کم‌آبی تهدیدی بر پویایی روستاها

به گزارش ایرنا، مسئله بی‌آبی در همه‌ جا تاثیرات اقتصادی و اجتماعی مشابهی دارد ولی شدت و تاثیر آن می‌تواند در مناطق مختلف جغرافیایی و سکونتگاهی متفاوت باشد، در مناطق شهری به خاطر وجود یک سیستم اداری و تمرکز بیشتر معمولا مسئله آب زودتر و بهتر حل می‌شود ولی در روستاها یا مناطق عشایری، کم‌آبی به خاطر پراکندگی زیاد ساکنان روستاها، امکان حل مشکل به صورت اساسی وجود ندارد.

بی‌آبی در روستاها غیر از مسئله نبود آب و تاثیرات بهداشتی و اقتصادی، دارای پیامدهای اجتماعی برای ساکنان روستاها است و اقشاری مانند زنان و کودکان و سالمندان را بیشتر از همه متاثر می‌کند، مدیریت منابع آب در شرایط فعلی حرف اول را می‌زند، مدیریتی که می‌تواند اثرات و آسیب‌های این بحران جهانی را کاهش دهد و یا اینکه به تعویق اندازد.

بحران آب در روستاها در مقایسه با شهرها اثرات و چالش‌های بیشتری دارد زیرا کم‌آبی معاش و نقطه اتکای خانواده را متاثر می‌کند، در لرستان طرح آبرسانی به ۱۲۵ روستا در حال انجام است و در شهرستان بروجرد نیز تعداد ۱۲ روستا با مشکل کم آبی مواجه هستند که آبرسانی به این مناطق با تانکر انجام می‌شود.

اجرای طرح آبرسانی به ۱۲۵ روستای لرستان

مدیرعامل شرکت آبفا لرستان در خصوص طرح جهاد آبرسانی و مهاجرت معکوس مردم به روستاها گفت: با تلاش و تعامل بین بسیج سازندگی و شرکت آبفا، اجرای طرح‌های جهاد آبرسانی در بیش از ۱۲۵ روستای استان به منظور تامین آب شرب سالم و بهداشتی و رفع محرومیت روستاهای محروم از روند مطلوبی برخوردار است.

یاسر اکبریان بیان کرد: با توجه به آخرین آمارهای دریافتی، پیشرفت فیزیکی طرح در کل استان بیش از ۵۰ درصد است که طبق برآوردها لرستان به نسبت کشوری در جایگاه مناسبی قرار دارد و با افتتاح و بهره‌برداری از این طرح‌ها در استان جمعیتی بیش از ۷۱ هزار نفر از روستاییان استان تحت پوشش خدمات شرکت آبفا قرار خواهند گرفت.

وی اضافه کرد: این طرح شامل احداث ایستگاه پمپاژ، محوطه‌سازی، حصارکشی، ساخت اتاقک، تهیه تجهیزات و حفر چاه، خطوط انتقال، اجرای شبکه است و اعتباری افزون بر چهار هزار و ۲۵۰ میلیارد ریال برای اجرای آن در نظر گرفته شده که در مدت سه سال به بهره‌برداری خواهد رسید.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان افزود: پیش‌بینی می‌شود در سال جاری آب شرب حدود ۷۰ روستا از این مجموع تامین شود که ۲۶ روستا از این تعداد روستاهایی هستند که از طرح قمرود زیان دیده‌اند.

به گفته اکبریان اکنون ۴۵۰ هزار اشتراک آب شهری، ۱۵۰ هزار مورد روستایی و ۲۹۰ هزار مشترک فاضلاب تحت پوشش خدمات شرکت آب و فاضلاب لرستان است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان با بیان اینکه در مجموع سال جاری ۱۵۰ روستا افزایش کیفیت خدمات را خواهند داشت، ادامه داد: یک هزار و ۶۰۰ روستا تحت پوشش خدمات شرکت آب و فاضلاب قرار دارند، همه روستاها نظارت، پایش و مدیریت می‌شوند.

۱۲ روستای بروجرد با تانکر آبرسانی می‌شود

مدیر شرکت آب و فاضلاب بروجرد با بیان اینکه ۱۲ روستا در شهرستان با مشکل کم آبی مواجه هستند که آبرسانی به این مناطق با تانکر انجام می‌شود، گفت: با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش میزان بارندگی‌ها در سال‌های اخیر با کاهش منابع آبی زیر زمینی مواجه هستیم و با توجه به اینکه در شهرستان بروجرد منابع ذخیره آب وجود ندارد و تامین آب شرب از چشمه‌ها، سراب‌ها و چاه‌ها انجام می‌شود و سدها هم هنوز به بهره‌برداری نرسیده، برخی روستاها با کمبود آب مواجه هستند.

امین بهنیا با اشاره به اینکه با مدیریت صحیح و حضور مستمر کارشناسان در روستاهایی که با مشکل کمبود آب مواجه هستند تاکنون مشکلات به حداقل رسیده است، بیان کرد: تانکرهایی به همین منظور در نظر گرفته شده و به صورت مرتب آب مورد نیاز روستاییان را تامین می‌کنند.

مدیر شرکت آبفای بروجرد اضافه کرد: الگوی مصرف بهینه آب به صورت ۱۴۰ لیتر روزانه برای هر فرد است که ما هم اکنون ۲ برابر آب مورد نیاز را بنا بر این الگو تولید می‌کنیم.

بهنیا افزود: برخی مشترکان خارج از الگو آب مصرف می‌کنند که این مصرف می‌تواند به صورت استفاده غیر مجاز و یا زیاد باشد که در هر حالت بنا بر قانون این موضوع مورد پیگیری، بررسی و رسیدگی قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به مشکلات مرتبط با کم آبی یادآور شد: در سال‌های اخیر تعداد روستاهایی که با مشکل کم آبی مواجه هستند، بیشتر شده از جمله روستاهایی که با تانکر آبرسانی می‌شوند شامل روستاهای جعفرآباد، انگشته، دهنو، گیجالی بالا و گیجالی پایین، دره مراد، قپانوری، فخر آباد، ملک آباد، قلعه ثمورخان، سرچغا، چپدر، انگشته، دره زاغه بالا، دهکرد، تپه مولا و گوشه محسن بن علی است.

مدیر شرکت آبفای بروجرد با تاکید بر رعایت الگوی مصرف و مدیریت مصرف آب افزود: با توجه به محدودیت‌هایی که در تعداد تانکرهای آبرسانی وجود دارد به خصوص در فصل گرما نیازمند مشارکت و همکاری بیشتر مردم هستیم تا با مشکلاتی مانند قطعی یا کاهش افت فشار مواجه نشویم.

وی اظهار کرد: فعالیت‌هایی که نیازمند استفاده حجم بیشتری از آب هستند را از جمله استفاده از ماشین لباسشویی و حمام را باید به خارج از ساعت‌های اوج مصرف موکول کرد تا فشار روی شبکه به حداقل برسد، نصب سایبان برای کولر و استفاده از شیرهای کاهنده مصرف از دیگر مواردی است که رعایت آنها در مصرف بهینه آب کمک می‌کند.

مدیر شرکت آبفای بروجرد با اشاره به اینکه بروشورهای آموزشی با محور مصرف بهینه آب چاپ و منتشر شده است، گفت: بهتر است آبیاری باغچه‌ها در شب‌ها که تبخیر به حداقل می‌رسد، انجام شود.

روستاها و تنش های آبی

فخرآباد یکی از روستاهای بروجرد است که با تانکر آبرسانی می‌شود، دهیار این روستا می‌گوید: مشکل کم آبی روستا در سال‌های اخیر بیشتر شده به طوری که می‌توان گفت امسال نسبت به سال قبل بیشتر شده و مردم با قطعی آب مواجه هستند و از طریق تانکر برای آنها ابرسانی صورت می‌گیرد.

احمد گودرزی افزود: هم اکنون شرکت آبفا از طریق تانکرهایی آبرسانی را انجام می‌دهد ولی خواسته مردم رفع این مشکل به طور کامل است ولی با وجود و پیگیری‌های انجام شده و بازدیدهایی که نمایندگان از روستا داشته‌اند بارها مشکل را مطرح کرده‌ایم ولی تا کنون مرتفع نشده است.

شیروان روستایی در ۱۰ کلیومتری بروجرد که فقط در فصل تابستان با کم آبی مواجه است، مشکل کم آبی روستای شیروان در فصل تابستان از آنجا شروع می شود که این روستا حدود ۵۰ سال پیش دارای چاه عمیق آب بوده که در آن سال‌های دور آب شرب روستا از این طریق تامین می‌شده این چاه حدود ۲۰ سال است از مدار خارج شده و آب شرب اهالی روستای شیروان و هفت روستای دیگر از ایستگاه آب روستای پاپولک در بالادست تامین می شود، اما از اردیبهشت ماه سال جاری چاه روستای پاپولک نیز دچار کم آبی شده است.

رسول جعفری نژاد دهیار روستای شیروان می‌گوید: حدود چند ماه متوالی است برای رفع مشکلات تامین آب شرب روستا و به مدار برگشتن چاه قدیمی شیروان با مسوولان، مدیران و اهالی روستاهایی که از کم آبی رنج می‌برند، جلسات متعددی برگزار شده و مکاتبات فراوانی صورت گرفته تا بتوان این مشکل را حل کرد.

فعال محیط زیست در خصوص اثرات خشکسالی بر روستاها می‌گوید: خشکسالی و بحران آب که چند سال است دامان این دیار را گرفته سهم خود را در کم رونقی و تشدید مشکلات آبی روستاها به انجام رسانیده است.

مسعود امیرزاده می افزاید: این خشکسالی که خود بخشی از فرآیند تغییر اقلیم و به عبارتی سوغات زندگی صنعتی است، باعث کاهش و تغییر الگوی بارش شد و در کنار عوامل دیگری چون فرسایش خاک، کاهش کیفیت هوا و افزایش دما موجب شد، بسیاری از روستاها ویژگی زیستی خود را از کف بدهند.

این فعال محیط زیست یادآور شد: البته هرگز در کنار عوامل طبیعی نباید نقش حکمرانی ناصواب آب در تخلیه سفره‌های زیرزمینی و مهار خارج از قاعده آب‌های سطحی را فراموش کرد، به عبارتی این خشکسالی بیش از آنکه ناشی از خسیس بودن طبیعت باشد، حاصل جهل و طمع آدمی است.

تبعات اجتماعی کم آبی در روستاها

اولین حوزه‌ای که بی‌آبی در روستاها آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد معاش و اقتصاد روستاییان است به این صورت که زمین‌های کشاورزی که معاش خانواده به آنها وابسته است، دیگر توان کشت و کشاورزی آبی را ندارند و کم‌ارزش محسوب می‌شوند.

باغ‌ها و درختانی که منبع ارتزاق خانواده هستند درخطر خشکیدگی قرار می‌گیرند بنابراین معاش و نقطه اتکای خانواده دچار مشکل می‌شود، همچنین با بی آبی خانواده‌های دامدار نیز برای نگهداری دام‌هایشان دچار مشکل شده و مجبور می‌شوند به‌صورت موقت دام‌ها را به مناطقی دور از خانواده ارسال کنند و سرپرست خانواده همراه با دام‌ها نیز کوچ کند و از خانواده دور شود یا اینکه خانواده مجبور است دام‌ها را بفروشد.

در هر حالت با بی‌آبی، دامداری و کشاورزی در روستاها و حتی مشاغل خدماتی مرتبط با این کسب‌ و کارها در روستاها دچار مشکل می‌شوند بنابراین خانواده با این دوراهی بزرگ مواجه می‌شود که وقتی‌که آب در روستا نیست آیا بمانند یا از روستا مهاجرت کنند.

پژوهشگر اجتماعی و فعال محیط زیست در این خصوص می‌گوید: تداوم وضعیت بی آبی باعث باز شدن مسیر مهاجرت می‌شود کشاورز یا دامدار ساکن در یک روستا اگر بخواهد به شهر یا روستای دیگری برود در اولین گام با مشکل تامین مسکن مواجه می‌شود زیرا بی آبی مسکن کنونی او در روستا را فاقد ارزش می کند و با فروش آن و یا زمین کشاورزی و دام و باغ نیز توان تهیه خرید مسکن در شهر و یا راه انداختن یک کسب‌ و کار جدید در شهر را برای او ندارند.

سهیل سرمدی بیان کرد: در این صورت حتی اگر مهاجرت کند مجبور می‌شود در روستاهای دیگر و یا حاشیه‌های شهر سکونت یابد که این بی ثباتی اقتصادی همراه با چالش‌ها و تنش‌هایی در خانواده خواهد شد.

وی با بیان اینکه در عین حال ماندن در روستا به خصوص برای زنان و کودکان همراه با سختی های ناشی از کم آبی است، گفت: پخت غذا و استحمام و شست شوی روزانه، نظافت منزل و رعایت بهداشت مستلزم داشتن مقداری زیادی آب است که با کمبود آب و یا حتی حمل آب توسط تانکر از بیرون روستاها نیز تامین نشده و خانواده تحت تأثیر فشار و استرس ناشی از مدیریت کم آب قرار می گیرد.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه در بسیاری از این روستاها با نوعی پیر شدن بافت جمعیتی و حتی زنانه شدن جمعیت روستاها مواجه هستیم، گفت: مردان با افت فعالیت های کشاورزی و دامداری به خاطر کمبود آب در جستجوی شغل به شهرها مهاجرت نموده و زنان و کودکان را در روستاها در کنار پدران و مادران سالمند خود جا گذاشته و برای انها ماهانه مقداری از درامد خود را ارسال می‌کنند و در تعطیلات نیز چند وقت یک‌بار به خانواده خودسر می‌زنند، این فقدان سرپرست خانوار در خانه می‌تواند برای هر ۲ طرف خانواده چه مرد یا زن و کودکان حامل آسیب‌های اجتماعی جدی باشد که نیاز به توجه جدی دارد.

وی گفت: باوجود تشدید کم‌آبی در روستاها و شهرهای بزرگ و کوچک باید به این نکات توجه داشت و با مدیریت بهینه مصرف منابع آب و تغییر فناوری‌ها در مصرف آب کشاورزی و صنعتی و ایجاد مشاغل سبز در روستاها هم اشتغال پایدار درروستاها تامین نمود و هم از مهاجرت افراد به شهرها جلوگیری نمود و از ابتلا افراد و خانواده های بیشتری به اسیب‌های اجتماعی جلوگیری نمود.

آب همیشه مترادف آبادانی و زندگی و تحرک بوده و نبود آن می‌تواند به معنای نوعی بی‌معنایی در زندگی و احساس ناامیدی در بین ساکنان یک روستا باشد که تداوم زندگی در آن روستا را بسیار مشکل می‌کند و در نبود توانایی برای تغییر در وضعیت زندگی و امکان تهیه آب یا مهاجرت به مکانی دیگر باعث ایجاد مشکلاتی مانند افسردگی و تنش های خانوادگی می شود.

بسیاری از روستاها از قبل با موضوع فقر و ناتوانی اقتصادی و نبود مشاغل مولد مواجه بوده‌اند و بی‌آبی این وضعیت را تشدید می کند، ترکیب فقر و کم‌آبی دارای پیامدهای اجتماعی در سطح فردی و خانواده و روستاها است و با مهاجرات این افراد به حاشیه شهرهای بزرگ نه‌فقط مشکلات انها حل نمی شود بلکه در معرض آسیب‌های اجتماعی جدی قرار می گیرند که در روستا امکان کمتری برای ابتلا به آن داشتند.