ایزوگام بر پشت بام؛ مرمت بازار تاریخی وکیل شیراز حاشیه‌ساز شد

به گزارش ایرنا، نحوه مرمت بناهای تاریخی ایران و استان فارس بارها موجب واکنش و اعتراض متخصصان و دوستداران میراث فرهنگی شده است.

بازار وکیل، میراث به یادگار مانده از دوران زندیه و زمانی که شیراز پایتخت ایران بود، همچنان محل داد و ستد مردم و بازاریان است اما طی سال‌های گذشته،‌ همواره سخنانی درباره پایان تلخ فعالیت و نابودی این بازار و بازارهای تاریخی مشابه در پی رخدادی غیرمترقبه و یا بی‌توجهی نسبت به بهسازی و مرمت آن مطرح بوده است.

در آخرین رخداد از این دست،چسباندن ایزوگام بر پشت بام بازار وکیل انتقادات زیادی نسبت به این روش بهسازی و مرمت این بنای ارزشمند تاریخی به دنبال داشته است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی استان فارس طی روزهای اخیر درحالی تصویری از مرمت سرای گمرک در بازار وکیل شیراز را در فضای مجازی (اینستاگرام) بازنشر کرد که نشان می داد در پروژه مرمت این بنای تاریخی از ایزوگام استفاده شده است. 

بعد از انتشار این پست کارشناسان و متخصصان مرمت آثار باستانی در ایران اعلام کردند که استفاده از ایزوگام برای بناهای تاریخی مناسب نیست زیرا این روش معایب و ضررهایی به بنای تاریخی از جمله جلوگیری از تنفس طبیعی مواد و مصالح سنتی وارد می کند.

بعضی کارشناسان امر معتقدند که به کارگیری این روش پیشتر در بناهای تاریخی دیگر کشور نیز موجب ریزش بخش های از سقف ابنیه تاریخی ازجمله بناهای ارزشمند اطراف میدان نقش جهان اصفهان شده استبعضی کارشناسان امر معتقدند که به کارگیری این روش پیشتر در بناهای تاریخی دیگر کشور نیز موجب ریزش بخش های از سقف ابنیه تاریخی ازجمله بناهای ارزشمند اطراف میدان نقش جهان اصفهان شده است.

ایزوگام در برابر خورشید آسیب پذیر است

فعال میراث فرهنگی و پیشکسوت مرمت در ایران در این باره گفت: ایزوگام روی سطوح شیب‌دار و همچنین سطوح مسطح بیشتر از ۱۰سال دوام نمی‌آورد و حتی شرکت ایزوگام محصول را در سطح صاف ۱۰ سال ضمانت می‌کند و معتقد است بعد از گذشت یک دهه دوباره باید ایزوگام‌ها تجدید شود.

محمد حسن محبعلی افزود: برای مرمت گنبد و سطوح شیب دار بهترین روش قیرگونی است، ایزوگام مشکل پیدا می‌کند چراکه با تابش نور خورشید درزها باز می شود آب به زیر ایزوگام نفوذ پیدا می‌کند که یکی از نمونه‌های ناموفق ایزوگام در بناهای تاریخی مسجد شاه اصفهان بود که وقتی ایزوگام را بلند کردیم متوجه نم و رطوبت در بنا شدیم.

محبعلی با بیان اینکه چرا در مرمت بناهای تاریخی با وجود هشدارهای کارشناسان و متخصصان مرمت همچنان از ایزوگام استفاده می‌کنند، اعلام کرد: متاسفانه وضعیت بدنه کارشناسی میراث‌فرهنگی خوب نیست و بدون آنکه کار کارشناسی اصولی صورت گیرد برخی پیمانکاران اقدام به مرمت در مهمترین بناهای تاریخی می‌کنند که نتیجه‌ای جز تخریب به‌دنبال ندارد.

این پیشکسوت میراث‌فرهنگی ادامه داد: بازار وکیل یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین بازارهای تاریخی ایران است که سقف‌های آن شیب تندی دارد و در مرمت آن به‌هیچ‌وجه نباید از ایزوگام استفاده کرد.

دفاع میراث فرهنگی از روش مرمت با ایزوگام در بازار وکیل

سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس دوشنبه با دفاع از کار صورت گرفته، گفت: استفاده از عایق رطوبتی ایزوگام برای پوشش بخشی از بازار وکیل در شیراز به چند دلیل واقع‌بینانه قابل دفاع است.

افشین ابراهیمی در مصاحبه با ایرنا اظهار داشت: یکی از موارد کاری در پنج قرارداد مذکور در این بازار تاریخی جمع آوری عایق‌های رطوبتی فرسوده (ایزوگام) مربوط به دو تا سه دهه قبل و اجرای دوباره با همان عایق رطوبتی ایزوگام بوده است.

منابع مالی و نیروی انسانی، همیشه در اختیار نیستند که بتوان به اقدامات حفاظتی و مرمتی سالیانه با روش‌هایی مانند «اندود کاهگل» اقدام کرد، آن هم در شرایطی که با حجم خیره کننده‌ای از آثار تحت مراقبت مواجه هستیموی افزود: از آخرین باری که بام بازار وکیل شیراز با ایزوگام پوشانده شده دستکم دو دهه می‌گذرد و در این فاصله بروز عارضه‌ای که ناشی از کاربرد ایزوگام باشد ملاحظه نشده است.

این مقام مسئول گفت: حتی در تعدادی از بناهای موجود در مجموعه زندیه شیراز هم در دهه‌های گذشته از ایزوگام استفاده شده که با توجه به کیفیت مناسب اجرا آسیبی به دنبال نداشته است، تهویه مناسب به واسطه وجود روزنه‌های متعدد در زیر طاق‌ها و نقاط مختلف راسته بازار، ماندگاری رطوبت و دم کردگی را به حداقل ممکن می‌رساند و به همان نسبت احتمال عوارض و آسیب‌های ناشی از مکث رطوبت را کاهش می‌دهد.

ابراهیمی گفت: در حین عملیات مرمتی این بازار تاریخی تعداد زیادی از روزنه‌هایی که تاکنون مسدود بوده‌ مجددا بازگشایی می‌شوند و این امر به تهویه بهتر و کامل‌تر بازار کمک شایانی می‌کند و در واقع عایق رطوبتی ایزوگام چنانچه به درستی اجرا شود این امکان را فراهم می‌سازد که دست کم برای یک دهه، بام در برابر برف و باران مصون بماند و مانع از سرایت رطوبت به بام بازار و همچنین سطح تزئینات شود.

وی افزود: منابع مالی و نیروی انسانی، همیشه در اختیار نیستند که بتوان به اقدامات حفاظتی و مرمتی سالیانه با روش‌هایی مانند «اندود کاهگل» اقدام کرد، آن هم در شرایطی که با حجم خیره کننده‌ای از آثار تحت مراقبت مواجه هستیم.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس با بیان اینکه «اندود کاهگل» هرچند برای بدنه‌ها و پوشش‌های خشتی بهترین گزینه است، گفت: اما این پوشش برای سطوح آجری کارایی لازم را ندارد و حتی در مواردی خود یک عامل تهدید است زیرا کاهگل ساعت‌ها پس از بارندگی خیس می‌ماند و لایه آجری زیرین را مرطوب نگه می‌دارد و این بهترین فرصت برای شوره‌زنی و تخریب آجر است، همچنین کاهگل در برابر برف بسیار آسیب‌پذیر است و به راحتی یخ می‌زند و از هم می‌پاشد، اما ایزوگام این مشکلات را ندارد.

عملیات مرمت بازار وکیل شیراز با اعتباری معادل ۱۰۰ میلیارد تومان از محل مسولیت اجتماعی نفت در قالب ۱۴ پروژه با حضور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به طور رسمی در ۱۴ تیرماه امسال آغاز شد که از این تعداد هفت قرارداد نهایی شده و مابقی نیز در مراحل پایانی عقد قرار داد است.

این پروژه‌ها شامل مرمت اردو بازار، بازار حاجی، بازار وکیل جنوبی، راسته ترکش دوزها و راسته علافه بندان، بازارهای شمالی و نو، سراهای احمدی، روغنی، گمرک، فیل و راسته شمشیرگرها و سرای مشیر، بازار نو و حمام مشیر، مرمت بازار مسگرها و گاراژفردوسی و تزیینات بازارهای وکیل شمالی وجنوبی و راسته ترکش دوزها و علاقه بندان است.