آتش سوزی مراتع و جنگل‌ها، کابوس فصل گرما

به گزارش ایرنا، لرستان دارای یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل و حدود یک میلیون هکتار مرتع است، سرمایه ای بی نظیر که حفاظت از آن مسوولیتی بزرگ محسوب می‌شود، فعالان این عرصه در عین حال که بر پیشگیری از آتش سوزی و به کارگیری نیروهای بومی و محلی تاکید می کنند از صرف بودجه، اعتبار و تامین تجهیزات مورد نیاز هم غافل نیستند، زنجیره ای که هر کدام باید به درستی در موقعیت مناسب استفاده شده تا این سرمایه به خوبی حفظ شود.

این روزها که به تازگی روز جهانی محیط زیست (۱۶ خردادماه) را پشت سرگذاشته‌ایم‌ باید به یاد داشته باشیم که اتفاقات و رخدادهایی طبیعی و انسان ساز در زمین در حال وقوع است که تاثیرات و پیامدهای آن به نحوی می تواند در زندگی ما موثر باشد.

یکی از این اتفاقات آتش سوزی مراتع و جنگل هاست که روزانه اخبارش را در شبکه های اجتماعی و رسانه های محلی و سراسری مشاهده می‌کنیم، این حوادث معمولا ابتدا توسط مردم محلی و بعد توسط فعالان اجتماعی در شبکه های اجتماعی و سایت های محلی خبررسانی شده و افراد محلی و دغدغه مندان را به یاری می طلبند، تا بتوانند جلوی گسترش آتش سوزی و سوختن جنگل ها و مراتع را گاه با دست خالی و یا شاخه ای درخت بگیرند و در این مسیر جان و سلامت خود را نیزبه خطر می اندازند.

سال های پرباران پوشش گیاهی خوب را به همراه دارد و مراتع پربار می شوند و این روی خوش ماجراست که نیاز به مدیریت دارد چرا که با رسیدن فصل گرما، پوشش گیاهی بالا خطر آتش سوزی را بیشتر می کند و این نکته به ما یادآوری می کند، تغییر اقلیم مخاطره ای جدی است که اگر به هوش نباشیم هم خشکسالی و هم ترسالی اش می‌تواند موجب آسیب و خطر باشد.

ایجاد ۸۰ کیلومتر آتش بر در مراتع بروجرد

به گفته رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بروجرد همزمان با فصل گرما مواردی از آتش سوزی مراتع رخ می دهد و امسال نیز با توجه به بارش ها و بالا آمدن پوشش گیاهی، هفت نقطه بحرانی حریق در مراتع و منابع طبیعی بروجرد شناسایی شده که این مناطق شامل هیراب، آق‌بلاق، آبسرده، ورکوه، ونایی، شیخ میری و چغابل است.

یحیی کریمی اظهار کرد: امسال در مراتع و منابع طبیعی شهرستان بروجرد ۸۰ کیلومتر آتش بر ایجاد شده و با یک تشکل مردم نهاد قرارداد دیده بانی بسته شده که به مدت چهار ماه در امر پیشگیری و اطفای حریق با منابع طبیعی شهرستان همکاری داشته باشد.

وی با بیان اینکه سال گذشته ۱۱ مورد آتش سوزی مراتع در شهرستان رخ داد، بیان کرد: بعد از فصل برداشت محصول، کشاورزانی که نسبت به آتش زدن کاه و کلش زمین خود اقدام می کنند علاوه بر آسیب به خاک زراعی باعث سرایت آتش سوزی به مراتع و زمین های کشاورزی اطراف می شوند.

کریمی با اشاره به اینکه از طرف جهاد کشاورزی و منابع طبیعی در این خصوص هشدارهای لازم داده شده است، اضافه کرد: در پنج مرکز خدمات شهرستان بروجرد کلاس هایی با همین مضمون برای کشاورزان با همکاری جهاد کشاورزی و منابع طبیعی برگزار شد.

وی یادآور شد: برخی برای اینکه مراتع را به زمین زراعی تبدیل کنند به صورت عمدی به آتش زدن مراتع و از بین بردن پوشش گیاهی اقدام می کنند و در مواردی هم به دلیل اختلافات طایفه ای نسبت به آتش سوزی مراتع اقدام می شود که در هر ۲ صورت فرد مرتکب جرم که با تشکیل پرونده تحویل مراجع قضایی خواهد شد.

رییس منابع طبیعی و آبخیزداری بروجرد ادامه داد: در مواردی نیز بر اثر بی احتیاطی گردشگران و روشن کردن آتش و خاموش نکردن آن به صورت صحیح و کامل همزمان وزش باد باعث آتش سوزی می شود.

کریمی با تاکید بر ضرورت مشارکت همگانی در حفاظت از منابع طبیعی گفت: افراد می توانند در صورت مشاهده آتش سوزی در مراتع و منابع طبیعی بروجرد با شماره ۱۵۰۴ و ۱۳۹ تماس بگیرند.

وی تاکید کرد: همچنین داوطلبان طبیعت دوست می توانند با مراجعه به سایت همیار طبیعت و یا با همراه داشتن مدارک شناسایی به اداره منابع طبیعی مراجعه و به عنوان همیار طبیعت ثبت نام کنند و به صورت افتخاری در امر اطفای حریق همکاری کنند.

آتش سوزی های عمدی، چالش مهم محیط زیست

رییس اداره حفاظت محیط زیست بروجرد گفت: مهمترین چالش زیست محیطی شهرستان در بخش طبیعی، تغییر کاربری و تبدیل اراضی و مراتع به خصوص در حاشیه تالاب بیشه دالان است که افرادی برای رسیدن به این مقصود به آتش سوزی های عمدی در حاشیه این تالاب اقدام می کنند.

اصغر بلکی وند اظهار کرد: برخی افراد به منظور افزایش غیر مجاز مساحت زمین‌های زراعی خود اقدام به آتش زدن مراتع و بیشه زارهای مجاور نموده، که همواره مورد برخورد قانونی در این خصوص قرار می گیرند.

وی افزود: با هر آتش سوزی که در تالاب رخ می دهد علاوه بر تخریب این زیستگاه ارزشمند، شماری از جانوران و پرندگان این منطقه تلف و تعدادی از پرندگان نیز مجبور به مهاجرت می شوند.

آتش سوزی مراتع و نبود تجهیزات لازم

به گفته مدیرعامل سازمان آتش نشانی بروجرد امکانات و تجهیزات موتوری آتش نشانی بروجرد برای اطفای حریق مراتع کافی نیست، برای خاموش کردن آتش در مراتع باید گروه‌های محلی، روستاییان، هلال احمر و بسیج نیز همکاری کنند.

به همان نسبت که آموزش و فرهنگ سازی در پیشگیری از آتش سوزی ها در مراتع، جنگل و زمین های کشاورزی موثر است، داشتن امکانات و تجهیزات مورد نیاز و واکنش سریع به هنگام وقوع آتش سوزی می تواند اثرگذار باشد. در این خصوص فعال محیط زیست می گوید: با توجه به پیامدهای گسترده آتش سوزی ها در زندگی مردم و محیط زیست، باید این مسئله به عنوان دستور کار فوری سازمانهای ذیربط در فصول گرم به خصوص در سال‌های پرباران تر قرار گیرد، این اقدامات نباید صرفا به اقدامات مقابله ای و یا مداخله ای محدود شود بلکه اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی در صدر برنامه ها و اقدامات نهادهای مرتبط و سازمان‌های مردم نهاد متولی امور محیط زیستی قرار گیرد.

سهیل سرمدی افزود: به این معنا که این سازمان‌ها نباید فقط منتظر وقوع آتش سوزی باشند تا با تجهیز امکانات به دنبال اطفای حریق باشند بلکه با استفاده از امکانات و تجهیزات پیشرفته ای که امروزه به مدد رشد تکنولوژی و ارتقای سیستم های نرم افزاری و رایانه ای و تولید پهپادها و رشد هوش مصنوعی ایجاد شده می توان مناطق مستعد آتش سوزی را شناسایی و با اقدامات حفاظتی مثل ایجاد اتش بر و یا نوعی وجین و از بین بردن علف های هرز و یا ایجاد رطوبت در چنین مناطقی از بروز اتش سوزی جلوگیری و یا در صورت بروز دامنه گسترش آن را محدود کرد.

این فعال محیط زیست با تاکید بر اینکه اولویت اصلی نهادی و سازمانی و حتی اجتماعی باید اقدام پیشگیرانه و مراقبتی و در گام بعدی نیز اقدامات مداخله ای باشد، اظهار کرد: به این صورت که نیاز به ایجاد ایستگاه های اورژانس محلی و منطقه ای در فصول گرم و خشک سال به منظور مقابله با اطفای حریق با امکانات پیشرفته و به روز فراهم شود و استفاده از ماشین های آتش نشانی به روز و پهپاد و هلیکوپترهای مجهز یکی از روش هایی است که در دنیای امروز بسیار به کار برده می شود و این تجهیزات در کنار مصارف دفاعی در اقدامات محیط زیستی هم باید بکار برده شوند.

سرمدی ادامه داد: سالهاست که کنشگران اجتماعی زاگرس و دیگر مناطق ایران دلسوزانه و با گذشتن از سلامت و جان خود با دست خالی به مقابله با این آتش سوزی ها می روند و ضرورت دارد این افراد و انجمن ها نه فقط با امکانات پیشرفته و مناسب تجهیز شده بلکه در کنار آن، آموزش های لازم را نیز در مقابله با آتش سوزی فرا گیرند تا در چنین مواقعی جان و سلامت خود را به خطر نیندازند.

وی یادآور شد: معمولا آتش سوزی ها هم علل طبیعی و هم علل انسانی دارد، بالا رفتن دمای هوا و خشکی زمین و کاهش رطوبت هوا در سال‌های اخیر به خاطر تغییر اقلیم تشدید شده و این خود یکی از علل طبیعی آتش سوزی هاست ولی نباید از علل انسانی و مدیریتی عمدی و سهوی نیز غافل شد.

این فعال محیط زیست ادامه داد: پیامدهای این گونه آتش سوزی ها صرفا در سوختن درختان و یا ازبین رفتن مراتع و گیاهان خلاصه نمی شود بلکه باعث از بین رفتن ذخیره ژنتیکی گیاهان و سلسله انواع و گونه هایی از درختان و گیاهان که در طول قرن ها انباشته شده می شود.

سرمدی افزود: این روند باعث از بین رفتن جانوران و حشرات در این مناطق شده و یا باعث مهاجرت انواع دیگری از پرندگان یا حیوانات به مناطق دیگر می شود که قبلا در این مناطق سکونت داشته اند، علاوه بر این با سوخته شدن علوفه و مراتع زمین این مناطق نیز سست و ضعیف شده و در سالهای بعدی می تواند در اثر تابش نور افتاب و یا بارش های باران تند دچار فرسایش شود.

به گفته این فعال محیط زیست نباید از یاد برد که حتی با فرض احیای این مراتع و جنگل ها بعد از آتش سوزی به سالها کار جدی و مداوم نیاز دارد که در این شرایط کمتر امکان چنین کارهایی وجود داشته و به خصوص درختی مثل بلوط که قدمت ۱۰۰ سال دارد و احیای آنها به این راحتی نیست.

پیشگیری موثرترین راهکار برای مقابله با آتش سوزی است

مظفر افشار معروف به پدر بلوط ایران را در لرستان همه می شناسند، او مرد شعار و تبلیغات نیست، وجودش سرشار از عشقی است که در انس با طبیعت و ترمیم زخم‌هایش خلاصه می‌شود و بی‌صدا و بی‌ادعا کارش را انجام می‌دهد.

در میانه های یک روز گرم خردادماه در حالی‌که مشغول درو کردن علف های خشک پای درختان با شعاع مناسب به منظور پیشگیری از رسیدن آتش به تنه درختان است در گفت و گو با ایرنا می گوید: ۴۰ سال از عمرم را در زمینه آتش سوزی ها و راهکارهای پیشگیری و مقابله با آن فعالیت کرده‌ام.

وی که همواره پیشاپیش همگان بر سینه‌ عریان کوه‌ها و صخره‌ها، درخت می‌نشاند و زندگی می‌بخشد و از درختان مراقبت می کند، می گوید: پیشگیری مهمترین و موثرترین راهکار در خصوص آتش سوزی ها است وگرنه زمانی‌ که اتش روشن می شود مجهزترین امکانات را هم داشته باشیم بخشی از طبیعت، درختان و مراتع از بین می رود.

افشار که بی چشم داشت دل به آبادانی طبیعت بسته با تاکید بر اینکه پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، افزود: ایجاد آتش‌بر یکی از راهکارهای مناسب و بدون هزینه‌ای است که در مهار آتش‌سوزی‌ها تاثیر بسیار زیادی دارد که برای اجرای آن می‌توان از نیروهای بومی استفاده کرد.

پدر بلوط ایران ادامه داد: آتش برها بهتر است در فصلی که گیاهان و علف ها هنوز سبز هستند ایجاد شود مثلا در استان لرستان بهتر است که اسفندماه صورت گیرد.

وی تاکید کرد: عرض خط آتش بر باید حدود ۲ متر باشد تا اگر آتش از پایین سرایت کرد آن خطی که تراکتور ایجاد کرده آتش از آن عبور نکند و به سمت بالا زبانه بکشد.

وی افزود: از طریق شوراهای روستاها می توان به موقع در پیشگیری از آتش سوزی ها اقدام کرد به شرطی که امکاناتی از قبیل کفش مخصوص و بنزین موتور آنها تامین شود، در مناطقی که مربوط به منابع طبیعی و محیط زیست است مثل سفید کوه لرستان می توان در هر روستایی به چند نفر از ساکنان موتور سوار روستاها تضمین داد که اگر این منطقه آتش سوزی رخ ندهد به شما حقوق پرداخت می شود.

افشار با تاکید بر اینکه افراد محلی را باید تشویق کرد، گفت: بخشداری ها موثر هستند، در کنار جاده های خاکی برش ها و تیغ هایی باید انداخته شود زیرا در حاشیه راه‌ها برخی مواقع ته سیگاری باعث آتش سوزی مراتع و زمین‌های کشاورزی می شود.

وی اضافه کرد: باید مسوولان ارشد استانی تلاش کنند و اعتباری اختصاص و هزینه شود زیرا با دست خالی نمی توان همه اقدامات را انجام داد، امروزه نیروهای مردمی و بومی باید دلگرم و حقوقی به آنها پرداخت شود تا با امیدواری و دلخوشی بیشتری مانع از آتش سوزی ها شوند.

پدر بلوط ایران می گوید: به کار گرفتن نیروهای بومی و محلی که نزدیکی با جنگل ها دارند نقش موثری دارد باید به مدت سه تا چهار ماه که اوج گرما است و خطر آتش سوزی وجود دارد حقوقی برای این افراد در نظر گرفته شود و با تامین وسایلی برای آنها در کنترل و پیشگیری از آتش سوزی ها بهره گرفت.

وی با اشاره به اینکه قیمت هر درخت بلوط بالای ۵۰ ساله تا ۸۰ میلیارد ریال تخمین زده شده است، گفت: درختی بلوطی که ۲ هزار سال قدمت دارد مشخص شده که چقدر می تواند اکسیژن ایجاد و در دفع سموم هوا نقش داشته باشد، در تامین آب‌های زیر زمینی موثر و چقدر مانع از فرسایش خاک می‌شود و بنا بر این موارد است که به صورت واقعی قیمت آن تعیین خواهد شد.

افشار افزود: وقتی درختان تنومند ما از بین بروند زیان های زیادی وارد می کند و ما باید به فکر آیندگان هم باشیم، تجربه من در طول سالیان زیاد نشان می دهد که هر جا که خط آتش بر ایجاد شده آتش سوزی رخ نداده است.

وی با بیان اینکه لرستان دارای یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل و حدود یک میلیون هکتار مرتع است، اضافه کرد: حفاظت از این سرمایه نیروی عظیمی نیاز دارد که موثرین راه به همکاری گرفتن بخشداران و فرمانداری ها است، و باید در هر روستایی که نزدیک جنگل است از نیروهای محلی کمک گرفته شود و آنها را با دریافت حقوق دلگرم کرد و کفش مورد نیاز و یا بنزین موتور افراد محلی تامین تا همکاری داشته باشند.

افشار با اشاره به اینکه زاگرس با یک هزار و ۳۰۰ کیلومتر طول و ۲۰۰ کیلومتر عرض ۱۱ استان را در خود جا داده است، یادآور شد: زاگرس ۴۵ درصد آب شیرین کشور را تامین می کند که حدود ۷۰ درصد آن توسط جنگل های ما تامین می شود و اگر این جنگل ها را از دست بدهیم ۳۰ تا ۴۰ سال دیگر ما با بحران بی آبی شدید مواجه خواهیم شد.

وی با تاکید بر اینکه پیشگیری مهم است، افزود: در عین حال نباید از نبود امکانات لازم غافل شد به عنوان مثال زمانی که آتش در بالای سفید کوه رخ می دهد در بهترین حالت چهار ساعت طول می‌کشد تا نیروها به بالای کوه برسند که در این مدت بخش عظیمی از منابع طبیعی و مراتع از بین می‌رود می شود ولی اگر بالگرد داشته باشیم با سرعت عمل بالاتری اقدام خواهد شد.

افشار که هر روز حدود ساعت چهار صبح راهی بام خرم آباد می شود تا با علاقه ای راستین حفاظت از سرمایه ای ملی را به جا آورد، خودش بی چشم داشت آنچه که باید را انجام می دهد اما وقتی صحبت از به کارگرفتن همکاری دیگران می شود واقع بین است و خوب می داند که همه نمی توانند صرفا بنا بر دغدغه های محیط زیستی کار کنند و باید و منطقی است که با دلخوشی هایی هر چند کوچک نیروهای محلی را پای کار آورد تا بتوان از سرمایه عظیمی که همتایش را نمی توان در جایی دیگر یافت حفاظت کرد و به دست آیندگان هم رسانید.