پوکی استخوان، غفلت‌های جوانانه و شکنندگی پیرانه

به گزارش ایرنا، بر اساس برآوردها بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از بیماری پوکی استخوان رنج می‌برند و سالانه بیش از ۸.۹ میلیون شکستگی ناتوان‌کننده با پیامدهای جدی اجتماعی و اقتصادی رخ می‌دهد که این آمار نشان از اهمیت موضوع دارد.

بنابر آمار بنیاد بین‌المللی پوکی استخوان، از هر ۲ زن و از هر ۴ مرد بالای ۵۰ سال، یک نفر شکستگی ناشی از پوکی استخوان (استئوپروز) را تجربه می‌کند.

پوکی استخوان بیماری پیش‌رونده ای است که معمولا بدون هیچگونه علامتی و با کاهش توده استخوانی و تحلیل رفتن بافت استخوان آغاز می شود و می‌تواند به آسیب‌دیدگی استخوان و افزایش خطر شکستگی آن بینجامد که بار مالی سنگینی را نیز برای نظام‌ بهداشت و درمان کشور در پی دارد.

این بیماری به طور معمول، زنان را بیش از مردان گرفتار می کند و هرچقدر که سن افزایش پیدا کند، احتمال ابتلا به آن افزایش می‌یابد.

آگاهی زودهنگام از بیماری، موثر در کاهش آمار شکستگی

استاد گروه روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تاکید بر ضرورت افزایش آگاهی و شناسایی بیماران با روش‌های غربالگری، گفت: آگاهی زودهنگام از علائم پوکی استخوان، نقش مهی در کاهش آمار شکستگی به خصوص شکستگی‌های پرخطر مانند ترومای لگن دارد.

دکتر زهرا رضایی یزدی، خطر ابتلا به پوکی استخوان در بانوان را به دلیل مسائل هورمونی بیش از مردان دانست و افزود: سبک زندگی سالم موجب می‌شود که سلامت استخوان‌ها از دوران کودکی و یا حتی جنینی تأمین شود و توده استخوانی را برای سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی حفظ کرد.

با رعایت سبک زندگی سالم از دوران کودکی و یا حتی جنینی می توان توده استخوانی را برای سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی حفظ کرد.

وی با اشاره به اینکه شکستگی مفصل لگن علاوه بر هزینه و عوارض بالا، ۲۰ درصد خطر مرگ و میر به همراه دارد، گفت: مسوولان حوزه بهداشت و درمان و اصحاب رسانه باید موضوع پوکی استخوان را برای افراد مختلف به روشنی بیان کنند تا با آگاهی از خطرات احتمالی، سبک زندگی خود را اصلاح کنند.

وی افزود: استخوان درد، نفس تنگی و دل درد، می تواند نشان از شکستگی هایی باشد که به آن بی توجه بوده‌ایم و کوتاه شدن قد و دردهای ناگهانی از علائم هشدار دهنده پوکی استخوان است که در غربالگری این بیماری باید به سابقه شکستگی در والدین، ابتلا به بیماری‌های روماتیسمی و گوارشی و پیوند اعضا و مصرف داروهای کورتون توجه کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه با سنجش میزان کلسیم و سطح ویتامین دی، می توان ذخیره توده استخوانی افراد را ارزیابی کرد، عنوان کرد: پیاده روی طولانی مدت، مصرف کلسیم و ویتامین دی، تغذیه سالم و پرهیز از سیگار از نکات پیشگیرانه در ابتلا به پوکی استخوان است.

وی ادامه داد: در صورتی که فرد، مبتلا به پوکی استخوان پیشرفته باشد با درمان های خوراکی و تزریقی می‌توان از تحلیل رفتن استخوان های وی جلوگیری کرد.

پویش پیشگیری از پوکی استخوان در مشهد

رییس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در راستای گسترش اطلاع رسانی در زمینه راهکارهای پیشگیری از پوکی استخوان به ویژه در دوران سالمندی، امسال پویش "پیشگیری از پوکی استخوان" از ۲۹ مهر تا پنجم آبان در مناطق زیرپوشش این دانشگاه به اجرا گذارده شد.

دکتر بابک اقبالی با بیان اینکه شکستگی استخوان مهمترین عارضه بیماری پوکی استخوان در جهان است، افزود: بسیاری از عواملی که منجر به پوکی استخوان می شود قابل اصلاح است و می‌توان با اصلاح سبک زندگی از بروز پوکی استخوان پیشگیری کرده و یا در صورت ابتلا، عوارض آن را از جمله شکستگی کنترل کرد و با اصلاح شیوه زندگی، یکپارچگی و تعادل اسکلتی عضلانی را بهبود بخشید.

وی افزود: با افزایش جمعیت سالمندان در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله ایران، شیوع استئوپروز و بروز شکستگی ناشی از آن رو به افزایش است و این شکستگی ها تنها ناشی از کاهش تراکم مواد معدنی موجود در استخوان نیست و گاه به دلیل افزایش میزان سقوط در افراد مسن رخ می‌دهد.

این مسوول بیان کرد: پیری، ژنتیک، اختلالات تغذیه، عادات غلط، مصرف دخانیات و الکل و استفاده طولانی مدت از برخی داروها از مهم‌ترین علل زمینه‌ساز بروز استئوپروز یا پوکی استخوان به شمار می‌روند.

بیشتر بخوانید:
همایش آشنایی با بیماری پوکی استخوان در مشهد برگزار شد

پوکی استخوان، تنها منحصر به زنان نیست

رییس گروه پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تصور غلط رایج این است که پوکی استخوان فقط زنان را درگیر می‌کند، در حالی که میلیونها مرد نیز در سراسر جهان، تحت تأثیر پوکی استخوان با پیامدهای آسیب رسان هستند و این بیمـاری تنها منحصر به زنان نیست.

تقریبا در سن ۷۰ سالگی، مردان و زنان، توده استخوانی را به یک میزان از دست می دهند و جذب کلسیم در هر ۲ جنس کاهش می یابد.

دکتر اقبالی افزود: مردان در جوانی نسبت به زنان معمولا توده استخوانی بیشتری دارند اما پس از حدود ۳۰ سالگی، این توده استخوانی شروع به کاهش می کند زیرا تشکیل استخوان جدید متناسب با برداشت استخوان فرسوده نیست و هرچند مردان در دهه پنجاه زندگی مانند زنان در سالهای پس از یائسگی، اُفت سریع توده استخوانی را تجربه نمی کنند، اما تقریبا در ۷۰ سالگی، مردان و زنان، توده استخوانی را به یک میزان از دست داده و جذب کلسیم در هر ۲ جنس کاهش می یابد.

وی با بیان اینکه شکستگی استخوان می‌تواند پس از یک زمین خوردن جزیی، یک ضربه، عطسه و یا حتی خم شدن برای بستن بند کفش رخ دهد، افزود: هر استخوانی می‌تواند در اثر پوکی استخوان بشکند، اما شکستگی های ستون فقرات و لگن از جدی‌ترین و شایع ترین نوع آن است که گاه منجر به بستری طولانی مدت در بیمارستان، ناتوانی طولانی یا حتی مرگ می شود.

این مسوول اظهار داشت: به دنبال شکستگی لگن، ۴۰ درصد افراد هرگز قادر نخواهند بود بدون کمک راه بروند و حدود ۸۰ درصد افراد نمی توانند فعالیت های اولیه مانند خرید روزانه را به طور مستقل انجام دهند.

اقبالی افزود: داشتن شکستگی قبلی، سن بالا، سابقه فامیلی، یائسگی زودرس، مصرف سیگار و الکل، مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئید، لاغری مفرط، بیماری های گوارشی و سطوح پایین ویتامین "دی" می تواند خطر ابتلا به پوکی و شکستن استخوان ها را افزایش دهد. همچنین کوتاه شدن قد تا چهار سانتیمتر می تواند از علائم هشدار دهنده شکستگی در مهره ها باشد.

وی با توصیه به انجام معاینه بالینی و بررسی عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان در زنان بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۷۰ سال، ادامه داد: سنجش سلامت استخوان که به طور معمول شامل میزان خطر شکستگی استخوان است، تعیین می کند که شما تا چه حد در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارید.

بیشتر بخوانید:

شیوع پوکی استخوان در بین زنان ۲.۲ درصد بیشتر از مردان

نقش تغذیه در پوکی استخوان

متخصص تغذیه و رژیم درمانی دانشگاه علوم پزشکی نیشابور نیز گفت: برای جلوگیری از ایجاد پوکی استخوان در سنین بالاتر، باید تغییر سبک زندگی، تغییر رفتارها و انتخاب‌های غذایی در ابتدای جوانی آغاز شود تا تاثیرات آن در دوره سالمندی نمایان شود.

دکتر لیلا سادات بهرامی افزود: پیروی از رژیم‌های کاهش وزن غیراصولی و اشتباه، رژیم غذایی حاوی مقادیر کم کلسیم، ویتامین دی و ب ۱۲، پروتئین، منیزیم و آهن می‌تواند سلامت استخوان را کاهش دهد و مصرف کافی عناصر مزبور و داشتن فعالیت فیزیکی منظم برای داشتن استخوان سالمی ضروری است.

مصرف منیزیم، کلسیم، فسفر، ویتامین دی، ویتامین‌های گروه ب و داشتن فعالیت فیزیکی منظم برای داشتن استخوان سالمی و پیشگیری از پوکی استخوان الزامی است.

وی گفت: مصرف روزانه حداقل ۲ واحد لبنیات از جمله شیر، ماست و پنیر، تخم مرغ، ماهی، هفته‌ای ۲ یا سه بار آجیل‌ و روزانه دست کم به اندازه یک لیوان کلم‌، که از منابع اصلی کلسیم است، در این زمینه توصیه می شود.

بهرامی خاطرنشان کرد: برای دریافت ویتامین "دی" که بر خلاف دیگر موارد چندان در غذاها یافت می شود، باید پوست در زمان و محل‌های مناسب در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد.

وی ادامه داد: افرادی که دچار مشکلات گوارشی متعددی نظیر جراحی‌های معده، اسهال‌های طولانی بوده و مصرف کننده قرص‌های آنتی اسید (ضد ترشا) هستند، استعداد بسیاری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند که باید به صورت دوره‌ای به پزشک یا متخصص تغذیه مراجعه کنند تا آزمایش های لازم بر روی آنان انجام شود.