کرونا و خشونت در برخی خانواده‌ها

این پدیده که ریشه در فرهنگ و مسایل اقتصادی دارد موجب شده که زوج ها ارتباطشان با مراکز حمایتی افزایش یابد و بعضا نیز منجر به طلاق شود.

افزون براین می توان گفت پیامدهای اقتصادی  و فشار روانی حاصل از وحشت این بیماری منجر به تعطیلی کسب و کارها و  بیکاری شده و خشونت خانگی را تشدید کرده است.

در همین زمینه دولت ها و نهادهای دفاع از حقوق کودکان، زنان و سالمندان در اثر کشورها از جمله ایران اقدامات پیشگیرانه ای برای مبارزه با خشونت های خانوادگی در دستور کار خود قرار داده اند.

استادان دانشگاه و متخصصان این امر بر این باور هستند که این پدیده در گستره جغرافیایی جهان چیز تازه ای نیست و ریشه در تاریخ و فرهنگ مردمان دارد و هم اینک که ویروس کرونا منجر به خانه ماندن اجباری خانواده ها شده است این پدیده افزایش یافته که خاص ایران نیست و کشورهای در گیر این بیماری هم با خشونت دست و پنجه نرم می کنند.

آنها می گویند: پنهان کردن آمارها و عدم شفافیت در اطلاع رسانی از سوی رسانه های جمعی و دولت ها در اکثر کشورها، به افزایش خشونت دامن می زند.

اما اینکه باید چه کار کنیم تا این پدیده در کشورمان مهار شود پیشنهاد متخصصان این است که بهتر است از تجربه سایر کشورهای درگیر با این معضل نه عینا آن چه که آنها اجرا می کنند بلکه در چارچوب فرهنگی کشورمان استفاده و برایش برنامه ریزی کنیم که این امر نظر کارشناسان مسایل روانشناسی، اجتماعی و جامعه شناسی است.

راه اندازی سامانه ۱۲۳ و ۱۴۸۰برای مواجهه با کودک آزاری و همسر آزاری

سازمان بهزیستی کشور در این رابطه سامانه ای با نام اورژانس اجتماعی با شماره های ۱۲۳ و ۱۴۸۰ دایر کرده است تا در دوران بیماری کرونا به صورت رایگان و شبانه روزی برای مواجهه با پدیده کودک و همسرآزاری و دیگر مسایل مشاوره دهند.

پدیده خشونت های خانوادگی ریشه در گستره جغرافیایی و تاریخ جهان دارد

استاد علوم اجتماعی دانشکده اقتصاد دانشگاه شیراز نیز با بیان اینکه بحث خشونت با دسته بندی و انواع مختلف یک پدیده اجتماعی و تاریخی است، اعلام کرد :همواره شاهد این پدیده در گستره جغرافیایی جهان بوده ایم.

دکتر حلیمه عنایت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: این خشونت علیه افراد مختلف همچون  زن،کودک، سالمند و معلول خبر تازه ای نیست اما  امروز در دوران کرونا و خانه ماندن اجباری خانواده ها این پدیده افزایش یافته است که این امر، خاص جامعه ما نیست و کشورهای درگیر با این بیماری هم با آن روبه رو هستند.

وی اضافه کرد: جوامع دیگری که با بیماری کرونا مواجه هستند و روش نگاهداشت مردم درخانه را در پیش گرفته اند از نزاع ها و درگیری خانگی گرفته تا در نهایت طلاق آمار خود را اعلام می کنند و حُسن آن این است که به دنبال راه حل می روند.

عنایت اضافه کرد: اما متاسفانه سیاست های عدم شفافیت و پنهان کاری می تواند به خشونت دامن بزند، ضمن اینکه کشورهایی مانند چین و فرانسه اعلام کرده اند که  سه برابر نسبت به قبل از بروز کرونا  خشونت داشته اند و از صف های طولانی متقاضیان طلاق خبر داده اند.

عضو هیات علمی دانشگاه شیراز گفت: در برخی موارد با پدیده قتل زنان در زمان خانه ماندن اجباری رو به رو هستیم که اگر نخواهیم انعکاس دهیم این اتفاق که ناشی از شرایط اقتصادی، نداری ، بیکاری و آینده نامعلوم است زمینه بروز خشونت را فراهم می کند و در مواردی می بینیم که خانه، جایی که ما به عنوان یک محمل امن نام می بریم، ناامن شده است و به طور کلی امنیت خود را از دست داده است.

اختلاف هایی که قبل از کرونا وجود داشته هم اینک پیشی گرفته‌اند

او همچنین به این نکته اشاره کرد که حتی اختلاف هایی که قبل از کرونا وجود داشته، زیادتر شده ، اظهار داشت:سرگرمی هایی که افراد خانواده از قبل برای خودشان ردیف می کردند مانند بیرون رفتن از خانه که زیاد رو به روی یکدیگر نبودند، همچنین خرید و  دید و بازدیدها، تنش های  موجود را کاهش می داد اما هم اینک این فرصت ها وجود ندارد و با نشستن در خانه خشونت هایی مانند بحث و جدل، کتک کاری و گاهی قتل رخ می دهد.

عنایت ادامه داد: باید در نظر داشته باشیم که اقتضای سن کودک چیست و تحرک هایی را که داشته و هم اینک هم نیاز دارد که بچگی کند، در شرایط بروز کرونا از بین رفته و برخی خانواده ها می خواهند جلو تحرک کودک را بگیرند که البته وجود آپارتمان ها و فضاهای کوچک و بسته مزید بر علت شده و جای تاسف است این خشونت در مورد دختران بیشتر وجود دارد.

وی افزود : دوباره بحث ازدواج های اجباری آن هم در سنین پایین در مورد دختران رواج یافته و این همان فشارهای اقتصادی است که برخی والدین برای گذر از این بحران که یک نان خور کمتر شود، دختران خود را در سن پایین وادار به ازدواج می کنند.

باید چه کار کرد؟

این استاد دانشگاه بیان کرد: این  که باید چه کار کنیم مهم است ، باید ببینیم کشورهای درگیر با این پدیده جهانی چگونه مقابله می کنند، با توجه به چارچوب فرهنگی خودمان راه حل ها را پیدا کنیم و برایش برنامه ریزی انجام دهیم.

عنایت همچنین به مسئله مهم دیگری که وجود دارد، به بحث مدیریت بحران  اشاره کرد و بیان داشت:  این تدبیر بسیار مهم است و باید خیلی چیزها را ببینیم به عنوان مثال والدین در مورد کودکان خود نگران هستند که کرونا نگیرند اما این نگرانی در کنارش موارد دیگری باید دیده شود ، چون بچه است زودتر از والدین خسته می شود و با یک برنامه ریزی به جای اینکه والدین در گوشی تلفن همراه خود غرق شوند و فقط آمار را دنبال کنند در کارهای روزمره خانه مانند آشپزی به ویژه کودکان را مشارکت دهند.

وی ادامه داد: همچنین سرگرمی هایی که هزینه ندارد مانند بازی های دسته جمعی بومی محلی، قصه گویی از خاطرات گذشته  توسط مادر و پدر بزرگ ها ، انجام دادن کاردستی و بازی با بچه ها مهم است چرا که انرژی آنها تخلیه و موجب می شود خلاقیت خود را بروز دهند و از حالت خمودگی بیرون بیایند.

نقش رسانه ها و متولیان فرهنگ در این بحران چیست؟

او به نقش رسانه ها و متولیان فرهنگ در شرایط بحرانی اشاره کرد و افزود :برای برون رفت از  معضل خشونت خانگی باید برنامه هایی با استفاده از روانشناسان و جامعه شناسان تدارک دیده شود که ارایه فیلم و سریال شاد و متنوع مردم را از خمودگی در این دوران بیرون می آورد.

وی همچنین به مشاوره رایگان در مکان های عمومی و با طرح فاصله گذاری اجتماعی و  دست یابی آسان  به عنوان دیگر راهکار دیگر  اشاره کرد و گفت: متولیان فرهنگ کشور این امکانات را فراهم کنند و با اطلاع رسانی زیاد نشان دهند که چنین مکان های فرهنگی وجود دارد تا قبل از اینکه کشور بحرانی تر شود این مشکلات برطرف گردد.

کرونا خانواده ها را دور هم جمع کرد

عنایت افزود: راه اندازی اورژانس اجتماعی در سراسر کشور ضروری است و باید بیشتر فعال شوند چرا که مشخص نیست دوران کرونا چه زمانی تمام می شود و اینکه گفته شده در دوران گرما وضعیت بهتر می شود هیچ کدام از متخصصان پزشکی دنیا بر این امر صحه نگذاشته اند و باید گفت ویروس کرونا باعث شد که خانواده ها دور هم جمع شوند .

شرایط به گونه ای است که ترس و نگرانی از پدیده کرونا بیشتر شده است

همچنین مدیر کل بهزیستی استان فارس با بیان اینکه شرایط به گونه ای است که ترس و نگرانی از بیماری کرونا در بین مردم بیشتر شده است ، اعلام کرد : با این شرایط که افراد قرار است در خانه به سر ببرند و مجبورند که اوقات بیشتری را با هم سپری کنند به همین اندازه هم امکان برخورد بیشتر می شود.

دکتر سید محمدصادق کشفی‌نژاد  یکشنبه در مصاحبه با خبرنگار ایرنا بیان داشت : سازمان بهزیستی از ابتدای شیوع این بیماری سعی کرد با ایجاد یک ظرفیت اضافی در مرکز مشاوره های تلفنی با شماره ۱۴۸۰، و افزایش ساعت کاری تا ساعت ۲۴ با استفاده از کارشناسان ارشد و دکترای روانشناسی بتواند به کسانی که درگیر این ناهنجاری خانوادگی می شوند  مشاوره رایگان بدهد.

وی به سامانه دیگری با شماره ۱۲۳ با عنوان اورژانس اجتماعی اشاره کرد و افزود : این سامانه هم مشاوره می دهد و هم در موارد خاص با مجوزی که دارد در مورد کودک و همسر آزاری  مداخله می کند.

کشفی نژاد ادامه داد: پس از مشاورت با طرفین و راهنمایی اگر موضوع جدی تر باشد با توجه به هماهنگی که در حوزه دادستانی وجود دارد نسبت به کودک و یا همسر آزار دیده اقدام قضایی می کند.

این مقام مسوول بیان داشت: سیاست ما این است که  اورژانس و مرکز مشاوره با آمادگی کامل در دسترس باشند و سعی بر این است که هیچ فردی پشت خط معطل نماند و با پاسخگویی به موقع مواجه شوند و در صورت اینکه نیاز به مداخله در محل باشد  نیز  سریع حاضر شوند تا بتوانند تحقیقات گسترده تری انجام دهند.

برخوردها و خشونت ها ریشه دار است 

او با اشاره به اینکه قدر مسلم ان است که برخوردها چیزی نیست که خلق الساعه باشد، افزود : قطعا این برخوردها به ریشه های پیشین باز می گردد که مربوط به نحوه تربیت اجتماعی می شود.

کشفی نژاد اضافه کرد : قبلا در جامعه سنتی ما برای سازش و کنار آمدن با یکدیگر آموزش های بیشتری داده می شد و هم اینک که در دوران گذار هستیم خیلی از پایه های آن آموزش سست شده و نیازمند یک رویکرد جدیدی هستیم و کسانی که متولی تربیت مردم هستند باید موجب شوند که افراد هم تاب آور بیشتری داشته باشند و هم با مفاهمه و تحمل یکدیگر تمرین بیشتری ببینند.

مسایل اقتصادی نیازمند طراحی هوشمندانه است

مدیرکل بهزیستی استان فارس با تاکید بر اینکه دغدغه ها و نگرانی ها را باید به حداقل برسانیم، اظهار داشت : بخش مهمی ازآن بر می گردد به مسایل اقتصادی که نیازمند یک طراحی هوشمندانه از سوی کسانی است که متولی امور اقتصادی مردم هستند و بخش دیگر هم مربوط به کسانی است که در عرصه فرهنگ و مسایل اجتماعی کار می کنند .

رسانه ها  و فرصت برای تغییر شرایط

کشفی نژاد ادامه داد : هم اینک که مردم مجبورند در خانه باشند باید اوقات فراغت بهتری فراهم کنیم که در راه تحقق این امر رسانه های ملی و عمومی با این فرصتی که در اختیار دارند  باید طوری تغییر ایجاد کنند که حداقل بار روانی جدیدی به این مردم که در خانه نشسته اند وارد نشود.

او همچنین به فضای مجازی که مردم با اعتیادی که به تلفن همراه دارند اشاره کرد و گفت : شاید یک بخش مهمی با رایگان کردن اینترنت و دادن سرعت بیشتر و افزایش پهنای باند بتواند کمک به رفع برخورد های خانگی کند و اگر کتاب های دیجیتال سخنگو  از همین فضا شکل گیرد می تواند استفاده بخشی از فراغت را مدیریت کند.

مدیرکل بهزیستی فارس همچنین گفت :بسته جامع سبک زندگی (لایف استایل ) به صورت جامعه نگر را باید تقدیم مردم کنیم و سطح ارتباط بین والدین و فرزندان را با مفاهمه و گفت و گو  بالا ببریم زیار شاید چند سالی در گیر این پدیده باشیم و باید طرح فاصله گذاری نیز رعایت شود.

 ابتدا باید بدانیم مبنای این گزارش ها از کجاست

رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز هم گفت: باید مبنای گزارش ها درباره افزایش خشونت های خانگی در زمان خانه ماندن به دلیل بروز کرونا را که عنوان می شود بدانیم که  از کجاست ، آیا بیشتر یک فرضیه است که از سوی برخی افراد مطرح  می شود  و یا اینکه مستند به آماری است که از منابع قضایی و یا انتظامی بیرون می آید؟

دکتر مسعود حسینچاری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: به عنوان یک متخصص اول باید این سوال را به چالش بکشم و فرض کنید که بر اساس حرف های مسوولین رسمی، نه گفته های این و آن می شود احتمال داد با توجه به خانه نشینی و تغییر سبک زندگی به ناگهان در جامعه ای که آماده نبوده است تعارض و مشاجراتی پیش بیاید.

او اضافه کرد: اما اگر مقولاتی همچون کودک آزاری ، همسرآزاری ، سالمند آزاری و  معلول آزاری واژه هایی فنی هستند که مطرح شده، این خودش جای بحث دارد و نکته اول است .

داستانی که سبک زندگی را تغییر داده است 

حسینچاری ادامه داد : ما با داستانی روبه رو هستیم که سبک زندگی به ناگهان تغییر کرده، حالا با این تغییر مهارت ها روابط جدیدی شکل می گیرد و بر همین اساس می توانیم انتظار داشته باشیم، فقدان این مهارت و روابط جدید پیامدهایی داشته باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه شیراز ادامه داد : به طور کلی در برخی از خانواده ها هم مسایل مالی و اقتصادی که وجود داشته می تواند مزید بر علت باشد و بر این اختلافات بیشتر دامنه بزند و شعله ورتر هم بکند.

وی ادامه داد: حداقل در جامعه، مردهای ما در فرهنگ ایرانی اگر نگوییم همه ، اکثریت مردان، چنان تربیت و عادت داده شده اند که به فضای بیرون از خانه بیشتر از فضای داخل خانه عادت دارند و رفتار آنها در آن جا مناسب تر است که به ناگهان تغییر وضعیت و حضور در فضایی که فرصت مانور ، رفت و آمد و تعامل از آنها گرفته شده است می تواند اختلافات گذشته را پررنگ تر کند و هم می تواند اختلافات جدیدی را ایجاد کند.

حسینچاری گفت:خانواده هایی که فرزند داشته باشند آن هم فرزندانی که در مدرسه جست و خیز و تحرک داشته اند ، امروز مجبورند در فضای خانه باشند که این ها می تواند برای والدین مشکل درست کند.

وی ادامه داد : وجود افراد با نیازهای خاص  مثل سالمند ، معلول و کودکانی که نیازهای ویژه دارند و والدینی که آموزش کافی برای برخورد با این ها را ندارند مشکل ساز می شود، چون این افراد و فرزندان قبل از این در موسسات خاص نگهداری می شدند و هم اینک این موسسات تعطیل شده اند.

حسینچاری گفت: نبود مهارت برای اداره افراد سالمندو معلول در بعضی مواقع تبدیل به آزار می شود و گزارشی که به آن استناد می شود می تواند ناشی از  این عوامل باشد.

وی افزود :همه مخاطبان باید بدانند که ویروس کرونا در مدت کوتاهی دست و پایش را جمع می کند و ما بر می گردیم به شیوه قدیم و  هیچ گونه چشم اندازی از آینده نداریم و این سبک زندگی مانند یک مرحله از زندگی ماست که تا کنون هیچ گونه تجربه ای نداشته ایم همه باید به یکدیگر کمک کنند، اعضای خانواده ، متخصصان تعلیم و تربیت ، رسانه ها به طور خاص و متولیان دین به مردم مهارت های لازم را برای این دوران آموزش دهند.

این استاد دانشگاه با اشاره به این نکته که بعضی وقت ها می شنوم افرادی صحبت از دوران پساکرونا می کنند و نمی دانیم که هم اینک در کجای کرونا هستیم که به فکر پس از این بیماری باشیم، افزود: هنوز متخصصان در کشور ما و جهان براین باورند که مرحله اوج این ویروس را تجربه نکرده ایم از این رو صحبت از پساکرونا صحیح نیست و الان باید در مورد زمان این ویروس صحبت کنیم و با خستگی و فرسودگی این دوران کنار بیاییم و بتوانیم پیشگیری کنیم.

دولت به افرادی که به صورت روز مزد حقوق می گیرند باید کمک کند

حسینچاری ادامه داد: فکر کنم یکی از دغدغه های جامعه ما تعداد اندکی از مردم هستند که حقوق بگیر دولت می باشند و دولت هم سر ماه حقوق می دهد اما اکثر مشاغل نیازمند حضور در بیرون هستند و به طور روزمزد حقوق می گیرند و حتما دولت باید با تدبیر بیشتر به این افراد کمک کند.

 وی اضافه کرد : همه ما باید امروز یک جور دیگری از داشته هایمان با شکیبایی و صبوری به میدان بیاوریم و دولت هم از سرمایه هایی که در اختیار نهادهای اقتصادی به ویژه متولیان اماکن های مقدس است باید کمک بگیرد تا اگر زمان این بیماری هم طول کشید بشود روزی را به شب کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه شیراز افزود :در اولین روزهای شروع این بیماری جمعی از فعالان نامه نوشتند و هشدار دادند و اینجانب نیز به عنوان یک فعال اجتماعی و تعلیم و تربیت تاکید می کنم نباید خیال کنیم در زمان معینی این بیماری تمام می شود و برنامه را بر اساس این زمان ببندیم  بلکه فرض بر این باشد که برای بدترین شرایط هم باید برنامه داشته باشیم و اگر خوب شد خدا را شکر و اگر نه که باید برنامه را ادامه دهیم و اجازه ندهیم نیازهای مردم سوار بر برنامه شود.

او گفت : باید بسته های حمایتی بر اساس نیازمندی مردم هر منطقه منظور شود و با ایجاد یک سامانه به عنوان مثال می تواند در شیراز اعلام کند که فلان محصول اولویت ندارد و در عوض محصول دیگری مورد نیاز است که بر اساس نیازسنجی ها باید منطقه ای و محلی باشد و سپردن کار به دست مردم و سازمان های مردم بنظرم می تواند کمک بزرگی به این امر کند.

حسینچاری اظهار امیدواری کرد که با سلامت از این مسئله مهم عبور کنیم و از همه کسانی که از طریق رسانه صدای ما را می شوند خواهش می کنم همچنان با صبر و شکیبایی اطمینان داشته باشند این دوران نیز خواهد و گذشت و به توصیه های دست اندرکاران علوم پزشکی همچنان پایبند باشند.

گزارش: از حمیدرضا خلیقی