تنگناهای ناشی از خشکسالی در جنوب خراسان رضوی

به گزارش ایرنا در کشور ایران سهم مصرف آب بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد، مصرف خانگی و آشامیدنی هشت درصد و صنعت و معدن ۲ درصد با تلورانس جزئی است و این رقم در کشورهای توسعه یافته به ترتیب ۳۰ درصد، ۱۱ درصد و ۵۹ درصد است.

تناسب نداشتن استحصال آب با منابع موجود و مصرف بی رویه بویژه در بخش کشاورزی به عنوان یک معضل عمومی کشور ایران در خراسان رضوی با چالش بیشتری مواجه است چراکه این استان بویژه در مناطق جنوبی از تشدید خشکسالی رنج زیادی می برد.

اظهارات مسوولان محلی تربت حیدریه و کارشناسان حاکیست هم اکنون در این شهرستان به عنوان یکی از قطب های مهم کشاورزی خراسان رضوی که در تولید برخی محصولات رتبه های بالای کشوری و استانی را دارد ؛ بخش کشاورزی همچنان بطور عمده از روش غرقابی استفاده می کند که باعث هدررفت آب و بهره وری پایین تولید می شود.

در این رابطه مدیر آب منطقه ای تربت حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت که به سبب خشک شدن ۶۰ درصد قنوات و چشمه های شهرستانهای مرکزی و جنوب خراسان رضوی، ضرورت تغییر الگوی مصرف آب و اصلاح روش های کشت محصولات کشاورزی در این خطه از استان بیش از پیش ضروری است.

مهدی طلعتی افزود: در حوزه آبی تربت حیدریه که شهرستانهای مه ولات، زاوه و رشتخوار را هم شامل می شود حدود ۳۰۰ رشته قنات و چشمه وجود دارد که بیشتر از نصف آنها به کلی خشک شده است مضافا اینکه اکنون تقریبا آب سطحی و رودخانه در سطح منطقه جاری نیست.

وی اظهار کرد: رعایت هرچه بیشتر الگوی مصرف آب و تجدید نظر جدی در شیوه کاشت محصولات کشاورزی بیش از پیش ضروری است چراکه اکنون حتی در سدها و آب بندهای منطقه نیز آبی وجود ندارد؛ همچنین "تخلیه" آب زیرزمینی بیشتر از میزان "تغذیه" آن است بطوریکه سالانه حدود یک متر افت آب در منابع زیرسطحی ناحیه تربت حیدریه که شهرستانهای مرکزی و جنوب خراسان رضوی را هم شامل می شود، شاهد هستیم.

وی تصریح کرد: در شرایط کم آب کنونی روش غرقابی و تولید محصولات پرآب همچون هندوانه، چغندر قند و نظایر آن نه تنها توجیه اقتصادی ندارد بلکه باعث فشار بیشتر به ذخایر محدود آبی می شود بر این اساس اصلاح الگوی مصرف و تغییر روش های کشت بیش از پیش ضروری است.

در همین پیوند رییس اداره هواشناسی تربت حیدریه نیز به ایرنا گفت: میانگین بارندگی بلند مدت در این شهرستان افزون بر ۲۵۰ میلی متر است ولی در سال زراعی جاری کمتر از ۱۰۰ میلی متر بارش در سطح منطقه ثبت شده است.

رضا صفایی افزود: طی سالهای اخیر روند بارش ها در مناطق مرکزی و جنوب خراسان رضوی که تربت حیدریه را نیز شامل می شود همواره روند کاهشی داشته است و در چنین شرایطی می بایست به ذخایر آبی و رعایت صرفه جویی توجه بیشتری داشت.

معاون رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی و مدیر حوزه تربت حیدریه نیز با یادآوری اهمیت اصلاح الگوی کشت و مصرف بهینه آب گفت: با در نظر گرفتن محدود شدن منابع آبی ؛ روش های بهینه کشت و آبیاری نوین در مزارع و باغات شهرستان مورد توجه و نظارت جدی قرار گرفته است.

حسین محمدی در گفتگو با ایرنا افزود: هم اکنون ۹۵ درصد مزارع چغندر قند تربت حیدریه به عنوان محصولی پرآب به روش نوین آبیاری می شود ضمن اینکه کشت نشایی این محصول نیز در دستور کار قرار گرفته است.

کشت نشایی از طریق ایجاد شرایط محیطی باعث کاهش طول زمان نیاز رشد گیاه و در نتیجه نیاز کمتر به آب می شود.

مدیر جهاد کشاورزی تربت حیدریه با تایید تلویحی کندی اجرای طرحهای منجر به صرفه جویی آب در تربت حیدریه گفت: در تولید برخی محصولات راهبردی نظیر گندم نمی توان کار جدی انجام داد اما در خصوص سایر محصولات، تربت حیدریه از شهرهای پیشرو خراسان رضوی در اصلاح الگوی کشت و نیز طرحهای آبیاری نوین (بارانی و قطره ای) است که در این رابطه و برای شتاب بیشتر نیازمند اعتبارات مضاعف هستیم.

یک کارشناس ارشد حوزه آب و منابع طبیعی نیز در این رابطه گفت: ایران به عنوان یک کشور نیمه خشک می بایست الگوی مصرف را بویژه در بخش کشاورزی به عنوان پرمصرف ترین حوزه اصلاح کند در غیر اینصورت چالش های اجتماعی و اقتصادی تشدید خواهد شد.

حمدالله صلواتی در گفتگو با ایرنا افزود: ایران سرزمینی کوهستانی است که دو رشته کوه البرز و زاگرس همانند یک دیواره‌ بلند مانع رسیدن ابرهای باران‌زا از شمال و غرب کشور به بخش‌های مرکزی می‌شود بنابراین بخش اعظم کشورمان را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهد.

وی اضافه کرد: کمبود منابع آبی همواره به عنوان یک عامل محدود کننده فعالیت‌ها در اقلیم ایران مطرح بوده است چراکه متوسط بارندگی در جهان حدود ۸۶۰ میلی‌متر و در ایران تقریبا ۳۰ درصد این میزان است از دیگر سو طی سالهای اخیر با تشدید خشکسالی حتی در استانهای شمالی مواجهیم.

وی با بیان اینکه ناهمگونی توزیع بارندگی در ایران دیگر چالش مردم کشورمان است، گفت: حدود یک درصد از مساحت ایران بارشی بیش از میانگین جهانی دارد اما میزان بارندگی در مناطقی همچون حوضه آبریز شرق کشور حدود ۱۴۸ میلیمتر است که این آمار نشان می دهد در خراسان رضوی با معضل جدی خشکسالی مواجهیم حال آنکه در حوزه کشاورزی همین استان همچنان محصولات پرآب کشت و تولید می شود.

وی افزود: اگرچه سرانه مصرف آب بخش خانگی ایران در مقایسه با برخی کشورها کمتر است اما از بیشتر نقاط دنیا بیشتر است که در این رابطه نیز علاوه بر فرهنگ سازی ؛ نیازمند ایجاد زیرساخت ها برای اصلاح الگوی مصرف هستیم.

وی تصریح کرد: اما آنچه روشن و واضح است بخش عمده آب مصرفی کشور از جمله در خراسان رضوی مربوط به بخش کشاورزی است و اگرچه طی سالهای اخیر آبیاری نوین و اصلاح الگوی کشت در دستور کار قرار گرفت اما به دلایل مختلف مانند کمبود اعتبار با کندی در اجرا مواجه است.

همچنین رییس اداره منابع طبیعی تربت حیدریه گفت: تشدید خشکسالی در خراسان رضوی بویژه جنوب استان به جایی رسیده که اکنون علاوه بر معضل آب با چالش خاک هم مواجهیم به نحوی که روز به روز زمین های قابل کشت با تخریب و فرسایش بیشتر روبروست.

رمضانعلی قادری با بیان اینکه برای اصلاح الگوی مصرف آب و کاشت علمی و نوین محصولات کشاورزی حتی یک روز زمان را نباید از دست بدهیم، افزود: روی آوردن کشاورزان تربت حیدریه به آبیاری نوین و اصلاح الگوی کشت و حمایت سازمان جهاد کشاورزی قابل تقدیر است اما نیازمند طرحهای جدی تر و پرشتاب در این حوزه هستیم.

وی اضافه کرد: اکنون علاوه بر تربت حیدریه در دیگر شهرستانهای جنوبی و مرکزی خراسان رضوی نیز با معضل فرسایش خاک مواجهیم که هیچ درمانی ندارد و علت العلل این معضل همزمانی کاهش بارندگی در مقابل بهره برداری زیاد از آب و خاک بویژه در حوزه کشاورزی است.