجم ماه محرم طوق برپا می‌کنیم، خارجی را از سر شمشیر بران می کنیم" را سر می‌دهند.

طوق از نشانه های عزاداری شیعیان است که به هنگام دسته روی در پیشاپیش هیات حرکت می دهند.
در باور اهالی سرزمین برادری این نشانه نمادی از علم و بیرق علمدار واقعه کربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع) است.

این عزاداری تا هنگام اذان مغرب به طول انجامیده و پس از آن طوق های هر محله به تکایا و مساجد خود انتقال داده می شود.

در اعتقادات مردم طوق به دلیل انتساب آن به حضرت ابوالفضل(ع) بسیار مورد توجه و احترام است و بسیاری افراد برای برآورده شدن حاجات خود به آن متوسل می‌شوند.

رنگین کمان اقوام گلستانی از جمله در گرگان، گنبدکاوس، مینودشت، آزادشهر، رامیان و کردکوی روز پنجم محرم علم بندان را آغاز کرده و زنان و کودکان نیز با بستن روسری های نذری به علم به سوگواری می پردازند.

مراسم علم بندان که در فهرست آثار ملی و میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است از عصر امروز یکشنبه مصادف با پنجمین روز از محرم آغاز و تا هفتم این ماه برپا خواهد بود.

آیین سنتی طوق بندان به صورت میراث معنوی ناملموس با شماره ۴۳۱ در سال ۹۲ در فهرست آثار ملی ثبت شد.