کشت قراردادی چه مزایایی برای کشاورزان خراسان‌شمالی دارد؟

کشاورزی قراردادی را وزارت جهاد کشاورزی به عنوان راهکار نهایی برای جلوگیری از فساد، ضرر و زیان محصولات کشاورزی، مقابله با واسطه‌گری و افزایش درآمد کشاورزان معرفی کرده و اجرای آن را در سال جاری با گندم و کلزا کلید زده است.

بر اساس آن بین کشاورز به عنوان تولید کننده و دولت به عنوان خریدار، قراردادی در راستای تولید و بازاریابی خرید محصول منعقد می‌شود و کشاورزان متقاضی در قبال دریافت نهاده مورد نیاز بر اساس برنامه اعلام شده به کشت نوع خاصی از محصول غلات و دانه‌های روغنی می‌پردازند.

بر مبنای این قرارداد، کشاورزان در پایان فصل کشت، محصول برداشت شده خود را به قیمت تضمینی اعلام شده به جهاد کشاورزی تحویل می‌دهند و بعد از کسر هزینه‌های تامین شده از سوی دولت، مطالبات خود را دریافت می‌کنند.

تثبیت قیمت و بازار تضمینی برای محصولات تولیدی، معرفی فناوری جدید، نظارت بر محصولات و استفاده از مشاوره رایگان فنی در مزرعه، تامین نهاده‌های تولید مثل بذر، کود و سم و خدمات آموزشی رایگان از جمله مزایای این نوع کشت است.

طبق آمارهای ارایه شده در کشور ما تنها یک درصد از کشت محصولات کشاورزی به صورت قراردادی انجام می‌شود که در این میان بررسی تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که اجرای طرح کشاورزی قراردادی منجر به توسعه و رونق بخش تولید می شود.

کارشناسان بر این باورند که خراسان شمالی با ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی و حدود ۸۰ هزار بهره بردار در این بخش ظرفیت بالقوه ای در اجرای این طرح دارد و با اجرای درست این سیاست سیطره واسطه گران بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن انواع تولیدات زراعی، باغی و دامی سالانه این خطه از بین می رود و سود حاصله عاید کشاورز می شود.

به اعتقاد آنان یکی از مشکلات تولیدکنندگان بخش کشاورزی، پراکندگی تولید و نبود بازار مناسب برای فروش محصول است، تنها راه ساماندهی این بی سر و سامانی، ایجاد تشکل‌های فعال در بخش بازار و ورود به حوزه کشاورزی قراردادی است.

کشت قراردادی چیست؟

وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم علاوه بر افزایش قیمت خرید تضمینی گندم، شرکت بازرگانی دولتی ایران را موظف به کشت قراردادی گندم (تأمین بذر، کود، سم، آموزش و خرید تضمینی محصول) در ۲۵۰ هزار هکتار از اراضی گندم‌زار کشور کرده است. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۴ کشت قراردادی گندم در بیش از نیمی از گندم‌زارهای کشور انجام شود.

طرح کشاورزی قراردادی علاوه بر گندم در مورد سایر محصولات همچون چغندرقند، پنبه و برنج نیز مؤثر بوده است و هدایت کشاورزان جهت عقد قرارداد با کارخانجات قند، برنج و پنبه در قالب قرارداد و جلوگیری از کشت آزاد آن از جمله اقدامات در این راستا است.

این طرح سه ساله با هدف دستیابی به خودکفایی در تولید پنبه و گندم با افزایش ۱۰۰ درصدی بهره‌وری مصرف آب و راه‌اندازی صنایع تبدیلی و جانبی، به‌ویژه صنایع روغن‌کشی، کاهش ۵۲۵ میلیون دلاری ارز از کشور را به دنبال دارد.

یکی از کارشناسان حوزه کشاورزی در خراسان شمالی در این باره گفت: کشاورزی قراردادی، یک نوع سیستم تولید در کشاورزی است که مطابق توافقی بین خریدار و کشاورز انجام می شود و کشاورز با دولت قرارداد خرید امضا می کند و دولت نیز موظف به حمایت از کشاورز می شود.

عباس رحیم زاده افزود: دولت سیزدهم چند کار اصلی برای افزایش تولید محصولات اساسی به ویژه گندم اجرایی کرد که نخست نرخ خرید تضمینی گندم آن هم با نرخ واقعی اعلام شد و این اقدام کشاورزان را به کشت بیشتر این محصول ترغیب کرد و همچنین مانع قاچاق این محصول استراتژیک به کشورهای همسایه شد.

وی اظهار کرد: اقدام دوم دولت‌ کاهش قیمت کود شیمیایی بود که کشاورزان نسبت به قبل کود را راحت‌تر خریداری کردند و اقدام سوم دولت نیز برنامه کشت قراردادی است و این کارکردها در حوزه کشاورزی دارای اهمیت است.

کشاورزی قراردادی چه مزایایی دارد؟

استاد دانشکده کشاورزی شیروان در ادامه به مزایای کشاورزی قراردادی اشاره کرد و گفت: فراهم شدن قیمت و بازار تضمینی برای محصولات تولیدی، معرفی فناوری جدید، نظارت بر محصولات و استفاده از مشاوره رایگان فنی در مزرعه، تأمین نهاده‌هایی همچون بذر، کود، سم و خدمات آموزشی رایگان از مهمترین این مزایا محسوب می شود.

فرشید ابراهیم زاده عنوان کرد: امکان دسترسی به اعتبارات به اشکال مختلف، استفاده از کشاورزی قراردادی به عنوان وثیقه، تسهیم ریسک و محافظت در برابر تغییرات قیمت بازار، دسترسی به بازار قابل اتکا، توسعه تجاری شدن کشاورزان کوچک مقیاس، کاهش هزینه‌های مبادله برای کشاورز، ثبات درآمدی کشاورزان و افزایش مهارت‌های مدیریتی و فنی کشاورزان از دیگر مزایا است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اگرچه کشاورزی قراردادی با تمامی مزایای آن توانسته نظر کارشناسان را جلب کند و نمونه های موفقی در این ایده در جهان مشاهده می شود ولی این شیوه در کشور ما فراگیر نشده است و باید اطلاع رسانی مناسبی در این زمینه انجام شود.

پایان دغدغه کشاورزان با اجرای کشاورزی قراردادی

کشاورزی یکی از مزیت ها و پیشران اصلی اقتصاد در خراسان شمالی است که حدود نیمی از جمعیت استان در مناطق روستایی زندگی می کنند و اغلب این افراد به شغل کشاورزی مشغول هستند.

با فرارسیدن پاییز بسیاری از کشاورزان این استان به تکاپوی خرید نهاده های کشاورزی برای کشت پاییزه گندم، جو و کلزا می افتند اما افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی و نبود تمکن مالی برای خرید آن این بخش از اقتصاد استان را تحت تاثیر قرار داده است و اجرای کشاورزی قراردادی بسیاری از دغدغه های آنها را برطرف می کند.

از طرفی گندم بیشترین سطح کشت را در کشاورزی استان شامل می شود و این محصول همواره برای این خطه دارای اهمیت بوده است و برنامه ریزی برای تولید آن در اولویت قرار دارد و حال گندم در نوک هرم کشت قراردادی قرار می گیرد که برای آن بسته های تشویقی نیز در نظر گرفته شده است.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این باره گفت: دولت در راستای حمایت از کشاورزان در اجرای طرح کشت قرار دادی گندم آبی بسته های تشویقی برای کشاورزان دارد که تخفیف ۵۰ درصدی در خرید کودهای پتاسه و فسفاته از آن جمله است.

وحید صباغ افزود: همچنین کشاورزان در زمان حمل کالا به سیلوها به ازای هر تن گندم ۱۰۰ هزار تومان کرایه حمل تشویقی دریافت می کنند.

وی تصریح کرد: در سال زراعی جاری زارعان استان برای نخستین بار گندم را به صورت قرار دادی کشت کرده اند و کشاورزان برای شرکت در این طرح باید وارد سامانه وزارت جهاد کشاورزی شوند و در آن ثبت نام کنند.

صباغ تصریح کرد: برنامه ریزی شده است که در سال زراعی جاری در سطح ۴۷ هزار و ۵۱۵ هکتار زمین های آبی و ۹۴ هزار و ۷۱۵ هکتار زمین های دیم گندم کشت کنند که پیش بینی می کنیم امسال کشاورزان در حدود پنج هزار هکتار از کشتزارهای خود را زیر پوشش کشت قرار دادی ببرند.

خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار اراضی زیر کشت باغی و زراعی دارد که از این سطح حدود ۳۰۰ هزار هکتار اراضی زراعی است که ۱۴۰ هزار هکتار کشتزار این استان اراضی آبی و ۱۶۰ هزار هکتار اراضی دیم است.

خراسان شمالی ۳۳ نوع محصول زراعی و ۲۶ نوع محصول باغی تولید می کند که از حیث تولید محصولات زراعی از نظر سهم از کشور ۱.۰۸ درصد و از نظر تولید رتبه ۲۶ را دارد.

۷۹ درصد محصولات زراعی استان از اراضی آبی و ۲۱ درصد نیز از اراضی دیم تولید می شود و بیشتر سطوح اراضی آبی به کشت محصولاتی از قبیل غلات شامل گندم و جو، گیاهان صنعتی از جمله پنبه، چغندرقند، آفتابگردان و محصولات علوفه‌ای شامل یونجه و ذرت اختصاص دارد و بیشترین اراضی دیم نیز مربوط به گندم، جو و حبوبات است.

بیشترین سطح اراضی زراعی در استان مربوط به کشت غلات با ۲۰۰ هزار هکتار است که از نظر سطح کشتزارهای استان حدود ۷۰ درصد متعلق به گندم، ۲۰ درصد جو و ۱۰ درصد به کلزا اختصاص یافته است.

این استان با تولید ۱۰۰ هزار تُن چغندرقند رتبه ۱۰، وش پنبه با تولید ۲۲ هزار تن رتبه پنج، پیاز با ۱۲۳ هزار و ۳۹۲ تن رتبه هشت و گوجه فرنگی با تولید ۱۲۳ هزار و ۷۸۷ تن رتبه ۱۳ در کشور را دارد.

۴۴ درصد جمعیت ۸۶۳ هزار نفری این استان در نواحی روستایی سکونت دارند.