سایه روشن های سوگواره «ملی عاشورا» در خراسان‌شمالی

به گزارش خبرنگار ایرنا، خراسان شمالی در نخستین سوگواره ملی عاشورا میزبان تعزیه خوانانی از 15 استان کشور است و هنرمندان این بخش در تماشاخانه های بجنورد با ارادت به ساحت مقدس امام حسین (ع) و اتکا به ظرفیت بی بدیل تعزیه در این خطه شورآفرینی می کنند.

هنرمندان این سوگواره و جمعی از مسوولان در بخش های تعزیه، عکس عاشورا، طراحی لباس، پرچم و کتیبه آثار خود را به نمایش می گذارند و این هنر در تماشاخانه های شمس، ترنج، محوطه گلشن و پارک محوطه تماشاخانه ترنج بجنورد به نمایش گذاشته می شود.

فراخوان ارسال آثار سوگواره ملی «هنری عاشورا» در ابتدای امسال داده شد و مهلت ارسال تا پایان تیرماه سالجاری بود که این فراخوان تا ۲۰ مردادماه تمدید و در نهایت ۸۷ اثر در بخش تعزیه به دبیرخانه این جشنواره ارسال و بعد از بازبینی، هفت اثر در بخش انفرادی و ۱۴ اثر در بخش گروهی در این رویداد هنری به رقابت خواهند پرداخت.

از ابتدای برگزاری این جشنواره استقبال مطلوبی از این هنر آیینی شد و داوران به پردازش بخش های مختلف سوگواره پرداختند و در این بین دیدگاه هایی نیز عنوان کردند که در این گزارش به برخی از آنها اشاره می شود.

سوگواره؛ نسخه برون رفت تعزیه از آسیب

رییس هیات مدیره انجمن تعزیه ایرانیان و داور بخش تعزیه نخستین سوگواره ملی هنری عاشورا در خراسان شمالی به فراز و فرودهای هنر تعزیه پرداخت و از زوایای تاریک این هنر و راه برون رفت از آسیب ها و حرکت به سمت حرفه ای شدن این هنر سخن اشاره کرد و می گوید: لازمه تحقق این مهم، ورود سازمانی است که چتر حمایتی خود را زیر نظر عده ای کارشناس و خبره بگشاید.

داوود فتحعلی بیگی که به دلیل فعالیت هایی که در عرصه نمایش های سنتی و آیینی به ویژه تعزیه داشته به آقای نمایش های ایرانی هم شهره دارد؛ نقش سوگواره ها را در حفظ ویژگی مردمی بودن این هنر بسیار مهم دانسته و تحقق آن را منوط به برگزاری سوگواره در قالب تبیین اهداف معین و تحت نظر کارشناسان خبره دانست.

این هنرمند برجسته از این که صرف برگزاری سوگواره در کاهش آسیب های موجود در تعزیه موثر نیست، می افزاید: به طور هدفمند عمل کردن گردانندگان سوگواره و با ارزیابی درست از گروه های شرکت کننده در کنار غربالگری درست و اصولی، سبب می شود تا با ورود گروه های حرفه ای، شاهد کاهش آسیب ها در هنر تعزیه باشیم و این هنر رنگ حرفه ای به خود گیرد.

داور بخش تعزیه نخستین سوگواره ملی عاشورا، با بیان این که بخش های مربوط به پژوهش و آموزش در مفهوم عام کلمه نیازمند متولی است، می افزاید: هر چند گروه های تعزیه در اغلب موارد و در گروه خود آموزش هایی در قالب جلسات هفتگی و یا هیات های تعزیه دارند، اما برگزاری جلسات هفتگی یکی از مهم ترین عواملی است که به ماندگاری این هنر و مداومت در تمرین و تجربه کمک می کند.

فتحعلی بیگی در ادامه همچنین در خصوص گنجاندن هنر تعزیه در سبد فرهنگی خانواده از بستر سوگواره اشاره می کند و می گوید: این مقوله به نوع برنامه ریزی متولیان فرهنگی برمی گردد و نیاز است تا فضایی را برای اجرای هفتگی اختصاص دهند و از سوی دیگر اگر سوگواره ها هدفمند برگزار و از آنها حمایت شود و در کنار آن هنرمندانی گروه سازی کرده و ارایه اثر دهند به طور حتم تاثیر گذار است و موجب می شود تا در طول سال شاهد اجرای تعزیه باشیم و علاقه مندان نیز آن را در سبد فرهنگی خود قرار دهند.

وی در بخش دیگری از سخنانش صرف برگزاری سوگواره ها را در کاهش آسیب های موجود در تعزیه موثر نمی داند و تصریح می کند: این امر فقط با هدفمند عمل کردن گردانندگان سوگواره و با ارزیابی درست از گروه های شرکت کننده، غربالگری درست و اصولی و ورود گروه های حرفه ای محقق می شود.

این هنرمند هنر تعزیه به فراهم بودن بسترهای آموزشی در مراکز هنری و دانشگاه ها در مقوله تئاتر اشاره و تاکید می کند: ضعف آموزش در تعزیه به نبود متولی برمی گردد، بنابراین تعزیه باید بانی وحامی داشته باشد و حداقل آموزش ها در قالب صوتی ارایه و روش خواندن درست و اصولی به علاقه مندان و فعالان این عرصه ارایه شود.

فعال هنرهای نمایشی آیینی، سنتی در ایران خاطرنشان می کند: سازمان اوقاف و امور خیریه موقوفه های بسیاری در رابطه با تعزیه دارد و با ورود اوقاف به عنوان سرمایه گذار و چاپ تعدادی از مجالس عاشورایی زیر نظر کارشناس زبده می توان گامهایی در راستای ارتقاء این هنر و رفع آسیب ها بردارد.

امروز تعزیه دچار یک سطحی نگری شده و بسیاری از تعزیه خوانها تحلیلی از واقعیت و شخصیت و رویداد ندارند و هرآنچه به دستشان رسیده می خوانند و اجرا می کنند و از این روی نیازمند متولی است.

تعدد جوایز؛ نقطه قوت سوگواره

داور بخش عکس نخستین سوگواره ملی هنری عاشورا در خراسان شمالی نیز به دیدگاه و عقاید خود در زمینه این بخش هنری می پردازد و می گوید: هنرمندان فعال و پر کار عکاسی کشور و تنوع و تعدد آثار رسیده قابی متفاوت از سوگواره را رقم زده است.

محسن کابلی می افزاید: از طرفی حضور شرکت کنندگان درجه یک ملی در این رویداد سطح سوگواره را به لحاظ آثار رسیده بالا دانست و از سوی دیگر در نظر گرفتن جوایز بیشتر در این رویداد نیز به نسبت سوگواره های مشابه و موازی زمینه ساز ترغیب عکاسان به حضور در چنین رویدادی شد.

داور بخش عکس نخستین سوگواره ملی هنری عاشورا در خراسان شمالی می گوید: در همین رابطه شاهد آثار چشمگیری به لحاظ تعداد به این دوره بودیم که بسیار جذاب بود.

کابلی با بیان اینکه برای عکاسان حرفه‌ای بسیار مهم است که رویداد هنری از آیتم های حرفه ای برخوردار باشد و فراخوان این سوگواره به خوبی نشان از حرفه‌ای بودن این رویداد را دارد در ادامه می افزاید: از سوی دیگر حضور عکاسان حرفه ای ایران به چنین رویدادهایی مشروعیت می بخشد و خوشبختانه همه این موارد دست به دست هم داد تا شاهد رویداد حرفه‌ای در بخش عکس باشیم.

داور نخستین جشنواره سوگواره ملی هنری عاشورا در خراسان شمالی در خصوص این که عکاسی علاوه بر اینکه هنر است، حکم رسانه را دارد.

کابلی در ادامه با بیان اینکه در این سوگواره شاهد عکس‌های متفاوت از قومیت‌ها آیین‌های مختلف بودیم که منظومه ای از آیین ها، قومیت ها و لباس ها را در قالب نمایشگاهی به تصویر می کشد، تصریح کرد: این امر نه تنها نشان از یکدلی و همدلی این آیین هزار ساله دارد بلکه حتی برای افرادی که اطلاع چندانی از این آیین ندارند ترغیب کننده است و همین مقوله به خوبی بیانگر این است که این هنر به خوبی رسالت خود را برای تبیین مفاهیم دینی ادا کرده است.

سنخیت نداشتن طراحی لباس با سوگواره

داور بخش طراحی لباس نخستین سوگواره ملی عاشورا در خراسان شمالی لازمه پرهیز از تکرار آثار را واکاوی موضوعات و مفاهیم عنوان کرد و می گوید: اولین موضوعی که از نگاه من وجود داشت و در مورد تمامی موارد هم صدق می کند، اقناع نکردن شرکت کنندگان و مخاطبانمان درباره موضوع است بدان معنا که درک کاملی درباره موضوع سوگواره به آن ها نمی دهیم.

یاسر نیکنام بیان می کند: در واقع وقتی موضوع سوگواره است اما لباس ها هیچ نسبت و سنخیتی با موضوع جشنواره برقرار نمی کند، این بدان معناست که نتوانستیم موضوع جشنواره را به خوبی تفهیم کنیم و این مساله در مورد تمامی جشنواره های مد و لباس صدق می کند.

وی با بیان اینکه متاسفانه بسیاری از آثار رصد شده به سختی با روح موضوع جشنواره ارتباط برقرار کردند، می گوید: هنوز طراحانی که دست به طراحی می زنند نمی دانند لباس در روایتگری آیینی چگونه است و صرفا به پیاده سازی چند طرح روی لباس بسنده می کنند.

داور بخش طراحی لباس نخستین سوگواره ملی عاشورا در خراسان شمالی در حقیقت قراردادن طرح ها روی لباس، طراحانه نیست و به نوعی در آن ها عناصر بصری درستی نمی بینیم.

نیکنام، صرفا برگزاری جشنواره نیست و باید هدف و خروجی آن نیز برای ما مهم باشد در همین راستا در نظر داریم با برگزاری این رویداد گامی رو به جلو برداریم و این ضعف و خلائی که اکنون وجود دارد رفع شود.

از نگاه این هنرمند عنوان سوگواره محدویت هایی را برای هنرمند ایجاد می کند و با توجه به این که هدف تولید یک کار آیینی است، تصریح می کند: به نظر می رسد خرد کردن موضوع در مبحثی به نام سوگواره ظلم به موضوع است در حالی که می توانیم به عاشورا فکر کنیم.

مساله دیگری که از دیدگاه این هنرمند حائز اهمیت است زدن چند پیوست توضیحی در مرحله انتشار فراخوان در کنار برگزاری کارگاه آزاد برای شرکت کنندگان و عموم است، تا مشخص شود که به دنبال چه چیزی هستیم و به تکرار در آثار نرسیم.

نوآوری در بخش کتیبه و پرچم نخستین سوگواره

داور بخش کتیبه و پرچم نخستین سوگواره ملی هنری عاشورا در خراسان شمالی هم دیدگاه و نظر خود را در زمینه این رویداد ملی بیان کرد: بهره گیری از تجربه‌های گذشته و تقویت و توسعه چنین رویدادهایی می‌تواند گام های مطلوبی را در این عرصه رقم زد.

سید سعید کریمی به ضعف موجود در برخی آثار رسیده هم اشاره کرد و بر ضرورت اطلاع رسانی و تبلیغ بیشتر برای رسیدن به آثاری مطلوب و با کیفیت تاکید کرد و می گوید: فضای کتیبه و پرچم در سوگواره ها و جشنواره ها فضای جدید است و می طلبد تا اقدامات گسترده تری برای تقویت این بخش انجام شود.

وی از ضرورت برگزاری و حرکت به سمت شکل گیری کارگاه های تولید محور با رویکرد رقابت در سوگواره ها و رسیدن به آثار منتخب و ارایه آن در رویدادها با دعوت از استادان برجسته و توانمند در این عرصه یا نحوه برگزاری به شیوه ای جذاب را لازمه رشد و تعالی تولیدات سوگواره ها عنوان کرد.

کریمی از نگاه تخصصی و تکنیکی به تفاوت های موجود در آثار کتیبه و پوستر پرداخت و عدم آگاهی نسبت به این مقوله را هم دلیل ارایه آثار به سوگواره بیان کرد.

داور بخش کتیبه و پرچم نخستین سوگواره ملی هنری عاشورا در خراسان شمالی تصریح می کند: برای تداوم این رویداد در این استان، همراهی با شهرداری های استان های همجوار با رویکرد شهرآرایی و تبدیل کردن آن به حرکتی مردمی برای تولید و ارایه آثار از طریق نذورات مردمی را اتفاقی اثرگذار در این مورد است.

نخستین سوگواره ملی عاشورا به میزبانی خراسان شمالی از ۱۶ شهریورماه سالجاری در بخش های تعزیه، عکس عاشورا، طراحی لباس، پرچم و کتیبه آغاز شده است و شامگاه ۱۹ شهریورماه با معرفی برترین ها در بخش های مختلف به پایان می رسد.

خراسان شمالی با جمعیت یک میلیون نفری در شمالشرق کشور واقع است که نیمی از آنها در مناطق روستایی ساکن هستند.