به گزارش خبرنگار معارف ایرنا، این شعر مولوی را زیاد شنیده‌ایم که به «رمضانیه» معروف است: «این دهان بستی دهانی باز شد / تا خورنده لقمه‌های راز شد؛ چند خوردی چرب و شیرین از طعام/ امتحان کن چند روزی در صیام» ؛ دوباره ماه رمضان از راه می‌رسد و سفره های افطاری و سحری برای برخی، مهمترین نشانه های آن است درحالی که مهمترین ارزش و هدف از برپایی این میهمانی الهی، طبق آیه ۱۸۳ سوره بقره عبارت است از پرهیزکاری. «لعلکم تتقون» و از پیامبر اکرم(ص) هم نقل شده که فرمود «با گرسنگی و تشنگی خود در این ماه به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت باشید و به فقیران و نیازمندان صدقه بدهید».
با این حال بسیاری از روزه‌داران از ابتدای ماه مبارک برنامه ریزی می کنند تا میزبان مومنین باشند که حداقل آن یک خرما و افطاری ساده است. رهبر معظم انقلاب ۱۰ سال پیش در این زمینه فرمود: یک سنت خوب هم امسال بیش از سال های دیگر دیده شد، که خوب است مورد توجه قرار بگیرد و آن، افطاری دادن‌های ساده و بی‌پیرایه در مساجد و در خیابان‌ها بود در بیشتر شهرهای کشور - که بسیار کار شایسته‌ای است - در مقابل افطاری‌های مسرفانه‌ای که شنیده شد، دانسته شد که بعضی‌ها به بهانه افطار، حرکات و عمل مسرفانه انجام می دهند و به جای اینکه در ماه رمضان وسیله‌ای بشوند برای نزدیکی روحی به فقرا و مستمندان، با این عمل، با این حرکت، خود را در لذات جسمانی غرق می کنند.
امسال که بهار طبیعت با بهار قرآن همزمان شده است، سفره‌های افطار با دید و بازدیدهای نوروزی درهم می آمیزد و به قول شاعر که «چه خوش بود که برآید به یک کرشمه دو کار / زیارت حضرت عبدالعظیم و دیدن یار»
اساتید اخلاق برای سفره سحری و افطار آدابی را ذکر کرده‌اند تا ببینیم از نظر اخلاقی در کدام مرتبه قرار داریم. آیت‌الله میرزا جواد ملکی تبریزی استاد اخلاق امام خمینی(ره) در کتاب المراقبات ضمن بیان انواع نیت افطاری و سحری، روزه داران ماه مبارک رمضان را به چند گروه تقسیم کرده است: عده‌ای مانند کسانی که به طور معمول غذا می‌خورند، فقط جهت رفع گرسنگی و لذت تغذیه، در کنار سفره افطاری و سحری می نشینند. گروهی علاوه بر این، قصد استحباب و نیرو گرفتن برای عبادت را ضمیمه آن می کنند و گروه سوم، کسانی هستند که هدف آنان از افطاری و سحری فقط این است که مطلوب آقا و مولایشان بوده و کمکی برای عبادت اوست و به همراه این نیت، آداب مطلوب آن را نیز از قبیل ذکرها و چگونگی خوردن رعایت کرده و اعمال مستحبی که شامل خواندن قرآن و دعا و حمد خداست را قبل و بعد و در اثناء افطار و سحری انجام می دهند.
ملکی تبریزی معتقد است که روزه داران از نظر تغذیه به پنج دسته تقسیم می شوند:
۱- تغذیه برخی از راه حرام است که این گروه مانند باربرهایی هستند که بار مردم را به منزلشان می رسانند. به همین دلیل پاداش، مربوط به صاحب غذا بوده و روزه دار فقط از گناه ظلم و غصب خود بهره مند می شود و به عبارت دیگر کار این دسته مانند کار کسی است که سوار بر چهارپای غصبی شده و خانه خدا را با آن طواف کند.
۲- تغذیه گروهی دیگر از روزه داران، شبهه‌ناک است که این دسته به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ دسته اول کسانی هستند که این مشتبه به حرام واقعی، در ظاهر برای آنان حلال است و دسته دوم حتی در ظاهر نیز برای آنان حلال نیست. دسته اول حکم کسی را دارد که تغذیه او حلال است؛ گرچه یک درجه از او پایین تر است و دسته دوم حکم کسی را دارد که غذای حرام می خورد؛ گرچه یک درجه از او بالاتر است.
۳- سومین گروه از تغذیه روزه‌داران مربوط به آن کسانی است که تغذیه حلال دارند ولی سفره آنان رنگین بوده، از چند نوع غذا استفاده کرده و پرخوری می کنند که این دسته مانند انسان های پستی هستند که در حضور دوست خود، به کارهایی می‌پردازند که او خوشش نمی‌آید و دوست، انتظار دارد که آنان از چیزی جز یاد و نزدیک شدن به او لذت نبرند. چنین بنده‌ای لیاقت مجلس دوستان را نداشته و باید او را با چیزی که دوست دارد؛ تنها گذاشت و شایسته است او را بنده شکمش بدانیم نه بنده پروردگارش.
۴- عده‌ای نیز از دسته فوق تجاوز کرده و کارشان به اسراف و ریخت و پاش و تلف کردن رسیده و حکم این دسته مانند کسانی است که غذایشان حرام است و بهتر است به جای این که او را مطیع تلقی کنیم؛ چنین شخصی را گناهکار بدانیم.
۵- پنجمین گروه شامل کسانی است که هم کسب و کار، و هم تغذیه آنها حلال بوده و از خوش‌گذرانی و اسراف دور هستند و برای خدا تواضع کرده و در مقدار خوردنی و آشامیدنی به مقدار حلال و غیر مکروه بسنده می‌کنند. آنان غذای خوشمزه نخورده و به یک خورش اکتفا کرده، یا بعضی از چیزهای زیادی و لذت‌ها را ترک می کنند. درجات آنان پیش پروردگاری که مراقب تلاش ها و مراقبت های آنان است؛ محفوظ است؛ شکرگزار آن بوده و پاداش آن را می دهد. این گروه در هنگام گرفتن پاداش، به اندازه سر سوزنی به آنان ظلم نشده و خدا پاداشی بهتر از عمل آنها، به آنان داده و بی حساب و با فضل خود به آنان می بخشد و کسی نمی داند چه نعمت های گران‌قدری برای آنان ذخیره شده که به ذهن کسی خطور نکرده است.
شاید برخی بگویند در این وضعیت اقتصادی که برخی از مردم دچار مشکلات اقتصادی هستند و قادر به پهن کردن سفره افطار مختصر برای خود و خانواده نیستند؛ چه رسد به این که در فکر افطاری‌های رنگین باشند، ولی عده‌ای نه به خاطر خدا که از روی چشم و هم‌چشمی و مثلا حفظ آبروی خود تلاش می‌کنند تا سفره‌هایی اشرافی چرب و شیرین خود را به رخ دیگران بکشند. همان‌گونه که در آموزه‌های دینی تاکید شده، یکی از دلایل روزه‌داری، علاوه بر یادآوری تشنگی و گرسنگی روز قیامت، احساس همدردی با نیازمندان و افراد ضعیف است و برپا کردن سفره‌های افطاری ساده علاوه بر این که سبب جلوگیری از اسراف و زیاده روی می شود، باعث جلب محبت الهی و پاداش افطاری دادن‌های بیشتر می شود.
نظر شما