سیگنال‌های فراموشی؛ آلزایمر خط پایان نیست

نام بیماری آلزایمر یا به زبان خودمانی همان فراموشی، مو را بر تن هر کسی سیخ می‌کند چراکه این بیماری مشکلات زیادی از مشکلات نگهداری تا بی‌اختیاری و از یاد بردن همه چیز و همه کس را به دنبال دارد و این در حالیست که آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد بیش از ۸۰۰ هزار نفر مبتلا به آلزایمر در کشور زندگی می‌کنند و بنا به اطلاعات انجمن آلزایمر ایران، بیش از یک میلیون نفر در کشور مبتلا به دمانس (انواع مشکلات شناختی) که ۷۰ درصد آن را آلزایمر تشکیل می‌دهد، هستند و می‌توان گفت هر هفت دقیقه یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود.

آلزایمر یا بیماری فراموشی، یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که در اثر آن به تدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود؛ البته با بالا رفتن سن، اندکی فراموشکار شدن در افراد طبیعی است اما در بیماری آلزایمر این اختلال حافظه به تدریج پیشرفت می‌کند به طوریکه یک هشتم از افراد دارای ۶۵ سال و بیشتر، این حالت مخرب زوال عقل را دارند.

نگاهی به چگونگی پیدایش علائم آلزایمر در یک بیمار

هرچند بروز برخی علائم اولیه، زنگ خطر آلزایمر را به صدا درمی‌آورد اما نکته فاجعه‌بار آنجاست که مسائلی مانند عدم آگاهی از این بیماری، شرم از ابراز بیماری و ناآشنایی با آلزایمر موجب سرعت گرفتن پیشرفت آن می‌شود.

یکی از فرزندان بیمار آلزایمری درباره چگونگی ابتلای مادرش به آلزایمر می‌گوید: فهمیدن اینکه مادرم به آلزایمر مبتلا شده است، یکی از بدترین روزهای زندگی من بود. همه علائم هشدار دهنده وجود داشت، اما متاسفانه مادرم به خاطر شرم از فراموشی‌هایش بر روی آنها سرپوش گذاشت.

وی درباره علائم آلزایمر در مادرش گفت: ما متوجه علائم کوچکی شدیم، مانند فراموشی، سردرگمی، تهمت زدن و از یادبردن پرداخت قبوض. با این حال، ما روی این علائم چشم پوشیدیم و گفتیم به دلیل پیری اوست. یادم می آید که او به من زنگ زد و گفت که حلقه ازدواجش را گم کرده و نمی‌دانست آن را کجا گذاشته است. بالاخره یک روز که بیرون رفته بود، راه را گم کرد و نتوانست راه خانه را پیدا کند. خوشبختانه به طور اتفاقی یکی از آشناها او را شناخته و توانسته بود به او کمک کند تا به خانه برود. اینجا بود که فهمیدیم یک چیزی درست نیست.

این دختر جوان اضافه کرد: از دست دادن حافظه مادرم چیزی بیشتر از فراموشی‌های موقتی روزمره بود و کم کم متوجه شدیم این فراموشی‌ها ربطی به بالا رفتن سن او ندارد. بنابراین برای او وقت دکتر مغز و اعصاب گرفتیم و بعد از آزمایشات و ام. ار. آی متوجه شدیم مادرم آلزایمر دارد. موقع شنیدن این خبر، بدنم بی‌حس شد چون نمی‌دانستم با این بیماری، وضعیت رابطه من با مادرم چطور می‌شود.

علائم اولیه آلزایمر: از مکث طولانی در گفتار تا آهسته راه رفتن

بزرگترین عامل خطرساز ابتلا به دمانس و بیماری آلزایمر افزایش سن است. شیوع دمانس متوسط تا شدید در جوامع تا حدود پنج درصد جمعیت نرمال بالای ۶۵ سال را شامل می شود و میزان این شیوع در جمعیت بالای ۸۵ سال به ۴۰ درصد می رسد. با این وجود نکته فاجعه بار اینجاست که براساس گزارش انجمن آلزایمر ایران، سن ابتلا به آلزایمر در کشور بسیار پایین آمده است.

بارزترین علامت اولیه آلزایمرکاهش حافظه است که نباید آن را با فراموشی‌های گذرا قاطی کرد! در فراموشی‌های روزمره ما بعد از مدتی آن موضوع را به یاد می‌آوریم اما در آلزایمر اینگونه نیست. کاهش عملکرد حرکتی، رفتاری و اختلال در سخن گفتن از جمله علائم اولیه آلزایمر است. محققان دانشگاه آلبرتا در کانادا، مکث‌های طولانی هنگام صحبت کردن و گفتار را از علائم اولیه آلزایمر می‌دانند. محققان فرانسوی نیز احتمال می‌دهند که آهسته رفتن می‌تواند یکی از علایم اولیه آلزایمر باشد. محققان دانشگاه ادینبورگ نیز در مطالعه طولانی مدت خود متوجه شدند که تضعیف مهارت های مسیریابی از اولین پیش نشانه‌های ابتلا به آلزایمر است و گم شدن می‌تواند علامت هشدار آلزایمر باشد.

همچنین مطالعات محققان کلینیک مایو نشان می‌دهد کاهش حس بویایی می‌تواند اولین نشانه آلزایمر باشد و محققان بیمارستان زنان و بریگام آمریکا نیز دریافته‌اند که اضطراب می‌تواند یک نشانگر پویای ابتلا به مراحل اولیه بیماری آلزایمر باشد.

بیشتر بخوانید

اضطراب می تواند نشانه اولیه بیماری آلزایمر باشد

به گفته بابک زمانی متخصص مغز و اعصاب، آلزایمر می‌تواند سبب تغییرات رفتار و پریشانی شود. ممکن است بیمار در محلی آشنا گم شود. بی‌ثباتی خلقی و لغزش در قضاوت نیز عوارض رایج آن هستند. بهداشت ضعیفی نیز دارد. افرادی که قبلا شیک پوش بودند ممکن است لباس‌های آلوده پوشیده و شستن موهای سرشان را فراموش کنند.

وی ادامه داد: دشواری در انجام حساب کتاب‌های مالی، اغلب یکی از اولین علایم این بماری است. اختلالات خلقی، روانی، آشفتگی و بی‌ثباتی خلق و تحریک‌پذیری، ترس و اضطراب، افسردگی و یا دلمردگی، ضعیف تدریجی عواطف، بدبینی‌ و بی‌اعتمادی، بی خوابی و آشفتگی خواب، بی‌قراری ‌و پرسه‌زدن بی‌هدف و یا بی‌حرکت یکجا نشستن، تکرار یک رفتار یا بیان یک عبارت به صورت مکرر، برداشتن وسایل دیگران، تغییر تدریجی شخصیت بیمار و کاهش ‌تعادل‌ فیزیکی و مهارت‌های‌ حرکتی ‌و هماهنگی میان آنها در راه ‌رفتن، غذاخوردن، لباس‌ پوشیدن، استحمام از دیگر علایم فرد مبتلا به این بیماری است.

این پزشک خاطرنشان کرد: هیچ آزمایش ساده‌ای برای تشخیص آلزایمر وجود ندارد. آزمایش‌های غربالگری می‌توانند مهارت‌های هیجانی یا حافظه کوتاه مدت بیمار را اندازه گیری کنند. می‌توان برای پیشگیری از سایر مشکلات مانند سکته یا تومور از آزمایش های عصب شناختی و اسکن های مغزی استفاده کرد.

نقش ژنتیک و سیگار در ابتلا به آلزایمر

تاکنون مطالعات متعددی برای اثبات نقش ژنتیک و سابقه خانوادگی در ابتلا به آلزایمر انجام شده است هرچند از عواملی مانند ضعف شنوایی و سنگینی گوش، داروهای خواب آور، داروهای کاهش دهنده اسید معده، کمبود ویتامین D، استرس و افسردگی، احساس تنهایی، شخصیت ناپایدار، دیابت و فشارخون، استعمال سیگار، وزن نامناسب، سبک زندگی ناسالم و ضربه‌های مغزی در بروز آلزایمر نباید غفلت کرد.

فرد معتاد به مصرف سیگار نه تنها به ریه خود آسیب می‌زند و خطر ابتلا به سرطان را بالا می‌برد، بلکه به مغز خود نیز صدمه وارد می‌کند، زیرا نیکوتین و امثال آن باعث تنگی عروق می‌شود. همین امر سبب اختلال در رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به مغز و در نتیجه بروز آسیب‌های شناختی و در نهایت دمانس می‌شود.

به گفته معصومه صالحی مدیر عامل انجمن آلزایمر ایران، بیماری آلزایمر بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از طریق ژن انتقال می‌یابد اما با پیشگیری از زمان جوانی درصد ابتلای ژنتیک، کاهش زیادی خواهد داشت و در برخی از انواع دمانس درصد انتقال از طریق ژن کمی افزایش بیشتری دارد.

اهمیت شناسایی علائم اولیه آلزایمر در بهبود کیفیت زندگی بیمار

معمولا افراد مبتلا به آلزایمر دیر متوجه علائم فراموشی خود می‌شوند یا اینکه به آنها بی‌توجهی کرده یا به دلایل مختلف از ابراز آن، احساس شرم یا حتی ترس دارند. درصورتیکه توجه به علائم اولیه آلزایمر و مراجعه به موقع به پزشک و آغاز جلسات مشاوره‌ای می‌تواند تاثیر بسزایی در بهبود کیفیت زندگی بیمار داشته باشد.

افروز صفاری فرد معاون پیشگیری از معلولیت‌های مرکز توسعه پیشگیری بهزیستی کشور در این باره با اشاره به اجرای برنامه غربالگری و ارزیابی دمانس از سوی بهزیستی برای ۱۲۰ هزار سالمند در بازه سنی ۶۰ تا ۷۵ سال به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به اینکه ما می‌توانیم با آزمون‌های غربالگری شروع بیماری دمانس را سریع تر تشخیص دهیم؛ در نتیجه برای بیماران امکان مداخلات بهنگام فراهم می‌شود و می‌توانند سیر بیماری را کندتر کنند. هر یکسال که زودتر این بیماری تشخیص داده شود، با ارائه مداخلات بهنگام از معلولیت ناشی ازبیماری و علائم بیماری کاهش می‌یابد.

وی خاطرنشان کرد: براساس گزارش سازمان سلامت جهانی تا سال ۲۰۵۰ جمعیت سالمندان ایران به حدود ۲۶ میلیون نفر خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود جمعیت ایران به یک جامعه پیر تبدیل شود پس لازم است با بیماری‌های شایع دوران سالمندی بتوانیم اقدامات لازم را برای آن انجام دهیم.

صفاری فر افزود: بیماری آلزایمر، شایع‌ترین علت سندروم دمانس است که به دلیل تخریب نورون‌های مغزی ایجاد و در سالمندان باعث افت وضعیت شناختی می‌شود. در نتیجه منجر به تخریب شدید حافظه، قضاوت، جهت‌یابی و شناخت در افراد سالمند می‌شود و باعث می شود عملکرد اجتماعی و خانوادگی فرد مختل شود و نیاز به مراقبت‌های مداوم طبی و روانی داشته باشد. این موارد تاثیراتی هم برای زندگی فرد و افراد خانواده او دارد.

به گفته معصومه صالحی رئیس انجمن آلزایمر ایران نیز مداخلات درمانی و مراقبتی مانند دارو و روانشناسی حتی در مراحل اولیه بروز بیماری می‌تواند موثر و کارساز باشد و موجب بهبود اختلال شناختی، حفظ استقلال فردی و کیفیت زندگی بیمار می شود و برگزاری جلسات مشاوره برای مراقبان و سالمندان می‌تواند موجب بهبود خلق و خو و کاهش فشار روانی ناشی از بیماری آلزایمر شود.

تسلیم آلزایمر نشوید

بسیاری از بیماران و اطرافیان آنها با شنیدن نام آلزایمر پر از حس ناامیدی می‌شوند درحالیکه داشتن روحیه خوب از الزامات جنگ با یک بیماری است و از سوی دیگر به گزارش ایرنا، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که از نوعی نانوذرات پلیمری می‌توان برای کمک به درمان بیماری آلزایمر استفاده کرد.

خیلی‌ها فکر می‌کنند بیماری آلزایمر قرار است یک نقطه باشد و همه چیز تمام شود. اما این پایان نیست! به جای آن یک کاما قرار دهید و ادامه دهید.یکی از فرزندان یک بیمار آلزایمری در این باره می‌گوید: هنگام شنیدن ابتلای پدرم به آلزایمر، مملو از احساس شدید درد، ناامیدی، عصبانیت، ترس و پشیمانی بودم چون نمی دانستم چه چیزی در انتظار ما است. فهمیدن اینکه پدرم به آلزایمر مبتلا شده است زندگی من را زیر و رو کرد. پس از هضم خبر ابتلای او به آلزایمر، شروع به تحقیق در مورد تاثیر مهم این بیماری بر زندگی او کردم. می‌دانستم که او به کمک نیاز دارد، نقش‌ها تغییر می‌کند و تا حد امکان از طرف خانواده، دوستان و جامعه باید حمایت شود. اما این را هم می‌دانستم که اگر بخواهیم این بیماری را شکست دهیم، دیدگاه ما باید تغییر کند! به جای اینکه به تاثیر منفی این بیماری نگاه کنم، تصمیم گرفتم از داستان خود برای تشویق دیگران استفاده کنم. فهمیدن اینکه فرد مورد علاقه شما به آلزایمر مبتلا شده است، احساس خوبی ندارد، اما داستان شما نباید به همین جا ختم شود.

وی افزود: خیلی‌ها فکر می‌کنند بیماری آلزایمر قرار است یک نقطه باشد و همه چیز تمام شود. اما این پایان نیست! به جای آن یک کاما قرار دهید و ادامه دهید. هرچند به ما گفتند که آلزایمر پدرم منجر به مرگ خواهد شد اما قرار نیست با بیماری پدرم مانند حکم اعدام رفتار کنیم. ما تصمیم گرفتیم بجنگیم و زنده بمانیم!